Вегетаријанство: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Ред 1:
[[Податотека:Foods.jpg|thumb|right|260px|Различни видови на овошје и зеленчук]]
''''''Вегетаријанство'''''' е посебен начин на исхрана кој го исклучува јадењето на [[месо]] (вклучувајќи го дивечот, рибата и морските плодови<ref>[http://recnik.nabu.mk/?search=%D0%B2%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE&qe=true „вегетаријанство“, Лексикон на Набу] {{mk}}</ref>). Вегетаријанството е практика со која се воздржуваме од конзумирање на црвено месо, живина, морска храна и каков било друг вид на месо. Тоа исто така може да вклучува и воздржување од нуспроизводите добиени од колење на животните.
Вегетаријанството може да се прифати поради различни причини. Многумина одбиваат да јадат месо поради емпатија кон животните. Ваквите етички образложенија се кодифицирани под различни верски убедувања, заедно со концептот за правата на животните. Други образложенија за вегетаријанството се поврзани со здравјето, со политиката, со околината, со културата, со есететиката или со економијата. Исто така, постојат и разни варијанти на исхрана: ововегетаријанската исхрана вклучува јајца но не млечни производи, алактовегетаријанската исхрана вклучува млечни производи, но не и јајца, а оволактовегетаријанската исхрана вклучува и јајца и млечни производи. Веганската или строгата вегетаријанска исхрана го отфрла конзумирањето на сите животински производи, вклучувајќи ги јајцата, млечните производи, пчелиниот восок и медот. Исто така, веганите избегнуваат производи од животинско потекло како што се кожена облека и маст од гуски која се користи како боја за чевли.
Постојат неколку видови на вегетаријанство, а во некои од исхраната се исклучуваат јајцата како и некои производи кои се добиваат од животните, на пример млечните производи и медот. Со својот познат слоган „месото е убиство” ([[англиски]] „meat is murder“), вегетаријанците сакаат да нагласат дека за нивната исхрана не е потребно да се убиваат животните.
Различни видови спакувана или обработена храна како што се торти, колачиња, бонбони, чоколади, јогурти и маршмало често содржат непознати животински состојки и можат да претставуваат особен проблем за вегетаријанците поради веројатноста од постоењето на вакви додатоци. Честопати, пред да купат или да конзумираат некој производ вегетаријанците проверуваат дали во него има животински состојки. Меѓутоа, вегетаријанците се разликуваат во однос на чувствата кои ги имаат кон овие состојки. На пример, додека некои вегетаријанци не знаат за улогата на сириштето од животинско потекло во секојдневното производство на сирење, па оттаму и без да знаат го конзумираат производот, други вегетаријанци едноставно немаат ваков проблем.
Полувегетаријанската исхрана главно се состои од вегетаријанска храна, но може да вклучува и риба и пилешко месо, а понекогаш и друг вид на месо. Онаа исхрана која содржи риба или пилешко месо, го дефинира месото како месо од цицачи и може да се поистовети со вегетаријанството. Пескотаријанската исхрана се опишува како ,,риба, но никаков друг вид месо’’. Често користената асоцијација помеѓу ваквите видови исхрана и вегетаријанството ги наведе вегетаријанските групи, како што е Здружението на вегетаријанци, да тврдат дека исхраната која содржи вакви состојки не е вегетаријанска, поради фактот што рибите и птиците се животни.
 
Макробиотска исхрана е исхраната која главно се состои од зрнеста храна.
== Историја ==
Во рамките на "ово"-групите постојат многумина кои одбиваат да конзумираат оплодени јајца (јајцата ''балут'' анг. ''balut'' се екстремен пример). Меѓутоа, ваквата поделеност не е доволно изразена. Исто така, некои вегетаријанци избегнуваат производи кои можат да содржат животински состојки кои не се назначени на нивните етикети. На пример, шеќер кој е избелен со постапка на јагленисување на коски, сирења за кои е употребено животинско сириште (ензими од желудочната мембрана на животните), желатин (добиен од колагенот во внатрешноста на кожата на животното, од коските и од сврзните ткива), некој вид на шеќер од шеќерна трска (но не шеќер од шеќерна репка) и сок од јаболко кој е прочистен од алкохол со желатин или мелени школки и есетра, додека пак други вегетаријанци не се свесни за присуството на вакви состојки или пак не им пречи ваквото присуство.
Според тврдењето на некои научници, нашите човеколики претци цели 24 милиони години живееле како вегетаријанци, сè до леденото доба, кога човекот за да преживее почнал да јаде и животни. Според [[Библија]]та, [[Адам и Ева]] во [[Рај]]от јаделе само овошје.
Некои поединци можат да се наречат ,,вегетаријанци” иако практикуваат полувегетаријански начин на исхрана, бидејќи во некои од дефинициите кои постојат во речниците, вегетаријанството се опишува како исхрана која вклучува риба, или вклучува само месо од цицачи како дел од дефиницијата за месо, додека според други дефиниции не се конзумира риба и каков било друг вид на животинско месо. Во други случаи, некои поединци можат да се опишаат како ,,флекситаријанци”. Овој вид на исхрана може да го практикуваат оние кои го намалуваат конзумирањето на животинско месо како начин за преминување кон вегетаријански начин на живот поради здравствени, етички, еколошки или друг вид на причини. Вегетаријанските групи, како што е Здружението на вегетаријанци, го оспоруваат полувегетаријанството, велејќи дека вегетаријанството ги исклучува сите видови на месо.
 
