Википедија

Географска ширина: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q34027 (translate me)
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
{{Внимание}}
 
'''ЛатитудатаГеографска ширина''' (или '''географската шириналатитуда'''), означена со грчката букваозн. φ (фи), ја дава— местоположбата на место на [[Земја]]та северно или јужно од [[екватор]]от. Латитудата на еден регион има големо влијание врз неговата [[клима]] и [[Време (атмосферско)|временски услови]].
 
[[Податотека:WorldMapLongLat-eq-circles-tropics-non.png|thumb|350px|[[Карта]] на [[Земја]]та која ги покажуваа линиите на латитудатагеографска ширина. Линиите на латитудатагеографската ширина се прави и [[хоризонтала|хоризонтални]] на оваа карта]]
 
 
Латитудата е [[агол|аголна мерка]] која се движи од 0° на [[Екватор|екваторот]] до 90° на [[магнетен пол|половите]]. Други латитудигеографски ширини од особена важност се: [[северен повратник|северниот повратник]] ([[Рак (соѕвездие)|Соѕвездие Рак]]), [[јужен повратник|јужниот повратник]] ([[Овен (соѕвездие)|Соѕвездие Овен]]), [[северен поларен круг|северниот поларен круг]] (арктички круг), [[јужен поларен круг|јужниот поларен круг]] (антарктички круг).
 
Сите локацииместа на дадена географска ширина, т.е. латитуда колективно се нарекувани каконарекуваат [[линија на латитудата]], или [[паралела]] ([[напоредник]]), и сите такви [[Површинаповршина (математика)|површини]] се паралелнинапоредни на екваторот.
 
Географската ширина приближно ги одредува тендециите во врска со [[Клима|климата]], [[Поларна светлина|поларните светлини]], [[Ветер|ветровите]] и останатите физички карактеристики на определена географска локација.
 
Секој степен на географската ширина е понатаму поделен на 60 минути, а секој од нив поделен на 60 секунди. Една латитудагеографска ширина, на пример, е определена како '''13° 19' 42" N'''СГШ. За повисока точност, секундите се децимално поделени. Алтернативното прикажување ги користи степените и минутите, но деловите на [[минута]]та се искажани со децимална поделба, на пример '''13° 19,717' N'''СГШ. Степените, исто така, понекогаш се делат на децимали: '''13,32861° N'''СГШ. Понекогаш, наставката север/југ (NСГШ/SЈГШ) се заменува со негативен предзнак за југ.
 
Определена географска ширина, потоа може да се комбинира со географската должина ([[лонгитуда]]) за прецизно да се определи позицијата на Земјината површина.
 
Една минута од латитудатагеографската ширина е приближно една [[поморска милја]] ([[наутичка милја]]) или 18521.852 [[Метар|метри]].
 
'''Колатитудата''' е [[комплементни агли|комплементна]] на географската ширина (латитудата).
 
Во вообичаена употреба „латитуда“географска ширина се однесува на „геодетска“ или географска латитуда“географска“' φ и го претставува аголот помеѓу висината и екваторијалната рамнина — поради тоа што најпрво претставувала агол помеѓу хоризонтот и поларната ѕвезда. Поради тоа што [[Земја]]та има елиптична форма под дејство на нејзината ротација, картографите се потпираат на разновидни помошни латитудигеографски ширини за прецизно адаптирањеприлагодување на сферните проекции во согласност со нивната цел.▼
 
'''Геоцентричната латитудаширина''' φ<sub>g</sub> е тоа на што главно „се мисли“ под поимот латитудагеографска ширина. Таа е аголот меѓу [[рамнина (математика)|рамнината]] на [[екватор]]от и линијата на [[радиус]]от.▼
▲Во вообичаена употреба „латитуда“ се однесува на „геодетска“ или географска латитуда“' φ и го претставува аголот помеѓу висината и екваторијалната рамнина — поради тоа што најпрво претставувала агол помеѓу хоризонтот и поларната ѕвезда. Поради тоа што [[Земја]]та има елиптична форма под дејство на нејзината ротација, картографите се потпираат на разновидни помошни латитуди за прецизно адаптирање на сферните проекции во согласност со нивната цел.
 
 
▲'''Геоцентричната латитуда''' φ<sub>g</sub> е тоа на што главно „се мисли“ под поимот латитуда. Таа е аголот меѓу [[рамнина (математика)|рамнината]] на [[екватор]]от и линијата на [[радиус]]от.
:<math>\tan\phi_g=(1-e^2)\tan\phi</math>
 
За другите [[планета|планети]] како на пример [[Марс]], географската и геоцентричната латитудаширина се нарекуваат „планетографска“ и „планетоцентрична“ латитудаширина. Повеќето карти за Марс од [[2002]] година па наваму користат планетоцентрични координати.
 
 
== Географската ширина и богатството ==
Ред 46 ⟶ 43:
Поврзано со ова објаснување се болестите. Тропските области се многу поподложни на епидемии на болести поради нивната температура која го прави животот полесен за инсектите и глодарите. Долго постои малариски појас што ја опкружува земјата; ова го прави животот на луѓето уште потежок. Најзабележливо е дека е речиси невозможно за северните [[домашни животни]] да живеат. На овие проблеми им се додава и богатството на северот: многу повеќе пари одат на истражување за лекови за заболувањата на северњаците.
 
Физиологот [[Џаред Дајмонд]], во неговото дело наградено со [[Пулицерова Награда]] - ''[[Пиштоли, микроби и челик]]'', тврди дека [[Евроазија|евроазиската]] земјена маса е посебно погодна за преминување од ловечко-собирачка во земјоделска заедница. Континентот се протега на многу повеќе линии на латитудатагеографската ширина од било кој друг континент. Поради ова многу е полесно да се пренесуваат домашни животни во рамките на иста географска ширина, одошто од потопла во поладна клима, секое животно растено на определена латитудагеографска ширина ќе биде пренесено во рамките на континентот за релативно брзо време. Затоа жителите на овој континент имаат почетна предност за поран развој на [[земјоделство]]то, и поголем интервал на растенија и животни од кои може да се избира.
 
Тој истотака го поврзал овој напредок со развојот на болестите кои подоцна им се заканувале на жителите на другите континенти. Блиската поврзаност на луѓето во [[Евроазија]] со нивните домашни животни создале услови за брзо пренесување на болести. Жителите на земјите со малку домашни животни никогаш не биле изложени на таков интервал на болести, и затоа, барем на [[Америка]]нскиот континент, потклекнале на болестите донесени од [[Европа]].
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Географска_ширина“