Википедија

Лазар Поп-Трајков: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Bot: Migrating 3 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3397074 (translate me)
бришење на неенциклопедиски содржини
Ред 8:
| роден-место = [[Д’мбени]], {{роден во|Македонија|Отоманска Империја}}
| починал-дата = {{починал на|||1903}}
| починал-место = {{починал во|Руља |Македонија|Отоманска империја}}
| починал-причина =
| познат = војвода на [[ТМОРО]]
Ред 16:
| деца =
}}
'''Лазар Поп Трајков''' бил македонски револуционер, учесник во македонското револуционерно движење, член, раководител и војвода на [[Македонска револуционерна организација|Македонската револуционерна организација]].
 
== Рани години ==
 
Лазар Поп Трајков е роден 1878 година, во револуционерното село [[Д’мбени]] ([[Костур (град)|Костурско]]), сега во Грција) во семејството на Поп Трајко кој бил чесен човек и голем патриот. СелотоЛазар Д’мбениПоп ималоТрајков 300го куќизавршува иосновното билообразование едново своето родно село. Уште од најцветачкитемал, селатој пројавува афинитет кон учењето и револт кон неправдата што османлиската држава ја врши на неговиот народ. По завршувањето на основното училиште, Лазар Поп Траков учи во прогимназијата во МакедонијаКостур, ноа запотоа времесвоето наобразование го продолжува во [[ИлинденскоСолунска востаниемашка гимназија "Св. Кирил и Методиј"|ИлинденскотоСолунската востание]]егзархиска биломашка разрушеногимназија „Св. Кирил и опожареноМетодиј“]].
 
Таму тој и ја започнува својата револуционерна дејност, каде што станувастанувајќи член на [[ВМОРОТМОРО]]. По завршувањето на гимназијата, станува [[Бугарска Егзархија|егзархиски]] учител во Костурско.▼
Од истото село потекнуваат и многу други револуционери патриоти. Лазар Поп Трајков го завршува основното образование во своето родно село, во непосредна близина на планината Вич.
 
Уште од мал, Поп Трајков пројавува афинитет кон учењето и револт кон неправдата што османлиската држава ја врши на неговиот народ. По завршувањето на основното училиште, Лазар Поп Траков учи во прогимназијата во [[Костур (град)|Костур]], а потоа своето образование го продолжува во [[Солунска машка гимназија "Св. Кирил и Методиј"|Солунската егзархиска машка гимназија "Св. Кирил и Методиј"]].
 
▲Таму тој и ја започнува својата револуционерна дејност, каде што станува член на [[ВМОРО]]. По завршувањето на гимназијата, станува [[Бугарска Егзархија|егзархиски]] учител во Костурско.
 
== Организирање на Костурско ==
 
Поп Трајков развива интензивна револуционерна дејност во своето родно Костурско во времетраењепериодот од 1898-1899 година. Својата работа како [[Бугарска Егзархија|егзархиски]] учител, тој ја користи како прикритие за да обиколува по костурските села и да пропагира револуционерна борба.
 
Лазар Поп Трајков е првиот организатор на Костурската околија. Секој одмор го користи за да основуваоснова комитети на ВМОРО во селата. Во редовите на ВМОРО тој вклучува неколку стари ајдути како [[Коте Христов]] (којшто после станува грчки агент) и [[Митре Влаот]], како и многу нови четници и реонски војводи ([[Манол Ризов]], [[Никола Андреев]], [[Пандо Кљашев]] и др.
 
За неполна една година, Костурско е веќе организирано - во секое населено место има луѓе на организацијата што ја развиваат инфраструктурата на ВМОРО.
 
Поп Трајков наредува и ликвидација на неколку турски разбојници што го измачуваат народот. Освен против турското господство, Лазар Поп Трајков се бори и против грчката духовна хегемонија. Костурско, како етничка граница меѓу МакедонциМакедонците и ГрциГрците, е под директен удар на Грчкатагрчката црква и нејзините агенти (покровителствуванипод одпокровителство на турската власт).
 
Во тоа време голем дел од Македонците во Костурско се декларираат како Грци (Гркомани), но после неколку обиколки на Поп Трајков по костурските села (потоа тоа го прави и [[Васил Чакаларов]]), бројот на гркоманите се редуцира на ништожна цифра. После востанието Костурско станува фронт на крвава борба межу македонски комити и грчки андарти.
 