Веродостојните извори велат дека вегетаријанството како начин на исхрана датира од пред неколку илјади години во Индија, каде и останало вообичаен начин на исхрана, најнапред како спиритуална пракса, позната како ахимса (ненасилство). Во Европа, грчкиот философ Питагора, кој живеел кон крајот на 6 век п.н.е. бил поборник на вегетаријанството. Во Питагорејските школи не се јадело месо од убиени животни, а целта била да се создадат универзални закони според кои не би смееле да се убиваат живи суштества, ниту да се јаде нивното месо.
 
Здравствени придобивки и нешта кои можат да загрижуваат
Во [[средниот век]] во [[Европа]] честото и секојдневно јадење на месо било симбол за богатство и моќ. Сепак, постоеле многу христијански редови кои не практикувале јадење на месо, меѓу кои спаѓаат и [[Богомили]]те.
Во едни проучувања направени од возрасните, вегетариајнскиот начин на исхрана, во споредба со невегетаријанскиот начин на исхрана, нуди напредни здравствени придобивки, намалено ниско ниво на дебелина, намален ризик од кардиоваскуларни болести и пониска стапка на смртност. Неколку клинички испитувања потврдија дека различните видови на вегетаријанство го намалуваат крвниот притисок.
Во просек, вегетаријанците за разлика од невегетаријанците, конзумираат помалку калории и масти (особено заситени масни киселини), помалку калории, повеќе влакна, калиум и витамин Ц . Општо земано, вегетаријанците имаат понизок индекс на телесна маса. Овие особености, како и други начини на живот поврзани со вегетаријанската исхрана, можат да придонесат за подобра здравствена состојба, која што и беше забележана меѓу вегетаријанците.
 
Во [[17]] и [[18 век]], посебно во [[Велика Британија]], за вегетаријанството почнува да се зборува како за исхрана која нуди „здраво тело и здрав дух“. Во [[1847]] година, овој начин на исхрана го добива своето име „вегетаријанство“ од [[латински]]от збор ''vegetus'' што значи - жив. Таа година, на состанок во англискиот приморски град Рамсгејт е основано Вегетаријанското друштво (Vegetarian Society), кое постои и денес. Во 1880-те години, во [[Англија]] постоеле 52 вегетаријански ресторани. Денес вегетаријанството добива сè повеќе приврзаници, а за тоа помагаат и продавниците за здрава храна кои се отвораат ширум светот.
 
Напорите на научниците од областа на вегетаријанството кои се однесуваат на грижата за адекватноста на исхраната, преминаа во проучување на здравствените придобивки и заштита од болести. Академијата за исхрана и диететика заедно со диететичарите од Канада истакнаа дека во сите фази на животот, соодветно испланираната вегетаријанската исхрана е ,,здрава, доволно хранлива и обезбедува здравствени придобивки при превенција и лекување на одредени болести.’’
== Видови вегетаријанци ==
Деталните проучувања покажаа дека процентот на смртноста од исхаемични срцеви заболувања кај мажите-вегетаријанци е 30% понизок за разлика од мажите кои не се вегетаријанци, и 20% понизок за разлика од жените кои не се вегетаријанци.
Постојат повеќе видови вегетаријанци:
Вегетаријанската исхрана нуди помали количини на заситени масти, холестерол и животински протеини, а поголеми количини на јаглехидрати, влакна, магнезиум, калиум, фолна киселина и антиоксиданти, како што се витамиот Ц, витаминот Е и фитохемикалии.
Вегетаријанците имаат понизок индекс на телесна маса, пониско ниво на холестерол, понизок крвен притисок, помала веројатност од срцеви заболувања, хипертензија, дијабетес тип 2, болести на бубрезите, метаболичен синдром, деменција како Алцхајмерова болест и други нарушувања. Откриено е дека посното црвено месо е дирекно поврзано со зголемениот ризик од рак на хранопроводот, црниот дроб, дебелото црево и белите дробови. Други проучувања покажаа дека не постојат особени разлики помеѓу вегетаријанците и невегетаријанците кога станува збор за смрт од цереброваскуларни заболувања, рак на стомакот, рак на дебелото црево , рак на дојка или рак на простата. Едно проучување во 2010 година направи споредба меѓу група вегетаријанци и невегетаријанци од Адвентистите од седмиот ден, во која вегетаријанците постигнаа пониски резултати на тестовите за депресија и имаа подобри профили на расположение.
Односите помеѓу вегетаријанската исхрана и здравјето на коските се уште остануваат неразјаснети. Според некои проучувања, вегетаријанскиот начин на исхрана може да се поврзе со недостаток на витамин Б12 и со ниска густина на минерали во коските. Меѓутоа, со проучувањето на неколку возрасни вегетаријанци и невегетаријанци во Тајван се докажа дека непостојат особени разлики во густината на минерали во коските на членовите од двете групи. Други проучувања кои ги истражуваа негативните ефекти на животинските протеини врз здравјето на коските велат дека вегетаријанците се помалку склони кон остеопороза од оние луѓе кои внесуваат секаква храна, поради фактот што вегетаријанците имаат повеќе минерали во коските и подобра коскена структура. Проектот Кина-Корнел-Оксфорд, кој претставува дваесетгодишно поучување кое го извршуваше Универзитетот од Корнел, Универзитетот од Оксфорд и владата на Кина, покажа дека постои поврзаност помеѓу конзумирањето на производи од животинско потекло и различни хронични заболувања, како што се коронарна срцева болест, дијабетес, рак на дојката, рак на простатата и рак на дебелото црево.
Постојат неколку видови на вегетаријанство, а во некои од исхраната се исклучуваат јајцата како и некои производи кои се добиваат од животните, на пример млечните производи и медот. Со својот познат слоган „месото е убиство” ([[англиски]] „meat is murder“), вегетаријанците сакаат да нагласат дека за нивната исхрана не е потребно да се убиваат животните.
 
