Ацтечки јазик: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
:''Оваа статија е за современиот јазик. За стариот јазик, кој воедно бил службен јазик во [[Ацтечката Империја]], видете [[класичен ацтечки јазик]].''
{{Infobox language
|name = НаванскиАцтечки јазик
|nativename = Nāhuatlahtōlli, Māsēwallahtōlli, Mexicano
|states = [[Мексико]] и [[Ел Салвадор]]
Ред 24:
|image = Aztec woman speaking.jpg
|imagesize = 100px
|imagecaption = Ацтечка жена која зборува од Фиренскиот законик.
|nation = {{flag|Mexico}}|Мексико<ref>{{цмс|url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/257.pdf |title=Општ закон за јазичните права на домородните народи}} {{es}}</ref>
|notice=
}}
 
'''НаванскиотАцтечки јазик''', а познат и како ('''ацтечки'nāhuatl'', '''наватл''') или '''наватлскинавански''' (''nāhuatl''), е [[Американски староседелски јазици|американски староседелски јазик]], дел од подгрупата на ацтечки јазици од јазичното семејство на [[утоацтечки јазици]]. Јазикот го зборуваат околу 1.5 милиони [[Ацтеки]], од кои повеќето живеат во [[Мексико]] и дел од нив во [[Ел Салвадор]]. Ацтеките во Ел Салвадор се познати како [[Пипилци]]. НаватлскиотАцтечкиот е сложен јазик во поглед на [[Морфологија (лингвистика)|морфологијата]] и карактеристично за него е [[Полисинтетичен јазик|полисинтетичноста]] и [[Аглутинативен јазик|аглутинацијата]]. Поради тоа, јазикот оперира со голем број сложени зборови со сложени значења изведени со помош на [[афикси]].
 
НаватлскиотАцтечкиот се зборувал во Централно Мексико најрано од VII век.<ref name="Suárez 1983:149">Suárez 1983:149</ref> Тој е мајчин јазик на Ацтеките, народ кој доминирал во денешно централно Мексико за време на доцниот посткласичен период на [[Мезоамерика|мезоамериканската историја]]. За време на вековите пред [[Шпанска колонизација на Мексико|шпанската колонизација на Мексико]], [[Ацтечка империја|Ацтечката империја]] територијално се проширила и ја зазела скоро целата територија на денешно Мексико и нејзиното влијание довело до издигнување на ацтечкиот дијалект од [[Теночтитлан]] на ниво на [[престижен јазик]] во Мезоамерика Америка. Со шпанското навлегување во регионот, [[латиница]]та била воведена во регионот и ацтечкиот станал [[Пишан јазик|пишан]], [[литературен јазик]]. Така, за време на XVI и XVII век, голем број на хроники, граматики, поезија, административни документи и законици биле напишани на ацтечки јазик.<ref>Canger 1980:13</ref> Овој ран стандарден јазик базиран на дијалектот од Теночтитлан е означен како [[Класичен ацтечки јазик|класичен ацтечки јазик]] и е еден од најпроучуваните и најдокументираните јазици во Америка.<ref>Canger 2002:195</ref>
 
Денес, наватлскитеацтечките дијалекти се зборуваат од поголем број раштркани заедници, најчесто во руралните предели на централно Мексико. Меѓу овие дијалекти има значителни разлики, но сепак некои се и многу слични. Сите дијалекти биле изложени на шпанско јазично влијание. Така, денес нема ацтечки дијалект кој е ист со класичниот, но сепак се тврди дека дијалектите кои се зборуваат во Мексиканската Долина се посродни со класичниот одошто периферните ацтечки дијалекти.<ref>Canger 1988</ref> Ацтечкиот, заедно со уште 63 други староседелски јазици во Мексико се признати како национални јазици во регионите каде се зборуваат, и имаат ист статус како и шпанскиот јазик.<ref group=cn>By the provisions of Article IV: ''Las lenguas indígenas...y el español son lenguas nacionales...y tienen la misma validez en su territorio, localización y contexto en que se hablen.'' („Староседелските јазици...и шпанскиот се национални јазици...и имаат иста валидност во нивните територии, локации и коннтексти во кои се зборуваат.“)</ref>
 
== Етимологија ==
Ред 54:
<div style="margin:1em auto; padding:4px; background:#efefef; display:table;">
* '''утоацтечки''' ''5000 п.н.е.''<sup>*</sup>
** '''наватлскиацтечки''' ''2000 п.н.е.'' ({{sc|ака}} '''ацтечки''')
*** '''почутечки''' † ''брегот на Оашака''
*** '''наватлскиацтечки''' (со ацтечки)
**** '''западнопериферни''' ''дијалектите од Дуранго, Мичоакан, западно Мексико и исчезнатите дијалекти од Колима и Најарит''
**** '''источнопериферни''' ''пипилскиот јазик и дијалектите од Сиера де Пуебла, јужен Веракруз и Табаско''
Ред 70:
{{Главна|Утоацтечки јазици}}
 
Во минатото, групата на наватлски ацтечки јазици од страна на јазичарите била нарекувана „ацтечки јазици“. Од 1990 година, алтернативниот поим „наватлски“„наватл“ бил во зачестена употреба и го заменила стариот поим, особено во шпанските изданија и публикации. Општо прифатена теорија е дека утоацтечките јазици се поделени на две групи: [[Ацтечки јазици|ацтечки]] и [[почутечки јазик|почутечки јазици]].<ref>Canger 1988:42–43; Dakin 1983:202; INALI 2008:63; Suárez 1983:149.</ref>
 
НаватлскитеАцтечките јазици ги опфаќаат ацтечкиот јазик и [[Пипилски јазик|пипилскиот јазик]].<ref group=cn>" Поимот „наватлски јазици“ е создаден за да се опфатат сите ацтечки дијалекти, но не го опфаќа почутечкиот дијалект (Campbell & Langacker 1978)." Canger 2000:385 (Note 4)</ref> [[Почутечки јазик|Почутечкиот јазик]] е слабо проучен јазик и истиот исчезнал во XX век. Според јазичарите Кемпбел и Лангакер, тој не е дел од ацтечките, а според други јазичари, тој е дел од западнопериферните ацтечки јазици.<ref>Canger & Dakin 1985:360, Dakin 2001:21–22</ref>
 
Поимот „ацтечки“ ги опфаќа модерните ацтечки дијалекти и класичниот ацтечки. Приклучувањето на пипилскиот во оваа група е контраверзно. Лајл Кемпбел го класифицира пипилскиот јазик како посебен од ацтечките јазици, но од другата страна Уна Кангер, Карен Дакин и Јоланда Ластра го приклучуваат јазикот во ацтечките јазици.<ref>Dakin 2001:21–22</ref>
Ред 557:
* [http://www.freelang.net/dictionary/nahuatl.php Англиско-ацтечки речник]
 
{{Пред-колумбиски цивилизации}}
 
{{Пред-колумбискиПретколумбовски цивилизации}}
{{Избрана статија}}
 
{{Избрана статија}}
[[Категорија:Ацтечки јазик|*]]
 
[[Категорија:Ацтечки јазик|* ]]
 
{{Link FA|en}}