Википедија

Девизен пазар: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
/* Девизниот пазар во Република МакедонијаГоран Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., ст...
Нема опис на уредувањето
Ред 1:
'''''Девизен пазар''''' (анг: [[exchange{{lang-en|Exchange rate market]]}}) претставува место каде пари деноминирани во една [[валута]] се разменуваат (купуваат и продаваат) со пари деноминирани во друга валута..<ref> Михаил Петковски, „Финансиски пазари и институции“ (второ и дополнето издание), Економски факултет – Скопје 2009 год., стр.117-119</ref> Во потесна смисла на зборот, девизниот пазар претставува перманентно среќавање на [[понуда]]та и [[побарувачка]]та на слободни девизни средства (валути и девизи); додека во поширока смисла на зборот девизниот пазар опфаќа купопродажба на девизи, одржување на т.н. девизни позиции, девизна [[арбитража]], девизни шпекулации итн. Постоењето на девизниот пазар се јавува како неопходност со цел да се обезбеди непречено извршување на трансакциите меѓу партнери од различни земји.
 
Цената на една валута изразена во друга валута се нарекува [[девизен курс]]<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.366</ref>. Девизните курсеви на девизниот пазар се одредуваат преку интеракција на домаќинствата, претпријатијата и финансиските институции кои купуваат и продаваат девизи за да вршат меѓународни плаќања.<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.333</ref>
 
== Карактеристики на девизниот пазар ==
Мерено според обемот на трговија, девизниот пазар е убедливо најголемиот финансиски пазар: во светски рамки дневниот промет на традиционалниот девизен пазар изнесува 4 трилиони долари. Благодарение на различните временски зони, девизниот пазар претставува единствен, глобален пазар кој работи нон-стоп. Девизниот пазар не е институционализиран како што се берзите на [[хартии од вредност]], туку претставува мрежа на голем број банки ширум светот, меѓусебно поврзани преку средствата за комуникација (телефон, факс, интернет-врските: воопшто не постои физички контакт помеѓу учесниците) кои прават девизниот пазар да е единствениот пазар на кој „сонцето никогаш не заоѓа“<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.335</ref>. Сепак, најголем дел од светската трговија со девизи се извршува во неколку поголеми финансиски центри, како што се: [[Лондон]], [[Њујорк]], [[Токио]], [[Цирих]] и [[Сингапур]]. [[Банка|Банките]] се јавуваат како главни учесници на девизниот пазар, а покрај нив, учествуваат и претпријатија, девизни брокери, небанкарски финансиски институции (како што се:[[пензиски фонд|пензиските фондови]], [[инвестициски фонд|инвестиционите фондови]], [[осигурителна компанија|осигурителните друштва]] и др.) и [[Централна банка|Централните банки]]<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.366</ref>. ▼
===Функции на девизниот пазар:===▼
#Девизниот пазар е битен сегмент од вкупното пазарно функционирање на една национална [[економија]].▼
#Девизниот пазар, според својата природа, обезбедува најдобра алокација на девизите.▼
#Девизниот пазар претставува место кое на најдобар начин го определува девизниот курс и овозможува негова реалност.▼
#Девизниот пазар обезбедува ефикасни трансакциони врски на домашното со странското стопанство.▼
#Девизниот пазар воспоставува врски помеѓи одделни национални финансиски пазари.▼
 
▲ Мерено според обемот на трговија, девизниот пазар е убедливо најголемиот финансиски пазар: во светски рамки дневниот промет на традиционалниот девизен пазар изнесува 4 трилиони долари. Благодарение на различните временски зони, девизниот пазар претставува единствен, глобален пазар кој работи нон-стоп. Девизниот пазар не е институционализиран како што се берзите на [[хартии од вредност]], туку претставува мрежа на голем број банки ширум светот, меѓусебно поврзани преку средствата за комуникација (телефон, факс, интернет-врските: воопшто не постои физички контакт помеѓу учесниците) кои прават девизниот пазар да е единствениот пазар на кој „сонцето никогаш не заоѓа“<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.335</ref>. Сепак, најголем дел од светската трговија со девизи се извршува во неколку поголеми финансиски центри, како што се: [[Лондон]], [[Њујорк]], [[Токио]], [[Цирих]] и [[Сингапур]]. [[Банка|Банките]] се јавуваат како главни учесници на девизниот пазар, а покрај нив, учествуваат и претпријатија, девизни брокери, небанкарски финансиски институции (како што се:[[пензиски фонд|пензиските фондови]], [[инвестициски фонд|инвестиционите фондови]], [[осигурителна компанија|осигурителните друштва]] и др.) и [[Централна банка|Централните банки]]<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.366</ref>.
==Организација на девизниот пазар==▼
 