Здружението на вегетаријанци ([[анг]]. ''Vegetarian Society''), основано во [[1847]] година во [[Манчестер]], [[Велика Британија]], вели дека зборот ''вегетаријанец'' е изведен од латинскиот збор ''vegetus'' што значи ''жив'' или ''енергичен''. Спротивно на тоа, англискиот речник на Оксфорд (АРО) и други стандардни речници тврдат дека зборот е создаден од терминот ''vegetable'' и суфиксот ''–arian''. Англискиот речник на Оксфорд пишува дека зборот влезе во општа употреба по создавањето на Здружението на вегетаријанци во Рамсгејт во 1847 година, иако тој нуди два примери на употреба од 1839 година и од 1842 година. Објаснувањето од 1839 година сè уште е предмет на дискусија, но Интернационалната историска група на Здружението на вегетаријанци даде 8 други пишани објаснувања уште пред формирањето на Здружението на вегетаријанци во 1847 година.
* [[Веганство|Вегани]] - строго растителна исхрана (житарици, мешунки, овошје и зеленчук). Целосно ги исфрлаат производите од животинско потекло, па дури и медот.
* Лактовегетаријанци - покрај растителните продукти, јадат и млеко и млечни производи.
* Ововегетаријанци - покрај растителните продукти, јадат и јајца.
* Оволактовегетаријанци - покрај растителните продукти, јадат и јајца, млеко и млечни производи.
* Полувегетаријанци - покрај вегетаријанската исхрана јадат и бело пилешко месо, како и риба, но не јадат црвено месо.
* Песковегетаријанци - покрај растителните продукти, јадат и риба. Кај нас овој начин на исхрана е познат како посна иахрана.
* Пресна храна - јадат само сирови продукти, најчесто од растително потекло (овошје, зеленчук, ореви, семки, студено цедено масло за јадење, мед и житарки) Сметаат дека со готвењето на продуктите се губи големо количество од витамините, а се создаваат штетни канцерогени материи. Подготвуваат леб кој се „пече“ на сонце.
* Здрава храна - макробиотичарите спаѓаат овде, кои јадат храна базирана на цели зрна од житариците. Јадат само органски произведени продукти, без пестициди и без вештачко ѓубриво. Избегнуваат рафиниран шеќер, рафинирано масло и бело пченично брашно.
* [[Фрутаријанство|Фрутаријанци]] - јадат само овошје.
* Радикални фрутаријанци - јадат само овошни плодови кои сами паднале на земја.
 
== НаводиИсторија ==
Според тврдењето на некои научници, нашите човеколики предци цели 24 милиони години живееле како вегетаријанци, сè до леденото доба, кога човекот за да преживее почнал да јаде и животни. Според [[Библија]]та, [[Адам и Ева]] во [[Рај]]от јаделе само овошје.
{{наводи}}
 
Веродостојните извори велат дека вегетаријанството како начин на исхрана датира од пред неколку илјади години во Индија, каде и останало вообичаен начин на исхрана, најнапред како спиритуална пракса, позната како ахимса (ненасилство). Во Европа, грчкиот философ Питагора, кој живеел кон крајот на 6 век п.н.е. бил поборник на вегетаријанството. Во Питагорејските школи не се јадело месо од убиени животни, а целта била да се создадат универзални закони според кои не би смееле да се убиваат живи суштества, ниту да се јаде нивното месо.
== Видете исто така ==
* [[Веганство]]
* [[Фрутаријанство]]
 
Во [[средниот век]] во [[Европа]] честото и секојдневно јадење на месо било симбол за богатство и моќ. Сепак, постоеле многу христијански редови кои не практикувале јадење на месо, меѓу кои спаѓаат и [[Богомили]]те.
== Надворешни врски ==
* [http://vegetarijanstvo.kauza.mk/ „Вегетаријанство“ - мрежно место посветено на вегетаријанството и веганизмот] {{mk}}
 
Во [[17]] и [[18 век]], посебно во [[Велика Британија]], за вегетаријанството почнува да се зборува како за исхрана која нуди „здраво тело и здрав дух“. Во [[1847]] година, овој начин на исхрана го добива своето име „вегетаријанство“ од [[латински]]от збор ''vegetus'' што значи - жив. Таа година, на состанок во англискиот приморски град Рамсгејт е основано Вегетаријанското друштво (Vegetarian Society), кое постои и денес. Во 1880-те години, во [[Англија]] постоеле 52 вегетаријански ресторани. Денес вегетаријанството добива сè повеќе приврзаници, а за тоа помагаат и продавниците за здрава храна кои се отвораат ширум светот.
Вегетаријанство
 
