Акција (финансии): Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
поправки, викификација |
||
Ред 1:
'''Акцијата''' ([[англиски]]: ''share'', ''stock'') претставува [[хартија од вредност]] со која се стекнува сопственичко право врз идеален дел од компанијата, пропорционално на големината на учеството на таа акција во вкупниот [[акционерски капитал]]. [[Претпријатие|Претпријатието]] што се создава врз основа на
==Права на сопствениците==
Ред 5:
*право на глас во акционерското собрание;
*право на [[дивиденда]], како дел од добивката на друштвото и
*право на дел од [[стечај|стечајната]] маса, во случај на ликвидација на друштвото. Во поглед на ова право, сопствениците на акции се субординирани во однос на сите други
Покрај овие, сопствениците на акции, понекогаш
Како формален документ, акцијата мора да содржи одредени елементи. Овие елементи различно се утврдени во различни законодавства, но тука генерално спаѓаат:
* ознаката дека се работи за акција,
* името на компанијата што ја издала акцијата,
* номиналната вредност,
* името на сопственикот и сл.
==Облици на вредност на акцијата==
Како хартија од вредност, акцијата има своја вредност и
:''
:''
:
==Право на глас==
Преку правото на глас, акционерите имаат можност да остварат контрола врз работењето на претпријатието. Тоа го прават преку своето учество на акционерското собрание, кое се одржува најмалку еднаш годишно. Сепак, сопственоста врз акциите на друштвото е најчесто широко дисперзирана, така што т.н. “мали “ акционери немаат речиси никаква можност да влијаат врз работењето на друштвото. Ова може да биде случај дури и тогаш кога една група акционери поседува нешто повеќе од 50% од капиталот, така што правото на глас на останатите акционери станува беспредметно, освен при донесувањето на некои клучни одлуки, за кои е пропишано повисоко мнозинство.<ref>Сашо Арсов,''Финансиски менаџмент'', Економски факултет, Скопје, 2008, стр.160.</ref>
:''Системи на гласање'' - За се заштитат правата на помалите акционери, во различни земји се преземаат посебни мерки. Така, среќаваме мнозински и кумулативен систем на гласање. Мнозинскиот систем е класичниот систем, во кој една акција носи еден глас, така што мнозинските акционери ќе ги изберат сите членови на управните и на надзорните одбори.
Кај кумулативниот систем, секој [[акционер]] може да им ги додели своите гласови на едно или на повеќе лица од списокот на предложениците. На овој начин, кај одделни предложени кандидати можат да се сконцентрираат доволен број гласови, така што тие со сигурност ќе бидат избрани во одборите како претставници на малцинските акционери.
:''Ополномоштување'' - Друга можност за малцинските акционери претставува ополномоштувањето што тие им го издаваат на некои од поголемите акционери да гласаат во нивно име. Тоа се прави преку писмено ополномоштување, како документ кој акционерот му го издава на акционерот кој ќе гласа во негово име, со што дел од акционерите можат да сконцентрираат доволен број гласови за да остварат позначајна улога при донесувањето на клучните одлуки.
:''Класи на акции'' - Од аспект на правото на глас, акциите се јавуваат како акции од класа А и акции од класа Б. Обично, акциите од класа А се тие што имаат право на глас, додека акциите од класа Б немаат. Ваквата класификација се појавила во некои компании, каде што постојните акционери не сакале да ја загубат контролата врз компанијата при новите емисии на акции, така што своите акции ги прогласиле за акции од класа А, додека новоиздадените акции се наречени акции од класа Б. За да се обезбеди атрактивноста на овие акции, на нив обично им се даваат некои дополнителни бенефиции.<ref>Сашо Арсов,''Финансиски менаџмент'', Економски факултет, Скопје, 2008, стр.160.</ref>
==Емисија на акции==
Самата процедура за емисија (
===Иницијална јавна понуда===
Иницијалната јавна понуда се користи најчесто за прибирање дополнителен [[капитал]] од страна на компании што веќе постојат. Во некои случаи се работи за компании кои дотогаш биле приватни, т.е. некотирани компании, во сопственост на мал број сопственици, најчесто нивните основачи, кои со [[иницијална јавна понуда]] сакаат да се трансформираат во јавни, т.е. компании чијшто капитал е дисперзиран кај голем број сопственици. Во други случаи, пак, јавната понуда ја прават компании кои веќе се јавни, но сакаат да приберат дополнителен за својата дејност. Во секој случај, јавната понуда мора да биде реализирана според пропишана процедура, со цел да се заштитат потенцијалните инвеститори. <ref>Сашо Арсов,''Финансиски менаџмент'', Економски факултет, Скопје, 2008, стр.162.</ref>
