Стар век: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q41493 (translate me) |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 1:
{{стар век}}
'''
Western Roman Empire; [...])</ref><ref>United Center for Research and Training in History. (1973). Bulgarian historical review. Sofia: Pub. House of the Bulgarian Academy of Sciences].
== Проучување на
Едно од најголемите тешкотии за проучување на
[[Римска империја|Римската империја]] создала една од најдревните култури во историјата на човештвото<ref>Harris, W. V. (1989). Ancient literacy. Cambridge, Mass: Harvard University Press. (cf. ... extent of literacy in the Roman Empire has been investigated, previous writers have generally concluded that a high degree of literacy ...)</ref> , но многу творби од најпознатите историчари од тоа време, биле загубени. Таков е примерот со [[Тит Ливиј]], римски историчар, кој живеел во [[1 век п.н.е.]], кој ја напишал историјата на Рим во неговото дело „[[Од основањето на градот Рим]]“ (''Ab Urbe condita'') во 144 тома, од кој само 35 се зачувани до ден денес. Во целина, само мал дел од работата на сите големи римски историчари се зачувани.
Денешните историчари за проучување на
=== Археологија ===
Ред 32:
=== Проучување на текстовите ===
Можеби поголемиот дел од она кое ѝ е познато на денешниот свет за
== Хронологија ==
Ред 42:
Во околу [[10 век п.н.е.]] започнало развој на [[селско стопанство|селското стопанство]], кое претставува и датумот за почетокот на древната епоха. Во [[7 век п.н.е.]] се создала кинеската цивилизација. Во [[5 век п.н.е.]] кон крајот на [[Неолит|неолитската]] цивилизација биле изработени првите примитивни запрежни велосопеди и започнале да се распространуваат пишените дела. Во [[4 век п.н.е.]] се развила Трипилската култура на територијата на денешните држави [[Украина]], [[Молдавија]] и [[Романија]]. Во околу [[3400 п.н.е.]] се развила [[сумер|сумерската цивилизација]]<ref>{{Harvnb|Diamond|1999|p=218}}</ref> со создавање на [[клинасто писмо|клинастото писмо]] на [[Блиски Исток|Блискиот исток]]. Во околу [[27 век п.н.е.]] се создало [[Старо кралство (Египет)|Старото кралство]] на [[Египет]].
=== Хронологија на
==== Бронзена доба ====
Ред 60:
[[Класична антика|Класичната антика]] е општ термин за долг период од културната историја, која главно се однесува на древните цивилизации на [[Стара Грција]] и [[Стар Рим]].
===== Рана
* [[753 п.н.е.]] Основање на градот [[Рим]] (според традиционалната дата)
Ред 91:
* [[404 п.н.е.]] крај на [[Пелопонески војни|Пелопонеските војни]]
=====
* [[331 п.н.е.]] [[Александар Македонски]] го поразува [[Дариј III]] во [[Битка кај Гавгамела|битката кај Гавгамела]]
Ред 142:
* [[476]] година, [[Ромул Августул]], последниот цар на [[Западното Римско Царство]]
=== Крај на класичната
* [[293]] година, реформи од страна на [[Диоклецијан]] во Римската имеприја
* [[395]] година, разделување на [[Римска империја|Римската империја]]
Ред 148:
* [[529]] година, [[Јустинијан I]] ја затворил [[Неоплатонова Академија|Неоплатоновата Академија]] во [[Атина]],
== Големи
=== Југозападна Азија (Блиски исток) ===
==== Месопотамија ====
Ред 227:
Потеклото на [[Набатеанска империја|Набатеанското царство]] се уште не е јасно. Според некои историчари, [[Ероним Стридонски]] ги посочува како наследници на Наваиотското племе, кое е споменето во [[Прва книга на Мојсеј|првата книга]] на [[Мојсеј]].
Петра и неговата историја најтесно е поврзана со Набатејците, но поради недостаток од пишани докази, може да се утврди од фрагментите во [[Библија|Библијата]] и од грчки и римски извори. Според [[Библија|Библијата]], областа на [[Петра]] е населена од хоритите, но не е сигурно, дали самиот град се споменува во [[Стар Завет|Стариот завет]]. Најстарите археолошкии остатоци од ископувањата датираат околу [[6 век пр.н.е.]] Иако е познато дека во
=== Северна Африка ===
Ред 246:
==== Картагина ====
{{main|Картагина}}
[[Картагина]] била
Картагинците биле големи непријатели на Римјаните и воделе серија меѓусебни војни познати како [[Пунски војн]]и за превласт во Медитеранот во текот на [[3 век п.н.е.]] и [[2 век п.н.е.]]