'''Вегетаријанството''' е практика со која се воздржуваме од конзумирање на црвено месо, живина, морска храна и каков било друг вид на месо. Тоа исто така може да вклучува и воздржување од нуспроизводите добиени од колење на животните.
Вегетаријанството може да се прифати поради различни причини. Многумина одбиваат да јадат месо поради емпатија кон животните. Ваквите етички образложенија се кодифицирани под различни верски убедувања, заедно со концептот за правата на животните. Други образложенија за вегетаријанството се поврзани со здравјето, со политиката, со околината, со културата, со есететиката или со економијата. Исто така, постојат и разни варијанти на исхрана: ововегетаријанската исхрана вклучува јајца но не млечни производи, алактовегетаријанската исхрана вклучува млечни производи, но не и јајца, а оволактовегетаријанската исхрана вклучува и јајца и млечни производи. Веганската или строгата вегетаријанска исхрана го отфрла конзумирањето на сите животински производи, вклучувајќи ги јајцата, млечните производи, пчелиниот восок и медот. Исто така, веганите избегнуваат производи од животинско потекло како што се кожена облека и маст од гуски која се користи како боја за чевли.
Различни видови спакувана или обработена храна како што се торти, колачиња, бонбони, чоколади, јогурти и маршмало често содржат непознати животински состојки и можат да претставуваат особен проблем за вегетаријанците поради веројатноста од постоењето на вакви додатоци. Честопати, пред да купат или да конзумираат некој производ вегетаријанците проверуваат дали во него има животински состојки. Меѓутоа, вегетаријанците се разликуваат во однос на чувствата кои ги имаат кон овие состојки. На пример, додека некои вегетаријанци не знаат за улогата на сириштето од животинско потекло во секојдневното производство на сирење, па оттаму и без да знаат го конзумираат производот, други вегетаријанци едноставно немаат ваков проблем.
Полувегетаријанската исхрана главно се состои од вегетаријанска храна, но може да вклучува и риба и пилешко месо, а понекогаш и друг вид на месо. Онаа исхрана која содржи риба или пилешко месо, го дефинира месото како месо од цицачи и може да се поистовети со вегетаријанството. Пескотаријанската исхрана се опишува како ,,риба, но никаков друг вид месо’’. Често користената асоцијација помеѓу ваквите видови исхрана и вегетаријанството ги наведе вегетаријанските групи, како што е Здружението на вегетаријанци, да тврдат дека исхраната која содржи вакви состојки не е вегетаријанска, поради фактот што рибите и птиците се животни.
 
 
 
'''Содржина'''
 
 
'''Етимологија'''
 
Здружението на вегетаријанци (анг.Vegetarian Society), основано во 1847 година во Манчестер, Велика Британија, вели дека зборот вегетаријанец е изведен од латинскиот збор vegetus што значи жив или енергичен. Спротивно на тоа, англискиот речник на Оксфорд(АРО) и други стандардни речници тврдат дека зборот е создаден од терминот vegetable и суфиксот –arian. Англискиот речник на Оксфорд пишува дека зборот влезе во општа употреба по создавањето на Здружението на вегетаријанци во Рамсгејт во 1847 година, иако тој нуди два примери на употреба од 1839 година и од 1842 година. Објаснувањето од 1839 година сè уште е предмет на дискусија, но Интернационалната историска група на Здружението на вегетаријанци даде 8 други пишани објаснувања уште пред формирањето на Здружението на вегетаријанци во 1847 година.
 
'''Историја''''''
Главна статија: Историја на вегетаријанството
 
Најраните записи за (лакто)вегетаријанството доаѓаат од древна Индија и од античка Грција од 5 век п.н.е. На пример,во Азија исхраната била тесно поврзана со идејата за ненасилство врз животните (во Индија наречена ahimsa) и била подржувана од религиозни групи и филозофи. За Хелените, Египќаните и другите народи, исхраната била наменета за медицински или за ритаулни цели за прочистување.
 
Индискиот император Ашока бараше заштита на фауната:
 
,,Дваесет и шест години по моето крунисување, различни животни беа прогласени за заштитени: папагали, птиците маинас (анг. mainas), аруна (анг. aruna), црвеноглавите гуски, диви пајки, нандимукхас (анг. nandimukhas), гелатас (анг. gelatas), лилјаци, кралски мравки, мали водени желки(анг. terrapins), обезкостената риба, ведарејака (анг.vedareyaka), гангапупутака (анг.gangapuputaka), рибата санкија(анг.sankiya), желки, бодливи прасиња, верверички, елени, бикови, окапинда(анг.okapinda), диви магариња, диви гулаби, домашни гулаби и сите суштества на четири нозе кои не се ниту корисни ниту се за јадење. Оние кози, овци и маторици кои имаат млади или давааат млеко на нивните млади се заштитени, а истото се однесува и за младите кои имаат помалку од шест месеци. Петлите не треба да се скопуваат, лушпите под кои се кријат живи суштества не треба да се горат и шумите не треба да се опожаруваат без причина или со цел да ги убијат суштествата. Животните не треба да се хранат едни со други. "- Натписите на Ашока, петти столб
Ред 63 ⟶ 41:
Вегетаријанството повторно се појави за време на ренесансата, станувајќи се пораспространето во 19 и 20 век. Првото Здреужение на вегетаријанци беше основано во 1847 година во Обединетото Кралство а потоа следеа и Германија, Холандија и други земји. Во 1908 година е основан Меѓународниот вегетаријански сојуз, кој претставува здружение на национални општества. Популарноста на вегетаријанството порасна во 20 век во западните земји, како резултат на проблеми поврзани со исхраната, етички проблеми, а од неодамна и еколошки и економски проблеми.
 
== Исхрана ==
'''Типови на вегетаријанство'''
 
Постојат многу видови на вегетаријанството, кои исклучуваат или вклучуваат различни видови храна.
 
