Франческо Петрарка: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Одбиена последната промена во текстот (од 77.29.207.181) и вратена ревизијата 3153783 на M4r51n |
дополнување |
||
Ред 1:
[[Податотека:Petrarch by Bargilla.jpg|right|thumb|250px|Франческо Петрарка. Од ''Циклусот на познатите мажи и жени'' ([[1450]]). Прикачена фреска 247 x 153 cm. Галерија [[Уфичи]], [[Фиренца]], Италија. Сликар: Андреа ди Бартоло ди Баргиља ([[1423]] - [[1457]]).]]
==Биографија==
Петрарка е роден во [[Тоскана|тосканскиот]] град [[Арецо]] во 1304 година. Тој бил син на Сер Петрако и неговата сопруга Елета Каниџани. Роденото име му е Франческо Петрако, но подоцна го латинизирал во Петрарка. Неговиот татко бил пријател со [[Данте Алигиери]].<ref name="Бишоп">Plumb, ''Италијанската ренесанса'', 1961; Поглавје XI од Морис Бишоп, „Петрарка“ стр. 161-175; Њу Јорк, American Heritage Publishing, ISBN 0-618-12738-0</ref>
Пишувал како [[Данте Алигиери|Данте]], на [[Латински јазик|латински]] и на народен јазик. Како извонреден познавач на латинскиот јазик и како стилист кој умеел во него блескаво да се снајде, сметал дека со слава ќе се здобие токму со творбите на латински јазик. Меѓутоа, се случило спротивното. На латински објавил 43 книги [[епистол]]и (писма), од кои 24 се ''[[Пријателски писма|Пријателски]]'', 17 ''[[Старечки писма|Старечки]]'' (тука спаѓа и писмото ''До потомството''), како и збирката ''Ненасловени писма'', ''[[Различни писма]]'' (зачувани со грижата на оние кои ги добивале - од нив помалку се реконструира биографијата на поетот, а повеќе неговиот чувствен живот што е многу важен за разбирањето на неговата лирика на народен јазик). Петрарка го напишал на латински и епот ''[[Африка (еп)|Африка]]'', што тој како овенчан поет бил должен да го напише. Единствените дела напишани на народен јазик се покусиот еп ''[[Триумф (еп)|Триумф]]'' (во дантеовски терцини, во кој ја користел средновековната шема на визијата) и ''[[Канцониерот]]''.▼
Петрарка детството го поминал во селото Инчиза, во близина на [[Фиренца]]. Подолг период од младоста ја поминал во селење во Авињон и околните места следејќи го папата Клемент V, кој во 1309 го започнал своето папство во Авињон.
Во поезијата на Петрарка се забележуваат постојани мотиви што се повторуваат: убавината на [[Лаура]], емоционалното доживување на природата, сеќавањето на средбите, безнадежни соништа за возвраќање на љубовта и сл. Во поезијата на Петрарка може да се согледа еден поинаков судир на средновековниот и предренесансниот начин на мислење. Она што кај Данте значи судир на догматското и на слободното мислење што е типично за идната ренесанса, кај Петрарка може да се нарече "судир на чувствувањата". Очигледно е дека во својот ''Канцониер'' тој се наоѓа меѓу потребата слободно да ги изрази сопствените чувства и идејата за чистотата што ја прокламира средновековниот морал. Токму затоа во неговата поезија имаме толку повторувања на мотивите, бидејќи вознемиреноста, борбата на совеста и љубовниот, еротскиот копнеж ја раздвојуваат личноста, па и делото станува така возбудено во разнебитеноста на својот лирски субјект.▼
Студирал право на Универзитетот во Монпелје (1316-1320) и Болоња (1320-1323) со својот доживотен пријател и соученик Гвидо Сете. Бидејќи татко му бил правник, тој инсистирал Петрарка и неговиот брат да студираат право. Но, Петрарка бил заинтересиран за пишување и за латинската литература и ги сметал овие седум години залудно потрошени. Освен тоа, тој изјавил дека преку законска манипулација неговите старатели го ограбиле неговото мало наследство во Фиренца, која само ја зајакнала неговата одбојност кон правниот систем. Тој рекол: „Јас не можам да се помирам со комерцијализација на мојот ум“, гледајќи го правниот систем како уметност на продажба на правдата<ref name="Бишоп">Пламб, ''Италијанската ренесанса'', 1961; Поглавје XI од Морис Бишоп, „Петрарка“ стр. 161-175; Њу Јорк, American Heritage Publishing, ISBN 0-618-12738-0</ref>.