===Локација<ref>Михаил Петковски, „Финансиски пазари и институции“ (второ и дополнето издание), Економски факултет – Скопје 2009 год., стр.117-119</ref>=== ▼
Операциите=== Функции на девизниот пазар можат да се извршат на два начини:===
 
#Преку шалтерски пазар – (непосредно)▼
▲# Девизниот пазар е битен сегмент од вкупното пазарно функционирање на една национална [[економија]].
#Тргување преку телефон или [[SWIFT]] (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications)▼
▲# Девизниот пазар, според својата природа, обезбедува најдобра алокација на девизите.
===Учесници на девизниот пазар<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.333 - 335</ref>===
▲# Девизниот пазар претставува место кое на најдобар начин го определува девизниот курс и овозможува негова реалност.
Главни учесници на девизниот пазар се комерцијалните банки, корпорациите кои се вклучени во меѓународната трговија, небанкарските институции и централните банки. На девизниот пазар, исто така, можат да учествуваат и поединци (на пример: турист кој купува девизи од рецепција во хотел), но таквите готовински трансакции имаат незначителен удел во вкупната трговија со девизи.▼
▲# Девизниот пазар обезбедува ефикасни трансакциони врски на домашното со странското стопанство.
#'''Комерцијални банки''' – Комерцијалните банки се во центарот на девизниот пазар затоа што скоро секоја поголема меѓународна трансакција вклучува задолжување и [[кредит]]ирање на сметките на комерцијалните банки во различни финансиски центри. Така, најголем број на девизни трансакции вклучуваат размена на [[депозит|банкарски депозити]] деноминирани во различни валути. Банките рутински тргуваат на девизниот пазар за да ги задоволат потребите на своите клиенти – пред се корпорациите. Покрај тоа, сите банки, исто така, ги објавуваат и девизните курсеви по кои таа е подготвена да купи или продаде девизи од/на другите банки. Овие курсеви се наречени меѓубанкарски курсеви и според нив се тргуваат суми поголеми од 1 милион [[долар]]и. Девизното тргување помеѓу банки – наречено меѓубанкарско тргување (анг:[[interbank market]]) – е една од најзастапените активности на девизниот пазар. Курсевите кои им се нудат на клиентите-корпорациите, наречени малопродажни курсеви, обично се понеповолни од големопродажните меѓубанкарски курсеви. Разликата помеѓу малопродажните и големопродажните курсеви, всушност, е надоместокот на банката за извршената работа или услуга. Важноста на банките на девизниот пазар се гледа во тоа што тие се во можност да ги доведат купувачите и продавачите на девизи на едно место. Со услужувањето на повеќе клиенти истовремено, преку единечно големо купување на определена валута, банката може да заштеди на трошоците кои се појавуваат при наоѓањето на информации. Првиот пазар каде банките купуваат (или продаваат) девизи на претпријатијата се нарекува пазар на мало (анг: [[retail market]]); додека пазарот каде банките тргуваат меѓу себе се нарекува пазар на големо (анг: [[wholesale market]]).▼
▲# Девизниот пазар воспоставува врски помеѓи одделни национални финансиски пазари.
#'''Корпорации''' – Корпорациите кои работат во повеќе земји, честопати извршуваат или примаат плаќања во валути кои не се во домашната валута на земјата во која им е седиштето. Без постоење на девизниот пазар, една корпорација тешко би се нашла во ситуација да пронајде друго претпријатие кое е подготвено и во можност да ја продаде (купи) истата сума во бараната валута.▼
 