• Ововегетаријанството вклучува конзумирање на јајца , но не млечни производи.
• Лактовегетаријанството вклучува конзумирање на млечни производи, но не и на јајца.
• Оволактовегетаријанството (или лактоововегетаријанство) вклучува конзумирање на млечни производи како што се јајцата, млекото и медот.
• Веганството го исклучува конзумирањето на сите месни и животински производи како што се млекото, медот и јајцата, како и сите производи кои во својот состав вклучуваат траги од нив, како што се рафиниран бел шеќер кој се добива со јагленисување на коски или животински тестирана сода бикарбона.
• Сировото веганство вклучува конзумирање на само свежо и неварено овошје, ореви, семки и зеленчук. Зеленчукот може да се готви само до одредена температура.
• Фрутаријанството дозволува само овошје, ореви, семки и други растенија кои можат да се соберат без да се оштети растението.
• Исхраната сатвик (анг.sattvic diet) , позната и како јога- исхрана, е исхрана која се засонова на растенија и која може да вклучува млечни производи (но не јајца) и мед, и која го исклучува конзумирањето на какви било зеленчуци од семејството на кромид и праз, црвена леќа, плодовите од големото азиско дрво Duriо, печурки, сини сирења, ферментирани видови храна или сосови, алкохолни пијалоци и честопати го исклучува и конзумирањето на кафе, црн или зелен чај, чоколада, мушкатов орев или каков било друг вид на стимулативни средства, како што се прекумерно острите зачини.
• Будистичко вегетаријанство (анг.Buddhist vegetarianism). Различните будистички традиции имааат различни учења за исхраната, коишто можат и да варираат од едни ракоположени монаси и монахињи до други. Многумина, но не сите, го објаснуваат правилото ,,да не се убива” за да побараат воздржување од јадење на месо. Во Тајван, су вегетаријанството (анг.su vegetarianism) не само што го исклучува конзумирањето на сите животински производи, туку и на зеленчуците од семејството лук( кои имаат карактеристична арома на кромид и лук): кромид, лук, млад кромид, праз, сибирски кромид (анг.chives) или мечкин кромид (анг.shallos).
• Џаин-вегетаријанството (анг.јain vegetarianism) го вклучува конзумирањето на млечни производи но не и јајца, мед и коренести зеленчуци.
• Макробиотска исхрана е исхраната која главно се состои од зрнеста храна.
Во рамките на ,,ово”-групите постојат многумина кои одбиваат да конзумираат оплодени јајца (јајцата балут анг.balut се екстремен пример). Меѓутоа, ваквата поделеност не е доволно изразена.
Исто така, некои вегетаријанци избегнуваат производи кои можат да содржат животински состојки кои не се назначени на нивните етикети. На пример, шеќер кој е избелен со постапка на јагленисување на коски, сирења за кои е употребено животинско сириште (ензими од желудочната мембрана на животните), желатин (добиен од колагенот во внатрешноста на кожата на животното, од коските и од сврзните ткива), некој вид на шеќер од шеќерна трска (но не шеќер од шеќерна репка) и сок од јаболко кој е прочистен од алкохол со желатин или мелени школки и есетра, додека пак други вегетаријанци не се свесни за присуството на вакви состојки или пак не им пречи ваквото присуство.
Некои поединци можат да се наречат ,,вегетаријанци” иако практикуваат полувегетаријански начин на исхрана, бидејќи во некои од дефинициите кои постојат во речниците, вегетаријанството се опишува како исхрана која вклучува риба, или вклучува само месо од цицачи како дел од дефиницијата за месо, додека според други дефиниции не се конзумира риба и каков било друг вид на животинско месо. Во други случаи, некои поединци можат да се опишаат како ,,флекситаријанци”. Овој вид на исхрана може да го практикуваат оние кои го намалуваат конзумирањето на животинско месо како начин за преминување кон вегетаријански начин на живот поради здравствени, етички, еколошки или друг вид на причини. Во полувегетаријански видови на исхрана спаѓаат:
 
пескотаријанство, кое вклучува риба и други видови на морски плодови;
полотаријанство, кое вклучува пилешко месо и други видови на пилешки производи;
,,полопескотаријанство”, кое вклучува пилешко месо и риба, или само ,,бело месо’’;
макробиотска исхрана која главно се состои од цели зрна, но понекогаш може да вклучува и риба;
Вегетаријанските групи, како што е Здружението на вегетаријанци, го оспоруваат полувегетаријанството, велејќи дека вегетаријанството ги исклучува сите видови на месо.
Здравствени придобивки и нешта кои можат да загрижуваат
Во едни проучувања направени од возрасните, вегетариајнскиот начин на исхрана, во споредба со невегетаријанскиот начин на исхрана, нуди напредни здравствени придобивки, намалено ниско ниво на дебелина, намален ризик од кардиоваскуларни болести и пониска стапка на смртност. Неколку клинички испитувања потврдија дека различните видови на вегетаријанство го намалуваат крвниот притисок.
Во просек, вегетаријанците за разлика од невегетаријанците, конзумираат помалку калории и масти (особено заситени масни киселини), помалку калории, повеќе влакна, калиум и витамин Ц . Општо земано, вегетаријанците имаат понизок индекс на телесна маса. Овие особености, како и други начини на живот поврзани со вегетаријанската исхрана, можат да придонесат за подобра здравствена состојба, која што и беше забележана меѓу вегетаријанците.
 