Ред 256:
Најраните докази за човечка цивилизација во [[Јужна Азија]] се наоѓаат на регионот [[Мехргарх]] ([[7000 п.н.е.]] до [[3400 п.н.е.]]) во денешен [[Пакистан]]. Ова место се наоѓа во близина на [[Болон Пас]], на запад од долината на река [[Инд]] и помеѓу денешните пакистански градови [[Куета]], [[Калат]] и [[Сиби]]. Цивилизацијата била откриена во [[1974]] година од страна на археолошките екипи предводени од францускиот археолог [[Жан Франсоа Јарик]]. Испитувањата продолжиле дванаесет години. Според податоците, наовие простори имало цивилизација во околу [[7000 п.н.е.]] Жителите на [[Мехргарх]] живееле во куќи изградени од кал, како главен продукт ја одгледувале пченицата, одгледувале домашни животни. Жителите на покасниот период (од [[5500 п.н.е.]] до [[2600 п.н.е.]]) ставиле почеток на занаетот, производството и металната преработка. На некои места, оваа цивилизација е запишана како прва кај која се развило селското стопанство, како и за керамиката. Оваа цивилизација се смета како претходник на [[Цивилизација на Долна Индија|цивилизацијата на Долна Индија]].
[[Цивилизација на Долна Индија|Цивилизацијата на Долна Индија]] ([[3300 п.н.е.]]- [[1700 п.н.е.]]) е
=== Источна Азија ===
Ред 291:
{{main|Етрурија }}
[[Податотека:Mediterranian Sea 16.61811E 38.99124N.jpg|right|300px|thumb|]]
[[Етрурци|Етрурците]] се
Во времето на големото државно обединување, [[Етрурија]] се простирала од Средна и Северна Италија, по реките [[Арно]] и [[Тибер]] и дел од [[Кампанија]]. Некои автори сметаат дека потеклото на етрурците води од [[Мала Азија]]. Пред создавањето на [[Рим]], тие биле највлијателниот народ во тој регион. Етрурците достигнале голема култура во сите области на животот. Од етрурците, римјаните научиле многу работи, како градењето на згради, создавање на иригационни системи, градење патишта, храмови. За градба, користеле тула од кал, за статуите на гоговите користиле теракота и бронза. Писменоста на етрурците е блиска до архаичната форма на старогрчката писменост. Од нивното писмо се зачувани околу 10000 надписи. За разлика од грците, етрурците на жената и одавале големо внимание. Тие биле поспособни за управување на општествениот живот на цивилизацијата.
Ред 297:
==== Феникија ====
{{main|Феникија}}
[[Феникија]] е
=== Класична Антика ===
====
{{
Античка Македонија било античко кралство на територијата на денешна [[Република Македонија|Македонија]] и Беломорска или [[Егејска Македонија]], во северниот дел на денешна [[Грција]]. Се граничело со кралството [[Епир]] на запад и областа [[Тракија]] на исток.<ref name="Britannica">"Macedonia" - Britannica 2006
</ref> Во даден временски период Македонија била најмоќната држава на светот кога [[Александар Македонски]] го освоил скоро цел познат свет во тоа време и со тоа го започнал македонскиот период на светската историја. [[Антички Македонци|
[[Податотека:MacedonEmpire.jpg|right|300px|thumb|Македонската империја во времето на Александар Велики]]
И покрај распадот на царството во помали кралства раководени од генералите на Александар, Mакедонија останала многу атрактивна територија. За кратко време била владеена од страна на [[Деметер I]] ([[294 п.н.е.|294]]–[[288 п.н.е.|288]] п.н.е.), но потоа започнала граѓанска војна. [[Антипатер]] и неговиот син [[Касандар]] ја зазеле власта, но ја изгубиле по смррта на Касандар во [[297 п.н.е.]].
Ред 312:
==== Стара Грција ====
{{main|Стара Грција}}
Терминот
[[Грција]] се наоѓала на јужниот дел на [[Балкански полуостров|Балканскиот полуостров]]. Таа излегувала на три мориња: [[Јонско Море|Јонско]], [[Егејско Море|Егејско]] и [[Средоземно Море|Средоземно]]. Грција била планинска земја, највисокиот врв се наоѓал на планината [[Олимп]] (3000 m). Според тоа, таа била без услови за развој на [[земјоделие]]. Во Грција било развиено сточарството, морепловството и трговијата. Според грчкиот историчар Тукидит (460-369 п.н.е.), најстари жители на Елада биле Каријците и Лелегитите, кои ја развивале цивилизацијата на островот [[Крит]]. Најзначаен центар на островот [[Крит]] бил градот [[Кносос]], а според легендата тука живеел кралот [[Минос]]. Според [[Минос]], и културата развивана на овие простори била наречена Минојска или Критска, а била развивана од [[14 век п.н.е.]]. Во почетокот на [[20 век п.н.е.]], од север во Грција се населиле [[Ахајци]], кои продреле во најјужните предели на Грција, го освоиле островот [[Крит]] и ја уништиле критската култура. На [[Пелопонез]] бил изграден градот [[Микена]] кој станал центарна новата [[Микенска цивилизација]] (1600-13 век п.н.е.). Околу [[12 век п.н.е.]] во северот на Грција се населиле [[Јонци]], [[Дорци]] и [[Еолци]], кои го покориле и асимилирале домородното население кое имало поразвиена култура, ја прифатиле и ја развиле уште повеќе. Тие се нарекле [[Хелени]], а земјата [[Елада]], а подоцна го добиле името Грци од Римјаните.