▲== Организација на девизниот пазар ==
 
=== Локација ===
 
▲===ЛокацијаОперациите на девизниот пазар можат да се извршат на два начини:<ref>Михаил Петковски, „Финансиски пазари и институции“ (второ и дополнето издание), Економски факултет – Скопје 2009 год., стр.117-119</ref>===
 
▲# Преку шалтерски пазар – (непосредно)
▲# Тргување преку телефон или [[SWIFT]] (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications)
 
▲===Функции Учесници на девизниот пазар: ===
 
▲Главни учесници на девизниот пазар се комерцијалните банки, корпорациите кои се вклучени во меѓународната трговија, небанкарските институции и централните банки.<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.333 - 335</ref> На девизниот пазар, исто така, можат да учествуваат и поединци (на пример: турист кој купува девизи од рецепција во хотел), но таквите готовински трансакции имаат незначителен удел во вкупната трговија со девизи.
 
▲# '''Комерцијални банки''' – Комерцијалните банки се во центарот на девизниот пазар затоа што скоро секоја поголема меѓународна трансакција вклучува задолжување и [[кредит]]ирање на сметките на комерцијалните банки во различни финансиски центри. Така, најголем број на девизни трансакции вклучуваат размена на [[депозит|банкарски депозити]] деноминирани во различни валути. Банките рутински тргуваат на девизниот пазар за да ги задоволат потребите на своите клиенти – пред се корпорациите. Покрај тоа, сите банки, исто така, ги објавуваат и девизните курсеви по кои таа е подготвена да купи или продаде девизи од/на другите банки. Овие курсеви се наречени меѓубанкарски курсеви и според нив се тргуваат суми поголеми од 1 милион [[долар]]и. Девизното тргување помеѓу банки – наречено меѓубанкарско тргување (анг:[[interbank market]]) – е една од најзастапените активности на девизниот пазар. Курсевите кои им се нудат на клиентите-корпорациите, наречени малопродажни курсеви, обично се понеповолни од големопродажните меѓубанкарски курсеви. Разликата помеѓу малопродажните и големопродажните курсеви, всушност, е надоместокот на банката за извршената работа или услуга. Важноста на банките на девизниот пазар се гледа во тоа што тие се во можност да ги доведат купувачите и продавачите на девизи на едно место. Со услужувањето на повеќе клиенти истовремено, преку единечно големо купување на определена валута, банката може да заштеди на трошоците кои се појавуваат при наоѓањето на информации. Првиот пазар каде банките купуваат (или продаваат) девизи на претпријатијата се нарекува пазар на мало (анг: [[retail market]]); додека пазарот каде банките тргуваат меѓу себе се нарекува пазар на големо (анг: [[wholesale market]]).
▲# '''Корпорации''' – Корпорациите кои работат во повеќе земји, честопати извршуваат или примаат плаќања во валути кои не се во домашната валута на земјата во која им е седиштето. Без постоење на девизниот пазар, една корпорација тешко би се нашла во ситуација да пронајде друго претпријатие кое е подготвено и во можност да ја продаде (купи) истата сума во бараната валута.
#'''Небанкарски финансиски институции''' – Дерегулацијата на финансиските пазари и појавата на нови финансиски инструменти, од ден на ден, се повеќе ги охрабрува небанкарските финансиски институции да им нудат на своите клиенти широк спектар на нови услуги, голем дел од нив скоро исти како оние кои ги нудат банките. Меѓу овие се вбројуваат и услугите кои вклучуваат и девизни трансакции. Институционалните инвеститори, како што се пензиските и инвестиционите фондови и осигурителните компании, честопати вршат купопродажни на хартии од вредност чиј издавач се наоѓа надвор од нивната матична земја, па тргувањето со девизи за нив е неизбежно.
# '''Централни банки''' – И покрај тоа што обемот на трансакциите на централните банки типично не е голем, влијанието на овие трансакции може да биде огромно. Причината за ова влијание е дека учесниците на девизниот пазар внимателно ги следат чекорите на централната банка, заради формирање на ставовите за идните [[макроекономија|макроекономски политики]] кои можат да влијаат врз девизните курсеви. Владините агенции, покрај централните банки можат, исто така, да тргуваат на девизниот пазар, но централните банки се најрегуларните службени учесници.
 