 
Напорите на научниците од областа на вегетаријанството кои се однесуваат на грижата за адекватноста на исхраната, преминаа во проучување на здравствените придобивки и заштита од болести. Академијата за исхрана и диететика заедно со диететичарите од Канада истакнаа дека во сите фази на животот, соодветно испланираната вегетаријанската исхрана е ,,здрава, доволно хранлива и обезбедува здравствени придобивки при превенција и лекување на одредени болести.’’
Деталните проучувања покажаа дека процентот на смртноста од исхаемични срцеви заболувања кај мажите-вегетаријанци е 30% понизок за разлика од мажите кои не се вегетаријанци, и 20% понизок за разлика од жените кои не се вегетаријанци.
Вегетаријанската исхрана нуди помали количини на заситени масти, холестерол и животински протеини, а поголеми количини на јаглехидрати, влакна, магнезиум, калиум, фолна киселина и антиоксиданти, како што се витамиот Ц, витаминот Е и фитохемикалии.
Вегетаријанците имаат понизок индекс на телесна маса, пониско ниво на холестерол, понизок крвен притисок, помала веројатност од срцеви заболувања, хипертензија, дијабетес тип 2, болести на бубрезите, метаболичен синдром, деменција како Алцхајмерова болест и други нарушувања. Откриено е дека посното црвено месо е дирекно поврзано со зголемениот ризик од рак на хранопроводот, црниот дроб, дебелото црево и белите дробови. Други проучувања покажаа дека не постојат особени разлики помеѓу вегетаријанците и невегетаријанците кога станува збор за смрт од цереброваскуларни заболувања, рак на стомакот, рак на дебелото црево , рак на дојка или рак на простата. Едно проучување во 2010 година направи споредба меѓу група вегетаријанци и невегетаријанци од Адвентистите од седмиот ден, во која вегетаријанците постигнаа пониски резултати на тестовите за депресија и имаа подобри профили на расположение.
Односите помеѓу вегетаријанската исхрана и здравјето на коските се уште остануваат неразјаснети. Според некои проучувања, вегетаријанскиот начин на исхрана може да се поврзе со недостаток на витамин Б12 и со ниска густина на минерали во коските. Меѓутоа, со проучувањето на неколку возрасни вегетаријанци и невегетаријанци во Тајван се докажа дека непостојат особени разлики во густината на минерали во коските на членовите од двете групи. Други проучувања кои ги истражуваа негативните ефекти на животинските протеини врз здравјето на коските велат дека вегетаријанците се помалку склони кон остеопороза од оние луѓе кои внесуваат секаква храна, поради фактот што вегетаријанците имаат повеќе минерали во коските и подобра коскена структура. Проектот Кина-Корнел-Оксфорд, кој претставува дваесетгодишно поучување кое го извршуваше Универзитетот од Корнел, Универзитетот од Оксфорд и владата на Кина, покажа дека постои поврзаност помеѓу конзумирањето на производи од животинско потекло и различни хронични заболувања, како што се коронарна срцева болест, дијабетес, рак на дојката, рак на простатата и рак на дебелото црево.
 
'''Исхрана'''
Главни статии: Вегетаријанска и веганска исхрана
 
Вегетаријанската исхрана која се практикува во западните земји е особено богата со каротеноиди, но релативно сиромашна со омега- 3 масни киселини и витамин Б12. Веганите можат да имаат релативно мало количество на витамин Б и калциум во организамот доколку не јадат доволно производи од типот на штавел, лиснат зеленчук, темпе и тофу(соја). Се смета дека високите нивоа на хранливи влакна, фолна киселина, витамин Ц, витамин Е и магнезиум, како и малото внесување на заситени масти се добрите страни на вегетаријанската исхрана.
 
 
'''===Протеини'''===
Внесувањето на протени во вегетаријанската исхрана е само малку помало од она во исхраната која вклучува и месо, и може да ги задоволи дневните барања на секој човек, вклучувајќи ги и на спортистите и на бодибилдерите. Проучувањата направени од Универзитетот Харвард како и други проучувања спроведени во Обединетите Држави, во Обединетото Кралство, во Канада, во Австралија, во Нов Зеланд и во многу европски држави, потврдија дека доколу се достапни и се конзумираат различни растенија, вегетаријанската исхрана обезбедува доволно количество на протеини. Протеините се состојат од аминокиселини и она што често предизвикува загриженост во врска со протеините кои се добиваат од зеленчукот е дали тие имаат доволно количество од неопходните аминокиселини, кои човечкото тело не може да ги синтетизира. Додека млечните производи и јајцата претставуваат доволен извор на протеини за оволактовегетаријанците, неколку зеленчуци имаат значителни количини од сите осум видови на есенцијални аминокиселини. Во овие зеленчуци спаѓаат : грав, соја, семе од коноп, семе од [[кија]], [[штир]], [[елда]], семки од [[тиква]], [[спирулина]], [[ф’стак|ф’стаци]] и [[киноја]]. Сепак, есенцијалните аминокиселини можат да се внесат и со јадење на различни комплементарни извори на растенија, кои доколку се во комбинација, можат да ги обезбедат сите осум есенцијални аминокиселини. На пример, не е потребна комбинација од кафеав ориз и грав или хумус и цела пита од пченица. Во 1994 година, едно истражување покажа дека разновидна доза од вакви извори може да биде доволна.
 