На состанокот на костурските раководители во 1899 година, тој е назначен за врховен началник на ВМОРО во Костурско. Набргу почнува да прави обиди за набавување на големи пратки оружје од Грција за вооружување на населението, но во 1899 година е уапсен од турската полиција и осуден на 4 години затвор. Затворот го лежи во град [[Корча]].▼
Заради неговиот благ и добродушен глас, како и заради репутацијата како борец против неправдата, Поп Трајков набрзо се здобива со голема популарност кај населението и народот го овековечува неговиот спомен во една убава македонска народна песна. На состанокот на костурските раководители во 1899 година, тој е назначен за врховен началник на ВМОРО во Костурско.
 
== Во навечериетопредвечерието на Илинден ==▼
▲Набргу почнува да прави обиди за набавување на големи пратки оружје од Грција за вооружување на населението, но во 1899 година е уапсен од турската полиција и осуден на 4 години затвор. Затворот го лежи во град [[Корча]].
 
▲== Во навечерието на Илинден ==
 
[[Податотека:Grad_Kostur.jpg|мини|десно|360п|Град Костур во 1901 г.]]
 
По апсењето на Поп Трајков, неговото дело како организатор, го продолжува Васил Чакаларов, кој во 1900 година е испратен од [[Борис Сарафов]] во Атина за да организира канал за шверцување на оружје во Костурско и Битолско. Во 1901 година Чакаларов доаѓа во Костурско, каде што го зема местото на Поп Трајков и заедно со Пандо Кљашев го продолжуваат неговото дело.
 
По две години Поп Трајков излегува од затворот и повторно станува началник на Костурско - каде што затекнува потполна организација. Секое село има чета и доволно оружје за да се почне востание.
 
Но заради големиот број нови чети, присуството е забележливо и се зголемува бројот на битки со турски потери, кои завршуваат со големи жртви за Турците.
 
Поп Трајков, заедно со Васил Чакаларов и Пандо Кљашев како костурски делегати, земаат учество вона [[Смилевскиот конгрес]] на Битолскиот револуционерен округ (19-24 април 1903 година).
 
Костурчани се за востание, затоа што кај нив ситуацијата е неподнослива заради постојаните турски чешлања на селата и предавствата од Грците и гркоманите (водени од грчкиот костурски владика [[Германос Каравангелис]]).
 
По завршувањето на конгресот, тие се враќаат во Костурско. На 10 мај 1903 година, Турците за да се одмаздат за големите жртви дадени во битките со четниците на ВМОРО, го палат великотоголемото комитско село [[Смрдеш]]. На тој ден турските војници заедно со [[башибозук]] од селото [[Жервени]] масакрираат 85 души мажи, жени и деца. 150 од 300 куќи од селото се запалени, а 100 пушки уништени.
 
Десетина дена подоцна една од четите на Лазар Поп Трајков, Чакаларов и на Митре Влаот се предадени и нападнати над село [[Руља]]. Водени од Лазар Поп Трајков тие ја одбиваат војската и убиваат 15 турски војници, а даваат само 1 жртва. На 30 мај 1903 година, на врвовите "Локвата" и "Вињари", во близина на село [[ДмбениД’мбени]] здружените чети на Чакаларов, Пандо Кљашев и Дичо Антонов од 70 души водат борба против 1.000 души аскер. Од редовите на ВМОРО паѓаат 12 души, а од Tурците повеќе од 150. Смрдеш бил одмазден во таа битка - најхеројска и најкрвопролитна во текот на предилинденската епоха. Лазар поп Трајков оваа голема битка ја овековечува во неговата песна „[[Локвата и Вињари]]“.▼
Во тој ден турските војници заедно со [[башибозук]] од селото [[Жервени]] масакрираат 85 души мажи, жени и деца. 150 од 300 куќи од селото се запалени, а 100 пушки уништени.
 
▲Десетина дена подоцна една четите на Лазар Поп Трајков, Чакаларов и на Митре Влаот се предадени и нападнати над село [[Руља]]. Водени од Лазар Поп Трајков тие ја одбиваат војската и убиваат 15 турски војници, а даваат само 1 жртва. На 30 мај 1903 година, на врвовите "Локвата" и "Вињари", во близина на село [[Дмбени]] здружените чети на Чакаларов, Пандо Кљашев и Дичо Антонов од 70 души водат борба против 1.000 души аскер.
 
