Отровен брадавичар: Разлика помеѓу преработките

| name = ГилаОтровен чудовиштебрадавичар

| regnum = [[AnimalЖивотни]]ia

| phylum = [[Chordate|ChordataХордати]]

| classis = [[Reptile|ReptiliaВлекачи]]

| ordo = [[SquamataЛушпари]]

| familia = [[HelodermatidaeБрадавичари]]

| genus = ''[[HelodermaБрадавичар]]''

| binomial_authority = [[EdwardЕдвард DrinkerДринкер CopeКоуп|Cope]], 1869

Постојат два подвида на Гилаотровен чудовиштебрадавичар: мрежесто Гила чудовиште (H. suspectum suspectum) и зрнесто Гила чудовиште (H. suspectum cinctum). Мрежестото Гила чудовиштеМрежестиот живее во јужниот регион од областадел на Гила чудовиштата[[ареал]]от, додека зрнестото Гилаго чудовиштезазема есеверниот од северните подвидовидел, појавувајќијавувајќи се главно во пустината [[Мохаве]]. МрежестотоМрежестиот Гилаотровен чудовиштебрадавичар најчесто има светли белези прекршени од темни брадавичести лушпи давајќи мрежест изглед, додека зрнестото Гила чудовиште главно има повеќе непрекршени јазли од светли лушпи.

ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар има еден близок жив сродник, зрнестиот гуштер (H. horridum), како и многу изумрени сродници од гуштерите чија еволуциска историја се открива назад во периодот на кредата. Видот хелодерма (Heloderma ) постои уште од Миоценот кога живееле H. texana и остатоци од остеодерми од Гилаотровен чудовиштебрадавичар се најдени во доцниот Плеистоцен (пред 8000-10,000 години) наталожени близу Лас Вегас, Невада. Бидејќи хелодерматидите останале прилично непроменети, морфолошки тие повремено се сфаќаат како живи фосили. Иако Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар изгледа близу сродно со гуштерите варани (varanids) од Африка, Азија и Австралија, широката географска поделба и уникатните белези кои не се наоѓаат кај вараните покажува дека Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар е подобро сместено во посебно семејство.

ИметоНазибот Гила„гилско чудовиште“ се однесува на басенот на реката [[Гила]] во Аризона, каде штокој некогаш многуизобилувал со овие постоелевлекачи. Начното ''Heloderma'' значи „кожа со нитнинитни“ “(т.е. брадавици), од старите[[старогрчки грчкијазик|старгрчките]] зборови ''хелос'' (нитна, Helosрамен —главадел наод шајка или нитна —) и derma или''демра'' (кожа). Suspectum е изведено од опишувачот , палеонтологистотпалеонтолог Едвард Дринкер Коуп кој се сомневал дека гуштерите можеби се отровни поради длабнатинитевдлабнатините во забите.

Гила чудовиштето (''Heloderma suspectum'')Отровниот брадавичар е огромен,голем гуштер во формаоблик на колбас со должина од 1 инч(приближно 30 сантиметри)2,5 до 2 инча (приближно 605 сантиметри)см и тежина од 1,3 килограми до 2,25 килограми. Иако е помал од брадестиот гуштер, кој може да порасне и да биде долг до 1 метар, Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар е најголемиот домашен вид на гуштер во САД. Има дебела опашка која ја користи да складира маснотија и може да преживее од оваа маснотија со месеци или години според неколку анегдоти. Неговата опашка е пропорционално подолга од таа на брадестиот гуштер, карактер кој се користи да се разликува помеѓу овие два. Спротивно од многу други гуштери, опашката на Гила чудовиштетоотровниот брадавичар не се автотомизира и не расне повторно ако есе откинатаоткине. ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар има големи предни стапала и остри нокти, совршени за копање, исто така и дебел црн јазик, навикнато да мириса со помош на Јаковсониот орган (Jacobson’s organ).

Крлушките на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар изгледаат како сини, темно розевитемнорозови, сребрени, розевирозови, портокалови, бебешко сини или жолти зрна, поставени во сложена шара.

Овие зрна (брадавици) се мали ковчести плочки кои формираат крлушки и се познати како остеодерми. Бојата на своите остеодерми е повеќе јасна отколку тие на блиските сродници, брадестиот гуштер. Крлушките на стомакот се правоаголни отколку округли. Зрнестата кожа на Гила чудовиштетоживотното е таа што го привлече вниманието на северноамериканските Индијанци, дизајните кои се оживеани во индијанската уметност и кошничарството. Крлушките се јасни кога Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар е младомлад, како што старее боите стануваат побледи и повеќе мрежести. ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар ја менува кожата на мали парчиња така што изгледа дека тие секогаш сее во процесотсред на менувањесвлекување на кожакожата. Целосно менување на кожата се верува дека се случува еднаш годишно.

ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар есе најденосреќава во југозападните САД и Мексико, наметнувајќисо опсегареал во Сонора, Синалоа, Аризона, делови од Калифорнија, Невада, Јута и Ново Мексико ( но не и Баја Калифорнија). Тие населуваат грмушести предели, влажни пустини (succulent desert) и дабови шумски предели, тражејќи засолниште во дупки, грмушки и под карпи на места кои се лесно пристапни со влага. Всушност Гилаотровниот чудовиштатабрадавичар се чини дека сакаат вода и можат да се набљудуваат како се потопуваат во вирчињата со вода послепо летен дожд. Тие избегнуваат да живеат на отворени места како рамништа и обработливо земјиште.

Проценето е дека Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар поминува 95 % од своето времевремето под земја во дувла или каменести засолништа. Активно е наутро во текот на сувата сезона (пролет и рано лето), подоцна во летото може да е активно во топлите ноќи или по бура. На површината одржува телесна температура од 30 степени целзиусови (86 степени фаренхајти). Гила чудовиштатаБавни се, спорине воможат поимитеда од способност затрчаат брзо трчање, но тие имаат релативно висока издржливост и максимален капацитет на воздух (VO2max) за гуштер.

Отровот се создава во модифициранивидоизменети плунковни жлезди во долната вилица на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар, за разлика од змиите чиј отров се создава во горната вилица. Гила чудовиштето имаИма недостаток од мускулатурата силно да го вбризга отровот, наместо тоа отровот е исфрлен од жлездата до забот преку џвакањето. Дејството на капиларите го спроведува отровот од забот во жртвата. Забите се лабаво прицврстени што им овоможува да бидат скршени и заменети во текот на животот. ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар исто така се набљудувани како се превртуваат додека ја гризаат жртвата, веројатно за да се потпомогне текот на отровот во раната. Бидејќи пленот на Гила чудовиштето главно се состои од јајца, мали животни и друг „беспомошен плен“, се верува дека отровот на Гила чудовиштето настанал за одбранбена отколку за ловечка употреба. Одбранбената употреба ќе ја објасни јасната предупредувачка обоеност на Гила чудовиштетоживотното.

Иако отровот е невротоксин (отровот делува на нервниот систем) отровен како тој на коралната змија, Гила чудовиштето (H. suspectum)отровниот брадавичар создава само мали количества. Каснувањето на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар не е смртоносенсмртоносно за возрасен човек (нема потврдени извештаи за фаталности), но може да гризне брзо и да се држи цврсто и болно. Ако е гризната жртвата може ќе треба целосно да го нурне под вода гуштерот што нападнал за да се ослободи од каснувањето. Симптомите од каснувањето вклучуваат ужасна болка, хидропсија (oedema) и слабост поврзана со брзо опаѓање на крвниот притисок. Повеќе од дузина пептиди и протеини се одвоени од отровот на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар, вклучувајќи хиалуронидас (hyaluronidase), серотинин, фосфолипас А2 (phospholipase A2) и неколку каликрејни гликопротеини ( kallikrein like glycoproteins) одговорни за болката и хидропсијата прдизвикани од каснување. Исто така четири потенцијални смртоносни отрови се одвоени од отровот на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар вклучувајќи ужасен отров кој предизвикува крвавење на внатрешните органи и испакнување на очите и хелотермин (helothermine) што предизвикува апатија, делумна парализа на екстремитетите и хипотермија кај стаорците. Сепак состојките кои се најмногу насочени се биоактивните пептиди вклучувајќи хелодермин, хелоспектин, ексендин -3 (exendin-3) и ексендин -4(exendin-4) . Повеќето се слични во форма на васоактивен интестинален пептид (VIP) кој ги опушта рамните мускули и ја регулира водата и лачењето на електролити меѓу малите и големите црева. Овие биоактивни пептиди се способни да се врзат со VIP приемниците на многу различни човечки ткива. Еден од овие хелодермини е докажано дека го попречува растот на ракот на белите дробови.

Во 2005 година администрацијата за храна и лекови на САД го одобри лекот exenatide (обележан како Byetta) за управување на дијабетисот од типот 2. Тоа е синтетичка верзија на протеин, ексендин-4 ( exendin-4), произлезен од плунката на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар. Во тригодишното истражување со луѓе со дијабетис од типот 2, егзенатидот (exenatide) доведува до здраво одржување на нивоата на гликоза и напредно губење на тежината. Ефикасноста се должи на фактот дека протеините на гуштерот е 50 % идентичен со глукагонски пептид – 1 ( glucagons like peptide-1) аналог (GLP-1), хормон ослободен од човечкиот дигестивен тракт кој помага во регулирањето на инсулинот и глукагонот. Протеинот на гуштерот останува делотрворен подолго отколку човечкиот хормон помагајќи им на дијабетичарите да ги одржуваат нивоата на шеќер во крвта под контрола. Исто така егзенатидот го намалува празнењето на стомакот и предизвикува намалување на апетитот, придонесувајќи за губење на тежината.

ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар излегува од хибернација во месецот јануари или февруари и се спарува во мај и јуни. Мажјакот започнува додворување со замавнување на неговиот јазик во потрага по мирисот на женката. Ако женката го одбие неговото додворување таа ќе го касне и ќе отползи. Кога е успешно, парењето е надгледувано да трае од 15 минути се до 2,5 часа. Женката ќе снесе јајца во јули или август, закопувајќи ги во песок, 12,7 сантиметри под површината. Леглото се состои од 2 до 12 јајца, со 5 кои се за просечно легло. Процесот на инкубација трае 9 месеци кога изведените излегуваат во текот на месецот април низ јуни следната година. Изведените се отприлика 16 сантиметри долги и по изведувањето се способни да каснат и да вбризгаат отров. Малите карактеристично имаат поголеми јазли од розеви крлушки од возрасните иако зрнестотозрнестиот Гилаотровен чудовиштебрадавичар (H.s.cinctum) има склоност да ја задржи групната пругаста шара. ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар ( H.suspectum) сексуалнополово созрева од 3-тата до 5-тата година. По снесувањето на јајцата возраснотевозрасните Гилаотровни чудовиштабрадавичари постепено поминуваат помалку време на површината за да ги избегнат најтоплите делови од летото (иако тие може да бидат активни во ноќта), конечно да ја започнат нивната хибернација околу ноември.

Малку се знае за општественото однесување на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар, но тие се набљудувани, фатени во борба мажјак со мажјак, во која доминантниот лежи врз потчинетиот и го боцка со предните и задните екстремитети. Двата гуштеригуштера ги свиткуваат своите тела, туркајќи се меѓу себе и извртувајќи се во обид да се добие доминантна положба. Боречкиот натпревар завршува кога притисокот при напрегањето ќе ги присили да се разделат, иако натпреварите може да се повторат во непрекинато времетраење. Овие натпревари се типично набљудувани точно пред сезоната на парење. Се верува дека тие со поголема сила и издржливост често победуваат и уживаат одличен репродуктивен успех. Иако Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар има слаб метаболизам и е еден од најслабите гуштери спринтери, има една од вредностите од обем на воздух (зголемено трошење на кислород од остатокот до максимално метаболичко напрегнување) меѓу гуштерите, што им овозможува да се вовлечат во силна аеробик активност за постојан период од времето. Набљудувани се дека мажјаците имаат поголем обем на воздух од женките веројатно поради сексуалниот избор за карактеристика корисна за продолжената борба. Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар може да живее до 20 години во дивината или 30 години во заробеништво.

Градкото ширење, трговијата со миленици и уништувањето на средината делуваат на бројот на Гилаотровни чудовиштабрадавичари. Како резултат на тоа, Гила чудовиштататие се заштитени од државните закони на Аризона и Невада, нелегалн е да се „ малтретира, повредува, прогонува, лови, да се пука наво, да се рани, убива, да се намамува, заробува или да се собира Гилаотровниот чудовиште“брадавичар“. Во 1952 година тие станале првите отровни животни на кои им е дадена правна заштита. ГилаОтровните чудовиштатабрадавичари се запишани како скоро загрозени според Меѓународната унија за заштита на природата (IUCN). Зоолошката градина Сан Диего е првата зоолошка која успешно размножила Гила чудовиштеединки во заробеништво, правејќи го тоа во 1963 година.

Иако Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар е отровноотровен, неговите бавни движења значат дека тоа преставува мала закана за луѓето. Сепак има заслужено застрашувачки углед и често е убивано од луѓето што се плашат. Меѓу северноамериканските индијански племиња Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар имало измешана положба. Апачите верувале дека неговиот здив може да убие човек, а Тохоно одам( Tohono O’Odham) и Пимите (Pima) верувале дека поседува духовни моќи кои можат да предизвикаат болест. Во спротивност, Серите (Seri) и Јакуаите (Yaquai) верувале дека засолништето на Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар има лековити својства. ГилаОтровниот чудовиштетобрадавичар има настапено како чудовиште во филм од Б катергорија, Големото„Џиновското Гилагилско чудовиште (The Giant Gila Monster)чудовиште“. Митовите дека здивот на животното е доволно отровно да убие луѓе, дека може да плука отров или да скокне неколку стапки во воздухот за да нападне се сите невистинити. Друг мит верувал дека Гилаотровниот чудовиштетобрадавичар немалонемал анус и дека исфрлало отпадок низ устата, изворот од отровот и „смрдлив здив“.

[[Категорија:HelodermasБрадавичари]]