'''===Железо'''===
 
Вегетаријанската исхрана обично содржи слични нивоа железо како и невегетаријанската исхрана, но ова железо е биолошки понедостапно од она кое се содржи во различните видови месо, и неговата апсорпција понекогаш може да ја попречат другите составни делови на исхраната. Според Вегетаријанската група за ресурси, конзумирањето на храна која содржи витимин Ц, како што е цитрусот , цедените соковите, домати, брокула, е добар начин да се зголеми количеството на железо кое се апсорбира од оброкот. Вегетаријанска храна која е богата со железо влкучува кафеав грав, индиски орев, семе од коноп, темноцрвен грав, брокула, леѓа, овес, суво грозје , спанаќ , зелка, марула, грашок , соја, многу житарки, семки од сончоглед, наут, сок од домати,темпе , меласа , мајчина душица и леб од пченица. Веганската исхрана честопати може да биде побогата со железо од вегетаријанската исхрана, бидејќи млечните производи немаат големо количество на железо. Резервите на железо често се помали кај вегетаријанците отколку кај невегетаријанците, и само мал број на истражувања покажуваат висок процент на недостаток од железо (до 40% и 58% за вегетаријанските и за веганските групи).
Меѓутоа, Американското здружение на диететичари тврди дека недостатокот од железо повеќе не е својствен само за вегетаријанците (возрасните мажи ретко имаат недостаток од железо) и анемијата предизвикана од недостаток на железо е ретка без оглед на исхраната.
 
'''===Витамин Б12'''===
 
Според Националните институти за здравство на Обединетите Држави, витаминот Б12 обично не е присутен во растенијата и природно може да се најде во храната од животинско потекло. Лактоововегетаријанците можат да го добијат витаминот Б12 од млечни производи и од јајца, а веганите од збогатена храна (вклучувајќи некои производи од соја и житарици) и диететски додатоци. Исто така, витамин Б12 може да се добие од производи збогатени со екстракт од квасец.
Препорачаната дневна доза на витамин Б12 во САД е 0,4 микрограми (0-6 месеци), 1.8 микрограми (9-13 години), 2,4 микрограми (повеќе од 14 години), и 2.8 микрограми (за доилки). Иако секојдневните потреби на телото за витамин Б12 се многу мали, недостаток на витамин Б12 е многу сериозен и може да доведе до анемија и до трајно оштетување на нервите.
 
Масни киселини
===Масни киселини===
Без разлика дали се од растително потекло или пак вегетаријански, изворите на омега 3 масни киселини вклучуваат соја, ореви, семки од тиква, канола масло , киви , семе од коноп , алги, семе од чиа, ленено семе,семе од ечиум (анг.echium) и лиснат зеленчук како што се зелената салата , спанаќот , зелката и толчницата .Толчницата содржи најмногу омега 3 од која било друга салата. Маслинките(и маслиновото масло) се уште еден важен извор на незаситени масни киселини. Растителна храна може да обезбеди алфа- линоленска киселина која човечкото тело ја користи за да синтетизира долг синџир n-3 масни киселини ЕПА и ДХА . ЕПА и ДХА можат да се добијат директно во огромни количини од мрсна риба или од рибини масла. Вегетаријанците, а особено веганите, имаат пониски нивоа на ЕПА и ДХА од луѓето кои јадат месо. Додека ефектите врз здравјето од ниското ниво на ЕПА и ДХА се непознати, веројатноста дека додатоците кои содржат алфа-линоленска киселина значително ќе ги зголемат нивоата на алфа-линоленска киселина, е мала. Некои компании од неодамна започнаа да рекламираат вегетаријански додатоци ДХА кои содржат екстракти од алги. Почнаа да се појавуваат и слични додатоци кои нудат и ЕПА и ДХА. Сите алги не се погодни како додатоци во исхраната бидејќи нивното високо количество на јод е до дозволената граница. Меѓутоа, некои алги како што е спирулината, се добри извори на гама-линол киселини ГЛА(анг.GLA), алфа-линоленска киселина АЛК(анг.ALA), линоволна киселина ЛК(анг.LA), стеридонска киселина СK(анг.SDA), еикозапентаеочна киселина ЕК(анг.EPA), докозахексаеноична киселина ДК(анг.DHA) и арахидонска киселина АК (анг.АА).
 
'''===Калциум'''===
 
Вегетаријанците и невегетаријанците внесуваат слично количество на калциум. Кај некои вегани кои не конзумираат доволно лиснат зелнчук, кој е извор на изобилство од калциум, беше забележана нарушена минерализација на коските. Меѓутоа, кај лактоововегетаријанците не е забележано вакво нешто. Значајни извори на калциум се: брокулата, гравот, грашокот, леќата, зелката, марулата, штавелот, бок чој (кинеска зелка), кељот и репата. Спанаќот, блитвата и репата се богати со калциум, но калциумот преминува во оксалат и затоа слабо се апсорбира.
 
'''===Витамин Д'''===
Главна статија: Витамин Д
 
Потребите од витамин Д можат да се задоволат со доволна и разумна изложеност на човечкото тело на ултравиолетови зраци (УВ) од сончевата светлина. Производите кои вклучуваат млеко, сојино млеко и житарици можат да се зајакнат за да обезбедат витамин Д. Оние кое не се доволно изложени на сонце и/или не внесуваат доволно витамин Д преку храната, можеби ќе имаат потреба од суплементи на витамин Д.
 