Од редовите на ВМОРО паѓаат 12 души, а од Tурците повеќе од 150. Смрдеш бил одмазден во таа битка - најхеројска и најкрвопролитна во текот на предилинденската епоха. Лазар поп Трајков оваа велика битка ја овековечува во неговата песна [[Локвата и Вињари]].
 
== Илинденското востание ==
Ред 70 ⟶ 60:
[[Податотека:Lazar_P_Trajkoff.JPG|мини|десно|200п|Лазар Поп Трајков]]
 
На [[20 јули]] [[1903]] година (нов стил [[2 август]]) е објавено [[Илинденското востание]]. Лазар Поп Трајков е назначен за војвода на голема казнена чета. Заедно со [[Лазар Киселинчев]], [[Иван Попов]] и Манол Ризов одат во село Руља и се помируваат со војводата Коте Христов, ги осветуваат 6-те знамиња, при што Коте ветува дека ќе биде верен на Организацијата и дека ќе земе учество во востанието.
 
На [[23 јули]], Поп Трајков и неговата казнена чета заедно со војводата Стерјо Стерјовски и востаници одат кон големото помачко село [[Жервени]]. После неколку предупредувања за разоружување, го напаѓа големото селоселото (во кое има војска и многу башибозук). После целодневна битка, војската е истерана од селото давајќи големи жртви, а башибозукот е истепан до еден. Востаниците водени од Поп Трајков победоносно влегуваат во селото. Турците од Жервени со децении ги тероризираат околните македонски села (убиваат, силуваат, пљачкаат). Затоа Поп Трајков наредува селото да се запали до темел. ▼
Два дена по почетокот на востанието, Лазар Поп Трајков и неговата казнена чета заедно со војводата Стерјо Стерјовски и востаници одат кон турското село [[Жервени]].
 
После битката кај Жервени, четата на Поп Трајков заедно со Чакаларов и Кљашев води неколку битки со аскерот, од кои најголема во којашто тој учествува е битката кај месноста Франговица околу селото [[Д’мбени]], каде што 600 востаници се нападнати од многуилјаден аскер. Во оваа битка Турците имаат и артилерија. Но и покрај тоа, секој турски напад е одбиен, а после последниот турски напад, востаниците прават контранапад и ја бркаат војската дури до соседното село [[Сливени]]. Во таа битка паѓаат 200 души турски војници и 6 востаника. Заробен е и турскиот сигналист. ▼
▲После неколку предупредувања за разоружување, го напаѓа големото село (во кое има војска и многу башибозук). После целодневна битка, војската е истерана од селото давајќи големи жртви, а башибозукот е истепан до еден. Востаниците водени од Поп Трајков победоносно влегуваат во селото. Турците од Жервени со децении ги тероризираат околните македонски села (убиваат, силуваат, пљачкаат). Затоа Поп Трајков наредува селото да се запали до темел.
 
По еден месец борби скоро секаде во Костурско, здружените востанички сили (околу 2.000 на број) се разделуваат на две: 900 души на чело со Чакаларов заминуваат во казнена експедиција во Албанија за да изгорат неколку башибозучки села, а другата од 500 души начелона сочело Лазарсо Поп Трајков и Иван Попов заминува во [[Мариово]] (Прилепско) за да се приклучи на тамошното востание. Дел од востаниците остануваат во Костурско. ▼
После битката кај Жервени, четата на Поп Трајков заедно со Чакаларов и Кљашев води неколку битки со аскерот, од кои најголема во којашто тој учествува е битката кај местноста Франговица околу селото [[Дмбени]], каде што 600 востаници се нападнати од многуилјаден аскер.
 
Групата на Поп Трајков, изнемоштена од борби и глад поминува со борба до Мариово. Но тука Лазар Поп Трајков се разочарува - во Прилепско нема востание. Како што кажува Иван Попов во неговите спомени: ▼
▲Во оваа битка Турците имаат и артилерија. Но и покрај тоа, секој турски напад е одбиен, а после последниот турски напад, востаниците прават контранапад и ја бркаат војската дури до соседното село [[Сливени]]. Во таа битка паѓаат 200 души турски војници и 6 востаника. Заробен е и турскиот сигналист.
 
