Вирус: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 15:
VII: [[ДНК-вирус|двDNA-ретровируси]]}}
 
'''Вирус''' (од [[лат.]] ''virus'' - „токсин“ или „отров“) е подмикроскопска честичка што е неспособна да расте и да се размножува надвор од клетката домакин. Вирусните [[болест]]и доведуваат до тешки заболувања и економски товар на човекот и животните и може да доведат до уништување на земјоделските семиња. Секоја вирусна честичка или вирион се состои од генетски материјал [[ДНК]] ''или'' [[РНК]], исклучиво едното, со заштитна [[белковина|белковинска]] обвивка наречена капсид. Нивните форми варираат од многу прости овални, до многу сложени, како оние со опашка или во форма на плик. Вирусите ги загрозуваат сите форми на клеточен живот и се делат на животински, растителни и бактериски вируси. Некои ги сметаат за неживи затоа што не ги исполнуваат основните критериуми за живот. На пример, вирусите немаат [[клетка|клетки]] како сите живи организми. Како и да е, вирусите имаат [[ген]]и и еволуираат по пат на [[природна селекција]]. Тие се опишани како организми на работ на животот. Вирусните инфекции најчесто резултираат со заболување кај човекот, а со имун одговор на животното домаќин. Во споредба со [[Антибиотик|антибиотиците]] (кои немаат дејство врз вирусите), [[АнтивираленАнтивирусен лек|антивиралнитеантивирусните лекови]] се поспецифични и поскапи. За некои посериозни вирусни заболувања се развиени [[Вакцина|вакцини]] кои можат да обезбедат доживотна заштита.
 
== Основни карактеристики ==
Ред 21:
Вирусот е нуклеинска киселина обвиткана со заштитна белковинска обвивка-капсула.Вирусите се разликуваат од другите [[Микроорганизам|микроорганизми]] по нивната помала големина и релативно едноставните структури. Најмалите вируси се [[парвовирус]]ите кои можат да имаат дијаметар од само 25 [[Нанометар|нм]]. [[Поксвирус]]ите се најголемите познати вируси, и нивниот дијаметар достигнува и до 300 нм, токму на границата на видливост под [[светлински микроскоп]]. Обично [[Бактерија|бактериите]] имаат дијаметар од 1.000 нм или повеќе. Податоците за градбата на вирусите се добиени со употреба на неколку техники, вклучувајќи [[Електронски микроскоп|електронска микроскопија]] (ЕМ). Границата на резолуцијата на еден традиционален ЕМ е околу 5 нм. Со понапредните ЕМ техники (како [[Криогенски електронски микроскоп|криогенскиот ЕМ]], при што испитуваниот примерок веднаш се смрзнува наместо да се фиксира со хемикалии), заедно со компјутерските техники, можат да се видат и помали структури (од 1-2 нм). [[Рентгенска структурна анализа|Рентгенската кристалографија]] е единствен метод со кој може да се добие резолуција на атомско ниво. Малите вируси кои даваат униформни честички можат да се кристализираат. Првото набљудување на вирус на атомско ниво било во [[1978]].
[[Податотека:Marburg virus.jpg|thumb|лево|[[Марбургов вирус]], пример за стапчест вирус.]]
Постои голема разновидност меѓу вирусите, малку основни дизајни на градба. Капсидите се структури кои ги содржат виралнитевирусните [[геном]]и и многу од нив имаат икозахедрална симетрија. [[Икозахедрон]] е тродимензионална и затворена форма која се состои од дваесет еквилатерални триаголници. Виралните [[белковина|белковини]] се организирани во комплекси познати како капсомери кои ја образуваат површината на икозахедронот.
[[Податотека:Bacteriophage structure.png|thumb|300px|Градба на [[бактериофаг]]: '''1.''' Глава; '''2.''' Опашка; '''3.''' Нуклеинска киселина; '''4.''' Капсид; '''5.''' Прстен, јака; '''6.''' Обвивка; '''7.''' Опашни пипки; '''8.''' Боцки; '''9.''' Базална плоча.]]
Другите вируси, како оној што предизвикува беснило, се хеликални (стапчести). Должината на овие вируси зависи од големината на геномот, ДНК или РНК која се наоѓа во него, бидејќи многу често постојат структурни заемодејства помеѓу [[Нуклеинска киселина|нуклеинската киселина]] од геномот и белковините кои ја препокриваат.
 
За [[Животни|животинските]] вируси е својствена липидна обвивка, која не е честа кај растителните. Во самата обвивка се всадени површинските белковини, најчесто од типот на [[гликобелковина|гликобелковини]], кои му помагаат на вирусот да пробие во клетката која ќе ја инфицира. Еден средишен слој на белковини обично образува мост помеѓу површинските гликобелковини и капсидата. Некои вируси како што се пикорнавирусите немаат обвивка, ниту пак поседуваат средишен слој. Кај нив заемодејствата меѓу идната клетка-домаќин и виралнатавирусната површина се потпомогнати од капсидните белковини.
 
Некои вируси имаат сложена градба. На пример, главата на [[Т4 вирус|T4]] бактерискиот вирус ([[бактериофаг]]) е икозахедрална и е прикачена преку прстен за контрактилната опашка со хелична симетрија. Големите вируси, како херпесвирусите и поксвирусите, може да имаат уште посложена градба.
Ред 31:
== Класификација на вирусите ==
 
При класификацијата на вирусите се земаат предвид карактеристиките на геномот, формата на вирионот со макромолекуларниот состав, како и некои други особини од типот на [[антиген]]итетот и видот на домаќини. [[Дејвид Балтимор]] дал шема на класифицирање на вирусите која се основа на видот на нуклеинска киселина (ДНК или РНК) присутна во вирусната честичка и по типот на геномската [[репликација]]. Овој истражувач бил и еден од ко-пронаоѓачите на [[Реверзна транскриптаза|реверзната транскриптаза]], [[ензим]] кој ја претвора ретровиралнатаретровирусната геномска едноверижна (ss,„ев“ single-strandedили ''ss'') РНК во двоверижна (ds,„дв“ double-strandedили ''ds'') ДНК.
 
{| class="wikitable"
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Вирус