===Приватен пласман на акциите===
Приватниот пласман на акциите се јавува како алтернатива на јавната продажба. Јавната продажба предизвикува низа напори и трошоци за емитентот на акциите. Тука спаѓа подготовката на обемната документација што се поднесува кај [[Комисија за хартии од вредност|Комисијата за хартии од вредност]], трошоците за подготовката на емисијата и провизиите за консултантите и сл. Наместо тоа, постои можност емисијата да се изврши и преку приватен пласман. Тоа претставува продажба на акциите на познати купувачи, што значи дека тие не доаѓаат до широката инвеститорска јавност, како кај јавната понуда. Од друга страна, за понудата да се смета за [[приватен пласман]], бројот на купувачи на акциите е лимитиран на одреден број. Тоа се најчесто големи инвеститори како: [[инвестициски фондови]], [[осигурително друштво|осигурителни друштва]] и др. Сепак,
==Приоритетни акции==
Како што самото име кажува, [[приоритетна акција|приоритетните акции]] имаат одредени привилегии во однос на обичните. Овие привилегии, односно приоритети, се однесуваат на приоритетот во исплатата на дивиденда за нивните сопственици, како и приоритетот во однос на обичните акции при наплатата на дел од стечајната маса во случај на ликвидација на друштвото. Овие привилегии најчесто (
Приоритетните акции можат да се најдат во различни модалитети.
Исплатата на дивидендата зависи од остварената [[нето-добивка]] на компанијата, но и од одлуката на управниот одбор. Доколку компанијата не оствари нето-добивка, нема да се врши ниту исплата на приоритетните дивиденди. Од друга страна, во одредени ситуации, управниот одбор, односно одборот на директори може да донесе одлука за неисплаќање на дивидендата доколку тоа е во најдобар интерес на компанијата.
===Својства на приоритетните акции===
Приоритетните акции претставуваат хибридни хартии од вредност
Една карактеристика која ги прави приоритетните акции помалку погодни како инструмент за финансирање од [[обврзница|обврзниците]] е тоа што [[Камата|каматата]] на обврзниците претставува ставка која се одбива од [[Данок|даночната]] основица, додека тоа не е случај со дивидендата на приоритетните акции. Поради тоа, трошокот на капиталот прибран со емисија на приоритетни акции е поголем во однос на оној прибран преку задолжување.
:''Кумулативност''. Во некои случаи, компаниите издаваат кумулативни приоритетни акции. Кај овие акции, дивидендите што не се исплатени на време се кумулираат се додека компанијата не биде во можност да ги исплати.
:''Партиципативност''. Партиципативните приоритетни акции, покрај фиксниот износ на дивиденда, даваат можност и за партиципација во остатокот од нето-добивката, кој вообичаено им се распределува на обичните акционери. Клаузулата врзана за ваквите акции би гласела на пример : ”… дивидендата изнесува 2% од номиналната вредност, а доколку
:''Отповикливост''. Компаниите-емитенти на приоритетни акции често го задржуваат правото на отповикување на акциите. Тоа значи дека уште при нивната емисија се дефинира цена по која овие акции би можеле да бидат откупени од страна на емитентот во некој момент од нивното постоење. Оваа цена е обично повисока од номиналната вредност, а правото на отповикување емитентот го користи во оној момент кога ќе смета дека фиксната обврска за дивидендата на приоритетните акции е голем товар, кој може да биде избегнат со користење на други извори на финансирање.
:''
:''Право на глас''. Малку невообичаено, но и приоритетните акции можат да добијат право на глас во одредени ситуации. Тоа е случај кога компанијата не е во можност да врши исплата на дивиденди на приоритетните акции. Во таа ситуација, имателите на приоритетни акции добиваат право да изберат неколку свои претставници во органите на управување, доколку е така предвидено со статутот на компанијата. Со исплатата на дивидендите, ваквото право се губи.<ref>Сашо Арсов, ''Финансиски менаџмент'', Економски факултет, Скопје, 2008, стр.168.</ref>
==Наводи==
Ред 53 ⟶ 60:
[[Категорија:Хартии од вредност]]
[[Категорија:Финансии]]
[[Категорија:Економија]]
[[Категорија:Берза]]
[[Категорија:Финансиски пазари]]
[[Категорија:Банкарство]]
|