▲По еден месец борби скоро секаде во Костурско, здружените востанички сили (околу 2.000 на број) се разделуваат на две: 900 души на чело со Чакаларов заминуваат во казнена експедиција во Албанија за да изгорат неколку башибозучки села, а другата од 500 души начело со Лазар Поп Трајков и Иван Попов заминува во [[Мариово]] (Прилепско) за да се приклучи на тамошното востание. Дел од востаниците остануваат во Костурско.
 
▲Групата на Поп Трајков, изнемоштена од борби и глад поминува со борба до Мариово. Но тука Лазар Поп Трајков се разочарува - во Прилепско нема востание. Како што кажува Иван Попов во неговите спомени:
 
{{Цитатник|''Ние мислевме дека цела Македонија востанала. Додека ние во Костур водиме крвав бој против смртниот непријател, додека нашите села се дивјачки палени и уништувани, во Прилепско ниту едно село не востанало'' <ref name="SIP"><small>''Спомени на Иван Попов''</small></ref> }}
 
Од тие 500 души, повеќе од 300 се враќаат во Костурско, потполно разочарани. Другите 150 остануваат со Поп Трајков во Прилепско, кајшто се сретнуваат со [[Ѓорче Петров]] (кој не успева да го крене Прилепско, или да направи нешто од почетокот на востанието). Еве како Ѓорче Петров во неговите спомени ги опишува костурските великаниборци:
 
[[Податотека:Kosturski_vostanici.jpg|мини|десно|340п|Востаници во Клисура]]
Ред 92 ⟶ 78:
{{Цитатник|''Грозен впечаток ми направија, што сите беа капнати, голи, боси, како цигани, и насекаде гонети од војската, изгладнети беа како волци. Од 300—400 души, што тргнале од Костурско, беа останале до 130 души, а другите се одделувале на групи и си оделе во своите родни места. Но спрема прилепските четници предизвикаа восхитеност во нас. Споредувањето беше, што тие беа херои спрема нашиве баби. Еланот во нив не беше убиен''}}
 
Се договораат заедно со четата на [[Ѓорче Петров]] (останати само 10 четника), да одат во Леринско и таму да ја дигнат во воздух железничката линија. Кон нив се придружува и Лука Иванов (подоцна станува воденски војвода) и Јово Јововиќ (Црногорец по народност, доброволец во востанието). На пат кон предвидената цел, кај мариовското село [[Чаништа]] групата од 160 души четници е нападната од 5.000 души аскер. Започнува лута битка. Врвовите окупирани од востаниците се задржени благодарение на фанатичноста на војводата Иван Попов, Јово Јововиќ, храброста на Костурчани, како и лидерските способности на Лазар Поп Трајков. Турците еден по еден праќаат фанатички напади во коишто паѓаат како покосени многу аскери.
 
Кога вечерта се стемнува, четите со победоносното УРА, го пробиваат обрачот и се извлекуваат. Оваа битка е еден од најголемите порази на Турците за време на востанието. Востаниците даваат 4 жртви и 6 ранети, додека Турците имаат 400 мртви (според Попов се 400, а според Ѓорче Петров се меѓу 200-300). Во оваа битка Лазар Поп Трајков е лошо погоден во устата и решава да се врати во Костурско да се лекува.▼
Кон нив се придружува и Лука Иванов (подоцна станува воденски војвода) и Јово Јововиќ (Црногорец по народност, доброволец во востанието). На пат кон предвидената цел, кај Мариовското село [[Чаништа]] групата од 160 души четници е нападната од 5.000 души аскер.
 
Започнува лута битка. Врвовите окупирани од востаниците се задржени благодарение на фанатичноста на војводата Иван Попов, Јово Јовович, храброста на Костурчани, како и лидерските способности на Лазар Поп Трајков. Турците еден по еден праќаат фанатички напади во коишто паѓаат како покосени многу аскери.
 
▲Кога вечерта се стемнува, четите со победоносното УРА, го пробиваат обрачот и се извлекуваат. Оваа битка е еден од најголемите порази на Турците за време на востанието. Востаниците даваат 4 жртви и 6 ранети, додека Турците имаат 400 мртви (според Попов се 400, а според Ѓорче Петров се меѓу 200-300). Во оваа битка Лазар Поп Трајков е лошо погоден во устата и решава да се врати во Костурско да се лекува.
 