Петрарка пишувал писма на своите пријатели, а еден од најзначајните е [[Бокачо]] кому му пишувал често. [[File:Arquà Petrarca Punto di vista di un'aquila.jpg|thumb|left|upright|250px|Куќата на Петрарка близу [[Падова]] каде ги поминал последните години од животот]]
== Петраркистички сонет ==▼
По смртта на родителите, Петрарка и неговиот брат Џерардо се вратиле во [[Авињон]] 1326, каде работел во бројни свештенички канцеларии. Оваа работа му овозможила да има многу време да му се посвети на пишувањето. Со својот прв обемен еп „Африка“, напишан на латински јазик и посветен на римскиот генерал Скипио Африканецот, тој станал славен. На 8 април 1341 година, тој е првиот поет - лауреат по античката што е крунисан со ловоров венец на светата земја во [[Рим]].<ref> Plumb, стр. 164 </ref>
Многу патувал низ [[Европа]], само од задоволство, и затоа е наречен „прв турист“.<ref>NSA Семејна енциклопедија, ''Петрарка, Франческо'', Том 11, стр 240, Standard Education Corp. 1992</ref> Од истата причина се искачил и на алпскиот врв Монт Ванту (во јужна Франција). За време на патувањата тој собирал стари ракописи и бил првиот што го започнал обновувањето на знаењето од стар Рим и Грција. Во 1345 пронашол колекција писма од [[Цицерон]] за кои претходно не се знаело дека постојат.
Во силното влијание што Петрарка го извршил врз своите европски колеги, влијанието на сонетот е необично важно за [[Историја на литературата|историјата на литературата]]. Сонети пред Петрарка имаат пишувано Данте и [[Кавалканте]], но сепак Петрарка е авторот според кој италијанската верзија го добила своето име - [[петраркистички сонет]].▼
Презирајќи го игнонирирањето на она што се случувало во Раниот среден век, во кој верувал дека и самиот живее, тој го креирал изразот [[#Започнувањето и завршувањето на Средниот век|Мрачен век]].
Во подоцнежниот дел од животот Петрарка го поминал патувајќи низ северниот дел на [[Италија]] како меѓународен научник и поет-[[дипломатија |дипломат]]. Криерата во католичката црква не му дозволила да се ожени, но се верува дека е татко на две деца од жена или жени непознати за потомство. Синот, Џовани, е роден 1337 година, а ќерката, Франческа, е родена 1343 година, двајцата подоцна ги потврдил како свои деца. <ref> Plumb, стр. 165 </ref>
Синот Џовани починал од епидемија на чума во 1361. Франческа, пак, се омажила за Франкескуло де Бросано (кој подоцна ќе биде именуван за извршител на тестаментот на Петрарка). Набрзо по раѓањето на внуката Елета (крестена по мајката на Петрарка) 1362 година, тие се преселиле кај Петрарка во [[Венеција]] за да избегаат од чумата која тогаш пустошела во делови на Европа. Второто внуче, Франческо, е роден 1366 година, но починал пред својот втор роденден. Франческа и нејзиното семејство живееле со Петрарка во Венеција пет години 1362-1367 во [[Палацо Молина]], иако Петрарка продолжил да патува за тоа време. Помеѓу 1361 и 1369 помладиот Бокачо двапати го посетил Петрарка, еднаш во Венеција, вториот пат во Падова.
Во 1368 Петрарка и неговата ќерка Франческа (со своето семејство) се преселиле во малиот град Аркуа (денсе Аркуа Петрарка), во близина на Падова, каде ги поминал последните години од својот живот. Починал на 19 Јули, 1374 - еден ден пред својот седумдесетти роденден. Сега куќата е музеј со постојана изложба на делата и биографијата на Петрарка.
== Творештво ==
▲
Во поезијата на Петрарка се забележуваат постојани мотиви што се повторуваат: убавината на [[Лаура]], емоционалното доживување на природата, сеќавањето на средбите, безнадежни соништа за возвраќање на љубовта и сл. Во поезијата на Петрарка може да се согледа еден поинаков судир на средновековниот и предренесансниот начин на мислење.
[[File:Francesco Petrarca01.jpg|thumb|250px|upright|<center>Лаура]]
▲
==Лаура и поезијата==
На 6 април 1327 година, откако Петрарка се откажал од својата свештеничка функција, ја здогледал Лаура во црквата Св. Клер во Авињон, која кај него ќе разбуди трајна страст и за која ќе ги напише своите 366 песни собрани во „Песнарката“ попозната како „Канцониер“. Лаура била сопруга на грофот Иг де Сад (предок на Маркизот де Сад). Таа и Петрарка имале малку, или воопшто немале лични контакти. Според неговата ''Secretum'' („Мојата тајна книга“) Лаура го одбила зашто веќе била во брак со друг. Затоа тој ги канализирал своите чувства во љубовни песни, кои се повеќе фантастични отколку убедливи. За неа, од неговите песни дознаваме дека таа била убава, русокоса, со скромно и достоинствено однесување. По нејзината смрт 1348 година, поетот покажа дека е премногу тешко да се живее со тагата, како и со претходниот очај на невозвратена љубов.