=== Видови девизни пазари ===
 
Во зависност од времето кога купувачот и продавачот на девизи ги извршуваат своите обврски, разликува 2 вида на пазари:<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.367</ref>
#'''Промптен девизен пазар''' – пазар со сегашна испорака – (анг:[[spot market]]) каде што двете страни постигнуваат согласност за размена на девизите и ја извршуваат трансакцијата веднаш. Со други зборови, тоа се трансакции кои се извршуваат веднаш (моментно), т.е. продавачот ги продава девизите, а купувачот ја плаќа цената. Но, се случува самото извршување на трансакцијата да не се изврши на датата кога е склучена, туку вообичаено е преносот и плаќањето на девизите да се врши најдоцна до два дена од денот на склучувањето на трансакцијата. Ова задоцнување се јавува поради тоа што во повеќето случаи потребни се два дена за давање на инструкции за плаќање (како што се [[чек]]овите) за да поминат низ целиот банкарски систем.<ref>Михаил Петковски, „Меѓународни финансии“, Економски факултет – Скопје 2008 год..стр.336</ref>
#'''Термински девизен пазар''' – пазар со идна испорака – (анг: [[forward market]]) каде што трансакцијата се склучува денес, но самата купопродажба се извршува на некоја дата во иднината. Вообичаените учесници на терминскиот девизен пазар се: арбитражерите (кои се задолжени да ја чуваат валутата), шпекулаторите и хеџерите (анг:[[hedger]]s).
 
 
== Девизниот пазар во [[Република Македонија]]<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.367</ref>==
Девизниот пазар во Македонија бил воспоставен во мај 1993 год., и тоа како институционализиран пазар во рамките на [[Народна банка на Република Македонија|НБМ]]. Во овој период, трговијата со девизи се вршела на девизните пазари во овластените банки, а претпријатијата можеле меѓу себе да си купуваат и да си продаваат девизи, без посредство на банките. Во овој период, девизниот пазар бил расцепкан и премногу регулиран, со нагласена улога на Централната банка.▼
 
▲ Девизниот пазар во Македонија бил воспоставен во мај 1993 год., и тоа како институционализиран пазар во рамките на [[Народна банка на Република Македонија|НБМ]]. Во овој период, трговијата со девизи се вршела на девизните пазари во овластените банки, а претпријатијата можеле меѓу себе да си купуваат и да си продаваат девизи, без посредство на банките. Во овој период, девизниот пазар бил расцепкан и премногу регулиран, со нагласена улога на Централната банка.<ref>Горан Петревски, „Банкарски менаџмент“ (второ издание), Економски факултет – Скопје 2011 год., стр.367</ref>
Во октомври 2002 год. започна нова етапа во функционирањето на македонскиот девизен пазар. Притоа, новиот, реформиран девизен пазар ги поседува следниве карактеристики: девизниот пазар не е повеќе од [[берза]]нски тип, туку претставува шалтерски пазар; како учесници во трговијата со девизи се јавуваат претпријатијата, банките и НБМ; претпријатијата немаат обврска да ги продадат девизите во одреден рок, туку со нив можат да располагаат неограничено на своите девизни сметки; претпријатијата не можат директно да тргуваат со девизи, туку само преку овластени банки; банките објавуваат продажни и куповни курсеви, коишто може да се менуваат во текот на денот и; Централната банка интервенира на девизниот пазар преку банките-поддржувачи. ▼
 
