Глагол: Разлика помеѓу преработките

Главните карактеристики на глаголот се неговите граматички категории кои, за разлика од другите зборовни групи, се најбројни. Меѓу нив спаѓаат [[Граматичко време|времето]], [[Граматички аспектвид|видот]], [[Граматички начин|начинот]], [[Граматички залог|залогот]], [[Граматичко лице|лицето]], [[Граматички род|родот]], [[Граматички број|бројот]] и [[Граматичка преодност|преодноста]]. Македонскиот збор „глагол“ потекнува од старословенскиот {{Script|Cyrs|глаголи}} што значи „зборува“.

Глаголите во латинскиот и [[Романски јазици|романските јазици]] се менуваат по време, аспектвид и налин и се усогласуваат по лице и број, но не и род. [[Јапонски јазик|Јапонските]] глаголи се менуваат по време, начин и аспектвид но нема усогласување. Некои јазици имаат повеќелично усогласување и такви јазици се на пример [[Баскиски јазик|баскискиот]] и [[грузиски јазик|грузискиот јазик]]. Во овие јазици, глаголот се усогласува со [[Подмет|лицето]], [[Директен предмет|директниот предмет]] па дури и со [[Индиректен предмет|индиректниот предмет]].

Во зависност од јазикот, глаголите можат да изразат граматичко време, граматички аспектвид и граматички начин. Граматичкото време<ref>Comrie, Bernard, ''Tense'', Cambridge Univ. Press, 1985.</ref><ref name=Dahl>[[Östen Dahl]], ''Tense and Aspect Systems'', Blackwell, 1985.</ref><ref>Fleischman, Suzanne, ''The Future in Thought and Action'', Cambridge Univ. Press, 1982.</ref> е всушност употреба на [[Помошен глагол|помошни глаголи]] или [[наставки]] за да се искаже дали одредено дејство или состојба се случила пред, за време на или после моментот на кажување. Точката за ориентација е моментот на искажување на дејството и според тоа се добиваат три апсолутни времиња: [[Сегашно време|сегашно]], [[Минато време|минато]] и [[Идно време|идно]]. Ако точката за ориентација не е сегашното време, тогаш станува збор за релативни времиња и такви времиња се на пример [[минато-идно време]] или [[минато неопределено свршено време]].

== АспектВид==

{{Main|Граматички аспектвид}}

Аспектот<ref name=Dahl/><ref>Comrie, Bernard, ''Aspect'', Cambridge Univ. Press, 1976.</ref>Видот се користи да се искаже како дејството се случило низ времето. АспектотКако таков, може да биде лексички и граматички, каде лексичкиот е вметнат во значењето на глаголот. Аспектот сеСе комбинира со глаголското време и се добиваат:

:*[[свршен аспектвид]] - дејството се гледа како една целина

:*[[несврешн аспектвид]] - дејството се гледа како во процес

::*хабитуален или повторувачки аспектвид - дејството се повторува,

::*[[продолжен аспектвид]] - дејството се одвива без прекин и тој може да се подели на:

:::*[[Статичен глагол|статичен аспектвид]] - дејството е фиксно, не се гледа како процес,

:::*[[прогресивен аспектвид]] - дејството се гледа како процес, т.е. се смета за продолжено

:*[[перфект]] - комбинира елементи на времето и аспектотвидот

Во некои јазици [[Граматички аспектвид|аспектотвидот]] се искажува со помош на посебни глаголски форми, наместо со помошни глаголи. Таков јазик на пример е македонскиот, каде секој глагол може да биде [[Свршен глагол|свршен]] или [[Несвршен глагол|несвршен]]. Со свршениот глагол дејството се гледа како целина (исто како со свршениот аспектвид), а со несвршениот глагол дејството се гледа како процес (исто како несвршениот аспектвид). Некои македонски глаголи се [[ДвоаспектенДввиден глагол|двоаспектнидвовидни]], односно можат со една форма да ги искажат двата аспектавида. [[Македонистика]]та

Уделот гона користи терминот „вид“ наместо терминот „аспект“ и истиот се наметнува како супра-категорија од која ќе зависи времето или начинотвидот во кој ќе се менуваат глаголите. Исто така, уделот на аспектот во[[македонски јазик|македонскиот јазик]] може да се анализира само од призмата на зборообразувањето, но не и во рамките на морфологијата (флексијата) на глаголите (пр. даде и јаде се два глагола од два различни вида и ништо не укажува, освен нивното значење, каков е аспектотвидот на нивното дејство).

[[Категорија:Глаголи|* ]]