== Смртта на Лазар Поп Трајков ==
Ред 104 ⟶ 86:
Откако успева да се врати во родното Костурско, Лазар Поп Трајков решава дека е најдобро да оди да се лекува во селото на [[Коте Христов]].
 
Дури и му испраќа писмо во кое срдечно го поздравува и го поканува да дојде кај него. Иако Поп Трајков знае дека Коте има врски со грчкиот владика Германос Каравангелис, тој сепак се препушта на Коте надевајќи се дека заедничката борба за време на востанието ги е средила сите недоразбирања меѓу Коте и ВМОРО. Но Поп Трајков не знае дека грчкиот владика веќе го врбувал Коте да работи за грчкиот комитет и дека добива месечна плата.
 
Како непомирлив борец против грчкото духовно господство во Костурско, Лазар Поп Трајков е трн во очите на Грците и тие нудат се што можат само да биде тој мртов. И така, во октомври 1903 година, во падините на планината Лисец, до село Руља, великиот водач Лазар Поп Трајков е заклан од страна на Коте и [[Павел Киров|Павле Киров]] (поранешен член на ВМОРО, потоа андарт). ▼
 
Главата му е испратена на грчкиот владика Германос Каравангелис кој ја фотографира и испраќа по селата.
 
Така предавнички е убиен Лазар Поп Трајков - најсветлата личност на Костурско (според зборовите на Пандо Кљашев).
 
Тоа е трагичната смрт на човекот, којшто со своите верни помошници успева да организира ја Костурската околија што понатаму дава можност тој, заедно со легендарниот водач на Костурско Васил Чакаларов и неговите војводи и плејадите храбри борци да бидат достојни да исплетат блескав лаворов венец за Македонците од Костурско, и да ги стави егејските Македонци на предните страници на македонската слава.
 
Воедно со великиот организатор и раководител Лазар Поп Трајков, загинува и Костурскиот поет Лазар Поп Трајков, чиишто стихови допринесуваат за кревање на гранитниот, боречки, револуционерен дух на Костурските великани. За смртта на Лазар Поп Трајков Магда Јумбрукова Влахова от Д'мбени вели:
 
▲Како непомирлив борец против грчкото духовно господство во Костурско, Лазар Поп Трајков е трн во очите на Грците и тие нудат се што можат само да биде тој мртов. И така, во октомври 1903 година, во падините на планината Лисец, до село Руља, великиот водач Лазар Поп Трајков е заклан од страна на Коте и [[Павел Киров|Павле Киров]] (поранешен член на ВМОРО, потоа андарт). Главата му е испратена на грчкиот владика Германос Каравангелис кој ја фотографира и испраќа по селата.
{{Cquote|''Лазо Поп Трајков беше комитин. Беше ен Коте од Руља и тој беше комитин. Козна (кој знае) зашчо се скарае и Коте стана против комитите. И ојде се префрли, ојде при грците, во Костур. Го закла Лазо Поп Трајков. Со посечената глава оцел Костур ошетае. Лазо Поп Трајков беше болгарцки даскал (егзархиски б.н) и војвода от Д'мбени.''<ref><small>''Шклифов, Благой и Екатерина Шклифова. Български диалектни текстове от Егейска Македония, София 2003, с. 32 [http://promacedonia.org/shklifovi/shklifovi_000_100.pdf]''</small></ref>}}
 
== Песна за Лазар Поп Трајков ==
[[Податотека:Lokvata i Vinyari.jpg|дясно|мини|250п|Насловна страна на „Локвата и Вињари“.]]
 
ВоЗаради споменнеговиот наблаг неговитеи херојствадобродушен глас, Лазаркако и заради репутацијата како борец против неправдата, Поп- Трајков есе опеанздобил со голема популарност кај населението и народот го овековечува неговиот спомен во народната песна „Зошто плачиш, зошто жалиш“.<ref>''Сокол ми лета високо'' - Збирка народни песни од Егејска Македонија, Скопје: КУД Гоце Делев - Скопје, 1978, стр. 14.</ref>
 
 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Лазар_Поп-Трајков“