Освен реалното, конкретното присуство на Лаура, можно е, зборот Лаура Петрарка да го користи со идеализиран или псевдонимен карактер, земјаќи предвид дека името има јазична врска со „ловоров“ (поетски) венец (Laura - laurels); како и со значење на „аура“ бидејќи често го употребува ''l'aura''.
==Канцониер==
{{main|Канцониерот}}
Иако Патрарка верувал дека вистинските вредни дела се пишуваат на [[латински]], сепак неговото дело кое било напишано на [[италијански]] народен говор го достигнал литературниот врв.<ref> 'Introduction' to ''Canzoniere'', translated by Anthony Mortimer (London: Penguin, 2002), xiv.</ref> ''Канцониерот'' во главно е составен од [[сонет]]и (317), но сепак содржи и песни (29), мадригали (4) и покрај тоа содржел и философско - политички содржини. Го пишувал повеќе од три децении. Составен е од два дела: „Животот на госпоѓа Лаура“ и „Смртта на госпоѓа Лаура“. Неговата најголема љубов е Лаура, но таа љубов е неотсварлива бидејќи таа е мажена и има повеќе деца. Тој ѝ го посветил сиот живот нејзе, а таа со ништо не му возвратила.
Во првиот дел „Животот на госпоѓа Лаура“ поетот опишува како бил изложен на големи страдања и спротивни чувства. Тој не знаел дали да одбере живот исполнет со љубовни страдања или смрт без болка, но и без Лаура.
Овие противречни чувства се најсилно изразени во сонетот 134.:
Не, нема мир, ни војна, ниту враг;<br />
се плашам в надеж, стинеам и горам;<br />
се влечам в прав, со облаци се борам;<br />
за сите туѓ, ги барам сите пак.<br />
Во власта нејна злото не го корам.<br />
Ни тоа иде, гневот ѝ е драг;<br />
Амор не убива, но оковот е јак,<br />
сред живот - бескрај само мака творам;<br />
Без очи гледам; нем - за болки зборам<br />
јас барам спас за гибел и за жед,<br />
се мразам сам, го сакам сиот свет.<br />
Од бол сум жив; од плачот насмев творам;<br />
и смрт, и живот, проклетство ги сви,<br />
а виновна си Дона само ти.<br />
Во првата строфа на сонетот се опишани противречни чувства: мир и војна, тлеење и пламен, земја и облаци, осаменост и потреба од луѓе; во кои преку [[контраст]]от поетот најсоодветно го изразил својот немир. Но, тој не ја прекорува саканата, иако се чувствува мачно и „оковано“ од љубовта. Во третата строфа со употреба на [[оксиморон]], иако [[парадокс]]ално, сосема вистинито звучат стиховите „Без очи гледам; нем - за болки зборам“, зашто на ликот му се чита сето страдање и болка, сета противречност на омразата кон себе што дозволил љубовта толку да овладее со него, но и благородното чувство што предивикува да „го сака сиот свет“. Љубовта, односно Лаура (дона - госпоѓа) е таа која го направила толку несреќен, но и среќен истовремено. Љубота е таа, што му ги дава двата правци: „и смрт и живот“, но и двата се „проклети“, зашто животот е преполн со страдање, но и смртта не е олеснување, ако е без Лаура. Иако на крајот од сонетот тој ја посочува Лаура како виновник, тој не ја обвинува, бидејќи љубовта е сепак благородно чувство<ref>Стојка Бојковска, Лилјана Минова - Ѓуркова, Димитар Пандев, Живко Цветковски, Невена Исакова, Бранко Пендовски; ''Македонски јазик и литература за II година за реформираното гимназиско образование''; Просветно дело, 2009, Скопје</ref><ref>[http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/search?updated-max=2009-10-26T19%3A10%3A00%2B01%3A00&max-results=1 „Канцониерот“ од Петрарка на Македонски јазик и литература за средно стручно образование од Билјана Богданоска]</ref>.
Во вториот дел на ''Канцониерот'' тој веќе не ја нарекува сурова таа љубов, туку сега Лаура го тешела и ги слушала неговите исповеди. Делото завршува со песна каде тој ја моли [[Богородица]] да побара прошка од Господ бидејќи не можел да се откаже од љубовта кон Лаура.
▲== Петраркистички сонет ==
{{main|Петраркистички сонет}}
▲Во силното влијание што Петрарка го извршил врз своите европски колеги, влијанието на сонетот е необично важно за [[Историја на литературата|историјата на литературата]]. Сонети пред Петрарка имаат пишувано Данте и [[Кавалканте]], но сепак Петрарка е авторот кој ја зацврстил формата според кој италијанската верзија го добила своето име - [[петраркистички сонет]].
* [[s:la:Liber:De remediis utriusque fortunae|''De remediis utriusque fortunae'', Cremonae, B. de Misintis ac Caesaris Parmensis, 1492.]] ([[Wikisource|Vicifons]])
== Наводи ==
{{Reflist|2}}
{{Ризница|Francesco Petrarca|Петрарка}}
[[Категорија:Италијански писатели]]
| |||