Кожа: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с Bot: Migrating 108 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1074 (translate me) |
дополнување, обновување |
||
Ред 23:
Човечката кожа е слична со таа на повеќето цицачи, најголемата разлика е тоа што таа не е покриена со крзно иако има слој од влакна. Поглавни функции на кожата се регулација на телесната температура, синтеза на витаминот D, екскреција итн. Оштетената кожа најчесто предизвикува белези, места на кожата кои се најчесто безбојни и непигментирани. Кожата се состои од три слоја: [[покожица]], [[крзно (кожа)|крзно]] и [[хиподермис]].
== Градба на кожа ==
Интегументарниот систем е составен од кожата и поткожниот слој што содржи градби кои се поинакви од оние во кожата. Кожата е изградена од два главни слоја: [[епидермис]] и [[дермис]].
=== Епидермис ===
[[Епидермис]]от е површинскиот слој на кожата, од кој надворешните клетки постојано отпаѓаат со триње или сами од себе. Живите клетки се наоѓаат само во најдлабокиот слој - stratum germinativum, каде [[исхрана]]та на клетките е овозможена низ [[капилар]]ите во подолниот слој на [[дермис]]от. Клетките од овој слој постојано се делат и ги обновуваат клетките од горниот слој, бидејќи тие постојано умираат и се отстрануваат. Тие создаваат значително количество на протеинска материја, наречена кератин што служи за згустување и заштита на кожата.
Најгорниот слој на клетките на епидермисот е наречен stratum corneum. Меѓу Stratum germanativum и stratum corneum има слој со многу згуснати [[влакна]]. Kлетките пак во најдолниот слој на [[епидермис]]от создаваат [[меланин]], темен [[пигмент]] кој ја дава бојата на кожата. Овде е интересно да се спомене дека на кожата на одредени места како на: [[прсти]]те на [[дланки]]те, [[прст]]ите на [[нозе]]те и [[табан]]ите постојат испупчување и вдлабнувања. Испапчувањата се користат како заштита, бидејќи тие се единствени и посебни кај секоја индивидуа, отпечатоците од прстите од [[раце]]те и [[стапала]]та се одличен показател за идентификација. Испапчувањата и вдлабнатинките потекнуваат оид испапчувањата и вдлабнувањата во [[епидермис]]от и [[дермис]]от. Долната површина на [[епидермис]]от е точно обликувана да соодветствува на надворешниот слој на [[дермис]]от, кој, исто така, има свои испупчени вдлабнати делови.<ref>Учебник по биологија за трета година на реформираното гимназиско образование - стр.151</ref>
=== Дермис ===
=== Поткожни слоеви ===
== Кожни творби ==▼
[[Дермис]]от е тесно поврзан со поткожните слоеви, преку површинските [[мускул]]и. Овој слој е изграден од еластично и [[фиброзно сврзливо ткиво]] како и масно (адипозно) [[ткиво]]. Покткожното [[масно ткиво]] служи и за изолација и како резервоар за [[енергија]]. Најголемите [[крвни садови]] што ја снабдуваат кожата со [[хранливи материи]] поминуваат низ поткожните слоеви. Kрвните садови што се наоѓаат таму се поврзани со терморегулирањето на организмот. Некои од кожните творби, како потните жлезди и коренот на [[влакна]]та, се наоѓаат во поткожните слоеви. Поткожните ткива се богати со [[нерви]] и нервни завршоци, вклучени тука како дополнување на [[дермис]]от и [[епидермис]]от. Дебелината на поткожните слоеви е различна во различни делови на организмот, пти што најтенок е слојот на очните капаци, а најдебел на [[стомак]]от.<ref>Учебник по биологија за трета година на реформираното гимназиско образование - стр.152</ref>
▲== Кожни творби ==
=== Потни жлезди ===
Потните жлезди се инервирани од автономниот [[нервен систем]], според што нивната [[секреција]] може да биде и нервно регулирана.
Има неколку видови [[жлезди]], освен потните, што се поврзани со кожата, а се преобразени [[потни жлезди]]. Такви се [[церуменозни жлезди]] што се наоѓаат во ушниот канал што создаваат [[ушен восок]] или [[церумен]], [[циларни жлезди]] на рабовите на очните капаци и [[млечни жлезди]].<ref>Учебник по биологија за трета година на реформираното гимназиско образование - стр.152</ref>
===Лојни жлезди===
=== Млечни жлезди ===
Кај
===Влакна и нокти===
Целото тело на
===Копита===
Кај некои
===Рогови===
== Функции на кожата ==
Иако кожата има неколку функции, три од нив се најважни:
* Орожнатиот најнадворешен слој на кожата (лат. stratum corneum) го заштитува организмот од навлегувањето на [[патогени микроорганизми]] и исушување ([[дехидратација]]). Во него има суви и мртви клетки, создадени од [[кератин]], кои образуваат затворена обвивка што е непропустлива за навлегувањето на туѓи [[тела]] и [[вода]]. Клетките на најнадворешниот слој постојано се заменуваат, со што условуваат механичко отстранување на патогените микроорганизми кои се залепени на нив. Функцијата на епидермисот да заштитува од исушување, е многу важна за животот, бидеќи ја обезбедуваат неопходната влажност на кожното ткиво.
* Друга многу важна функција на кожата е нејзината улога во регулирањето на [[телесна температура]], преку испуштањето на вишокот топлина и заштитата од студенило. Кожата е снабдена со голем број [[крвни садови]] и со тоа таа претставува голема површина преку која се испушта топлина од телото. Тоа се случува осовено кога крвните садови се проширени ([[вазодилатација]]) во услови на висока надворешна [[температура]]. Тогаш во нив има големо количество [[крв]] која е главниот пренесувач на [[топлина]]та при што кожата е топла и има розова боја. Во таква состојба од неа се испушта големо количество топлина на надворешната средина. Спротивно од тоа, кога надворешната [[температура]] е ниска, крвните садови се собрани ([[вазоконстракција]]) при што протокот на [[крв]] е помал, а со тоа и испуштањето топлина во надворешната средина е намалено.
* Бидејќи во [[дермис]]от на кожата се сместени голем број нервни завршетоци и други посебни рецептори како за [[болка]], [[допир]], [[притисок]] и [[температура]], на кожата може да се гледа како на важен сетилен орган во организмот. Голем број [[рефлекс]]и што му овозможуваат на [[човек]]от да се приспособи кон надворешната средина почнуваат како сетилни [[импулс]]и токму од кожата. Патот на некои од нив е дo [[мозок]]от и на крајот на ’рбетниот мозок.<ref>Учебник по биологија за трета година на реформираното гимназиско образование - стр.153</ref>
Кожата како главна обвивка на телото има и моќ за [[апсорпција]] и [[секреција]]. Тоа значи дека таа за многу материи е пропустлива препрека. Така, на пример, одредени [[масни материи]] постепено се апсорбираат преку кожата. Од друга страна, преку неа поточно, преку потните и лојните жлезди, се излачуваат многу штетни материи за организмот во надворешната средина. Кожата има способност за регенерација по повредите. Кожата што е повредена се надоместува со подеднакво растење на нов [[епидермис]] од клетките на ниво на [[фоликули]]те за [[влакна]]та. Во текот на заздравувањето, од течниот [[гној]] и [[крв]]та, што можат да се најдат таму, се создава [[краста]]та (структурата) или коричката.<ref>Учебник по биологија за трета година на реформираното гимназиско образование - стр.154</ref>
== Боја на кожата ==
== Наводи ==
|