'''===Витамин Д2'''===
Растенија луцерка (Medicago sativa subsp. sativa: 4.8 μg (192 IU) витамин Д2, 0.1 μg (4 IU) витамин Д3
Растенија
луцерка (Medicago sativa subsp. sativa: 4.8 μg (192 IU) витамин Д2, 0.1 μg (4 IU) витамин Д3
 
Габи од базата на податоци за храна УСДА
Ред 142 ⟶ 84:
 
 
'''===Долговечност'''===
 
Една метастудија од 1999 година ги поврза податоците од пет различни проучувања направени од западните земји. Метастудијата го покажа соодносот на смртост, каде што помалиот број означуваше помалку смртни случаи и изгледаше вака: 0.82 за конзуматорите на риба, 0.84 за вегетаријанците и 0.84 за повремените конзуматори на месо (оние кои јадат месо помалку од два пати неделно). Оние кои често конзумираат месо имаа ниска стапка на смртност од 1.0, додека поради големиот број на податоци, бројот на вегани беше многу тежок за одредување (некаде помеѓу 0.7 и 1.44). Истражувањето ги даде броевите на смртни случаи за секоја од категориите, очекуваните грешки кои можат да постојат за секој сооднос и направените измени во податоците. Меѓутоа, ниската стапка на смртност беше најмногу поради фактот што пушењето е релативно слабо распространето кај овие вегетаријански приврзаници. Од сите главни причини за смрт кои беа проучени, само една од нив се однесуваше на разликите во исхраната, а тоа беше наведено и во заклучокот: вегетаријанците имаа 24% пониска стапка на смртност предизвикана од исхемични срцеви заболувања за разлика од невегетаријанците, но вегетаријанскиот начин на исхрана не се поврзува со никакви други причини за смрт.
Ред 152 ⟶ 94:
Медицинска примена
Вo медицината на западните земји, на пациентите понекогаш им се советува да се придржуваат до вегетаријански начин на исхрана. Вегетаријанската исхрана е користена за лекување на ревматоиден артритис, но не се знае дали е доволно ефикасна. Некои видови на алтернативна медицина,како што се Ајурведа и Сидха, предлагаат уптреба на вегетаријанската исхрана во секојдневната исхрана. Маја Тивари истакнува дека Ајурведа препорачува внесување на месо во мали количини за одредени луѓе,, додека правилата за домородното население кое ги ловеше и убивше животните беа доста јасни и детални.” Иако ваквите методи на ловење и убивање се уште постојат, таа не ја препорачува уботребата на какво било месо од животни во исхраната, дури ни за вата-типовите на луѓе(анг.vata-types); (луѓе кои не можат лесно да се здебелат, слаби луѓе).
 
== Видови вегетаријанство ==
 
* [[Веганство]] - строго растителна исхрана (житарици, мешунки, овошје и зеленчук). Целосно ги исфрлаат производите од животинско потекло, па дури и медот.
* [[Лактовегетаријанство]] - покрај растителните продукти, јадат и млеко и млечни производи.
* [[Ововегетаријанство]] - покрај растителните продукти, јадат и јајца.
* [[Оволактовегетаријанство]] - покрај растителните продукти, јадат и јајца, млеко и млечни производи.
* [[Полувегетаријанство]] - покрај вегетаријанската исхрана јадат и бело пилешко месо, како и риба, но не јадат црвено месо.
* [[Песковегетаријанство]] - покрај растителните продукти, јадат и риба. Кај нас овој начин на исхрана е познат како посна иахрана.
* [[Вегетаријанство со пресна храна]] - јадат само сирови продукти, најчесто од растително потекло (овошје, зеленчук, ореви, семки, студено цедено масло за јадење, мед и житарки) Сметаат дека со готвењето на продуктите се губи големо количество од витамините, а се создаваат штетни канцерогени материи. Подготвуваат леб кој се „пече“ на сонце.
* [[Вегетаријанство со здрава храна]] - макробиотичарите спаѓаат овде, кои јадат храна базирана на цели зрна од житариците. Јадат само органски произведени продукти, без пестициди и без вештачко ѓубриво. Избегнуваат рафиниран шеќер, рафинирано масло и бело пченично брашно.
* [[Фрутаријанство]] - јадат само овошје.
* [[Радикално фрутаријанство]] - јадат само овошни плодови кои сами паднале на земја.
* [[Сатвик вегетаријанство]] (анг. sattvic diet) , позната и како јога- исхрана - исхрана која се засонова на растенија и која може да вклучува млечни производи (но не јајца) и мед, и која го исклучува конзумирањето на какви било зеленчуци од семејството на кромид и праз, црвена леќа, плодовите од големото азиско дрво Duriо, печурки, сини сирења, ферментирани видови храна или сосови, алкохолни пијалоци и честопати го исклучува и конзумирањето на кафе, црн или зелен чај, чоколада, мушкатов орев или каков било друг вид на стимулативни средства, како што се прекумерно острите зачини.
* [[Будистичко вегетаријанство]] (анг. Buddhist vegetarianism). Различните будистички традиции имааат различни учења за исхраната, коишто можат и да варираат од едни ракоположени монаси и монахињи до други. Многумина, но не сите, го објаснуваат правилото ,,да не се убива” за да побараат воздржување од јадење на месо. Во Тајван, су вегетаријанството (анг.su vegetarianism) не само што го исклучува конзумирањето на сите животински производи, туку и на зеленчуците од семејството лук( кои имаат карактеристична арома на кромид и лук): кромид, лук, млад кромид, праз, сибирски кромид (анг.chives) или мечкин кромид (анг.shallos).
* [[Џаин вегетаријанството]] (анг. јain vegetarianism) го вклучува конзумирањето на млечни производи, но не и јајца, мед и коренести зеленчуци.
 
== Наводи ==
{{наводи}}
 
== Видете исто така ==
* [[Веганство]]
* [[Фрутаријанство]]
 
== Надворешни врски ==
* [http://vegetarijanstvo.kauza.mk/ „Вегетаријанство“ - мрежно место посветено на вегетаријанството и веганизмот] {{mk}}
 
 
 
 
[[Категорија:Исхрана]]
[[Категорија:Здрава исхрана]]
[[Категорија:Верска исхрана]]