Ред 336:
Во [[4 век п.н.е.]] [[Рим]] водел војна со Галите во [[Северна Италија]], кои во [[390 п.н.е.]] го нападнале и го ограбиле градот [[Рим]]. Единствено тврдината на ритчето [[Капитол]] не била освоена, иако била опседнувана цели шест месеци. Во исто време Рим војувал и со италските племиња во [[Средна Италија]]. Најжесток отпор му пружиле Саминтите, со кои морал да води три војни. Дури по третата семитска војна ([[298]]-[[290]]), [[Рим]] станал господар на [[средна Италија]]. Потоа Римјаните ги насочиле своите сили кон [[Јужна Италија]] каде што се наоѓале многу колонии на Хелените. Меѓу нив се истакнал и градот Тарент со кого Рим дошол во судир. На овој град во војна му помагал епирскиот крал [[Пир]]. На крајот римјаните победиле, го потчиниле Тарент и цела [[Јужна Италија]] и се претвориле во една од најголемите и најсилните држави на Средоземното Море.
=== Доцна
[[Доцна
== Религија и философија ==
Ред 344:
{{main|Филозофија }}
[[Податотека:Religious Symbols-ani.gif|noframe|64px|right|]]
Новите философски правци имале голе замав како на истокот така и на западот во околу
=== Индија ===
Ред 353:
==== Будизам ====
{{main|Будизам}}
Будизмот се базира на учењето од [[Гаутама Буда]], или често наречен само [[Буда]] кој живеел во [[
==== Џаинизам ====
{{main|Џаинизам}}
Џаинизамот е
=== Персија ===
==== Зороастрицизам ====
{{main|Зороастрицизам}}
Зороастризмот е [[религија]] и [[философија]] основана врз учењата на пророкот [[Заратустра]] и важи за една од најстарите дуалистички религии. Главното верување се темели на два бога: [[Ахура Мазда]], односно добриот дух и [[Ангра Маини]], односно лошиот дух. Нејзиниот симбол е ликот на [[Ахура]] со крилја. Верата е основана во [[Персија]] (денешен [[Иран]]), пред околу 1000 години п.н.е. Долго време била доминантна религија во [[Персија]] сè до [[
=== Кина ===
Ред 395:
{{main|Историја на христијанството}}
Почетоците на христијанството започнуваат од мисионерството на [[Исус Христос]] и неговите [[дванаесет апостоли]]. Христијанството е аврамска религија. Таа се разликува значително од другите религии по тврдењето дека [[Исус Христос]] е Божји Син. Огромен дел од христијанските верници веруваат во Светото Тројство, кое се состои од три оделни лица: Отецот, Синот и Светиот Дух. Раното христијанство се однесува на периодот кога религијата била распространувана во грчко-римскиот свет и надвор од него во периодот од [[
== Америка ==
Ред 402:
{{main|Ацтеки}}
'''Ацтеки''' е термин кој се користи за некои етнички групи од централно [[Мексико]], односно оние групи кои зборувале [[Наватл]]. Од [[
==
===
Најпознати древни градби од времето на [[Стар Египет]] се:
Ред 413:
* [[Абу Симбел]]
===
===
[[Податотека:GreatWall 2004 Summer 4.jpg|right|150|thumb|Кинески Ѕид]]
Најпознати древни градби од времето на [[Кина]] се:
* [[Кинески Ѕид|Кинескиот ѕид]], чија градба започнала во [[
===
[[Податотека:Statue of Zeus.jpg|right|150px|thumb|Статуа на Зевс во Олимпија]]
Најпознати древни градби од времето на [[Стара Грција]] се:
Ред 430:
* [[Делфи]]
===
Најпознати древни градби од времето на [[Стар Рим]] се:
* [[Понт
* [[Колосеум]]
* [[
* [[Пантеон (Рим)|Пантеон]]
== Наводи ==
{{наводи|2}}
[[Категорија:Историски периоди]]
▲[[Категорија:Античка историја]]
|