▲ Во октомври 2002 год. започна нова етапа во функционирањето на македонскиот девизен пазар. Притоа, новиот, реформиран девизен пазар ги поседува следниве карактеристики: девизниот пазар не е повеќе од [[берза]]нски тип, туку претставува шалтерски пазар; како учесници во трговијата со девизи се јавуваат претпријатијата, банките и НБМ; претпријатијата немаат обврска да ги продадат девизите во одреден рок, туку со нив можат да располагаат неограничено на своите девизни сметки; претпријатијата не можат директно да тргуваат со девизи, туку само преку овластени банки; банките објавуваат продажни и куповни курсеви, коишто може да се менуваат во текот на денот и; Централната банка интервенира на девизниот пазар преку банките-поддржувачи.
Инаку, како посебен дел на девизниот пазар се јавува меѓубанкарскиот пазар на кој банките тргуваат меѓу себе и со банките-поддржувачи (анг: [[market maker]]s). Со цел да го одржи курсот на денарот на одредено ниво на овој пазар често интервенира Централната банка, којашто купува или продава девизи преку четирите банки поддржувачи (денес тоа се: [[Комерцијална банка АД Скопје]]; [[Стопанска банка АД Скопје]], [[НЛБ Тутунска банка АД Скопје]] и [[Шпаркасе банка АД Скопје]]: [http://www.nbrm.mk/?pmenu=kotacii]). Инаку, на девизниот пазар, преносот на девизите и на денарите се врши по електронски пат, при што, за таа цел, во 2005 година Централната банка им обезбеди на банките електронска платформа за тргување. Девизниот пазар работи секој работен ден од 09:00 до 15:30 часот, а минималниот износ на девизи со кој може да се тргува изнесува 30.000 [[евро|евра]] на обичниот пазар, односно 350.000 евра за поддржувачите на пазарот. За извршување на услуги за физичките лица работното време се разликува од банка до банка (на пр: во Комерцијална банка тоа е од 09:00 до 14:30 часот: [http://www.kb.com.mk/Default.aspx?sel=1110&lang=1&uc=1&par=3410] , додека во Стопанска банка АД Скопје тоа е од 08:30 до 16:00 часот: [http://www.stb.com.mk/devizen-pazar.nspx] ). На девизниот пазар може да се склучат трансакции со сегашна испорака, со рок на извршување од 48 часа, како и трансакции со идна испорака, а може да се тргува и со [[фјучерси|валутни фјучерси]] и [[опција|опции]] (кои сеуште не постојат). Во 2010 година прометот на девизниот пазар изнесуваше 6,15 милијарди евра (или 25 милиони евра дневно), а најголем дел од тргувањата со девизи (84%) се врши меѓу банките и претпријатијата.▼
 
[[Категорија:Финансии]] [[Категорија:Банкарство]]▼
▲ Инаку, како посебен дел на девизниот пазар се јавува меѓубанкарскиот пазар на кој банките тргуваат меѓу себе и со банките-поддржувачи (анг: [[market maker]]s). Со цел да го одржи курсот на денарот на одредено ниво на овој пазар често интервенира Централната банка, којашто купува или продава девизи преку четирите банки поддржувачи (денес тоа се: [[Комерцијална банка АД Скопје]]; [[Стопанска банка АД Скопје]], [[НЛБ Тутунска банка АД Скопје]] и [[Шпаркасе банка АД Скопје]]: [http://www.nbrm.mk/?pmenu=kotacii]). Инаку, на девизниот пазар, преносот на девизите и на денарите се врши по електронски пат, при што, за таа цел, во 2005 година Централната банка им обезбеди на банките електронска платформа за тргување. Девизниот пазар работи секој работен ден од 09:00 до 15:30 часот, а минималниот износ на девизи со кој може да се тргува изнесува 30.000 [[евро|евра]] на обичниот пазар, односно 350.000 евра за поддржувачите на пазарот. За извршување на услуги за физичките лица работното време се разликува од банка до банка (на пр: во Комерцијална банка тоа е од 09:00 до 14:30 часот: [http://www.kb.com.mk/Default.aspx?sel=1110&lang=1&uc=1&par=3410] , додека во Стопанска банка АД Скопје тоа е од 08:30 до 16:00 часот: [http://www.stb.com.mk/devizen-pazar.nspx] ). На девизниот пазар може да се склучат трансакции со сегашна испорака, со рок на извршување од 48 часа, како и трансакции со идна испорака, а може да се тргува и со [[фјучерси|валутни фјучерси]] и [[опција|опции]] (кои сеуште не постојат). Во 2010 година прометот на девизниот пазар изнесуваше 6,15 милијарди евра (или 25 милиони евра дневно), а најголем дел од тргувањата со девизи (84%) се врши меѓу банките и претпријатијата.
 
== Наводи ==
{{наводи}}
 
[[Категорија:Финансии]]
▲[[Категорија:Финансии]] [[Категорија:Банкарство]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Девизен_пазар“