Азотна киселина: Разлика помеѓу преработките

[непроверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
 
== Добивање ==
 
Ред 5 ⟶ 4:
Долго време азотната киселина се приготвувала со загревање на [[калиум нитрат]] со концетрирана [[сулфурна киселина]]:
 
KNO3KNO<sub>3</sub>(s) + H2SO4H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>(l) = KHSO4KHSO<sub>4</sub>(s) + HNO3HNO<sub>3</sub>(g)
 
Оваа метода му се препишува на германскиот хемичар и јатрохемичар од [[17 век]] [[Јохан Рудолф Глаубер]] ([[1604]] – [[1668]]). Тој го открил [[натриум сулфат]]от чиј декахидрат, Na2SO4Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> * 10H2O10H<sub>2</sub>O и го нарекол чудесна сол (sal mirabile). Од овој назив е изведен минералошкиот назив мирабилит за натриум сулфат декахидратот. Тривијалниот назив, пак, на оваа супстанца е Глауберовата сол. Во чест на Глаубер, минералот со состав Na2Ca(SO4)2 се вика глауберит.
 
Главниот начин за производство на азотната киселина што сега се применува е процесот предложен во [[1901]] од славниот германски хемичар [[Вилхелм Оствалд]] кој е добитник на [[Нобеловата награда]] за [[хемија]] за [[1909]]. Во основа, тоа е [[оксидација]] на [[амонијак]] со [[воздух]] или со [[кислород]] во присуство на [[катализатор]] од [[платина]] (се употребува во вид на густа мрежичка) и [[родиум]].
 
4NH34NH<sub>3</sub>(g) + 5O25O<sub>2</sub> = 4NO(g) + 6H2O6H<sub>2</sub>O(g)
 
[[Темперутара]]та на која се работи треба да биде повисока од 750 степени целзиусови.
Ред 17 ⟶ 16:
Добиениот азот мониксид се оксидира до [[азот диоксид]] (без катализатор):
 
NO(g) + ½O2O<sub>2</sub>(g) = NO2NO<sub>2</sub>
 
А образуваниот азот диоксид се раствора во вода при што се образува [[смеса]] од азотна киселина и азот моноксид:
 
3NO23NO<sub>2</sub>(g) + H2OH<sub>2</sub>O(l) = 2HNO32HNO<sub>3</sub>(aq) + NO(g)
 
На ваков начин се добиваат релативно разредени [[раствор]]и од азотна киселина во кои масениот удел на HNO3HNO<sub>2</sub> е околу 50–70 %.
 
Натамошното концетрирање се врши со дестилација во присуство на концетрирана сулфурна киселина која служи како дехидратационо средство.
Ред 35 ⟶ 34:
Чистата азотна киселина е безбојна течност со темература на вриење од 83 степени целзиусови и темература на мрзнење од –42 степени целзиусови. Во концетрираните водни раствори, азотната киселина се разлага:
 
HNO3HNO<sub>3</sub>(aq) = NO2NO<sub>2</sub>(g) + O2O<sub>2</sub>(g) + H2OH<sub>2</sub>O(l)
 
Азот диоксидот се раствора во азотна киселина, обојувајќи жолто или кафеаво.
Ред 41 ⟶ 40:
Азотната киселина е силна киселина (една од најсилните) така што во воден раствор е практично целосно дисоцирана:
 
HNO3HNO<sub>3</sub>(aq) + H2OH<sub>2</sub>O(l) = H3OH<sub>3</sub>O+(aq) + NO3NO<sub>3</sub>(aq)
 
Концетрираната азотна киселина е силно оксидационо средство при што самата се редуцира до азот диоксид.
 
При дејство на умерено концетрирана азотна киселина врз сребро како продукт се образува NO:
3Ag(s) + 4HNO34HNO<sub>3</sub>(aq) = 3AgNO33AgNO<sub>3</sub>(aq) + NO(g) + 2H2O2H<sub>2</sub>O(l)
 
Оксидационото средство е и разредената азотна киселина. Така што разредената азотна киселина го оксидира и [[бакар]]от:
 
3Cu(s) +8HNO38HNO<sub>3</sub>(aq) = 3Cu(NO3NO<sub>3</sub>)<sub>2</sub> + 2NO(g) + 4H2O4H<sub>2</sub>O(l)
 
Многу силно оксидационо средство е смесата од концетрирана азотна и концетрирана [[хлороводородна киселина]] во која волуменскиот однос на двете киселини е 1 : 3. Ваквата смеса се вика [[царска вода]] заради тоа што може да го растворува и златото – “царот” на сите метали:
 
Au +HNO3 HNO<sub>3</sub> + 3HCl = AuCl3AuCl<sub>3</sub> + NO + 2H2O2H<sub>2</sub>O
 
AuCl3AuCl<sub>3</sub> + HCl = HAuCl4HAuCl<sub>4</sub>
 
Во царска вода, инаку, се раствора и платината.
Ред 62 ⟶ 61:
Азотната киселина има многустрана практична примена. Покрај тоа што е важна лабароториска хемикалија, многу се применува и во индустријатата. Можеби најважната од индустриските примени е онаа што е базирана на нeјзината неутрализација со амонијак:
 
HNO3HNO<sub>3</sub>(aq) + NH4OHNH<sub>4</sub>OH(aq) = NH4NO3NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub>(aq) + H2OH<sub>2</sub>O(l)
 
Амониум нитратот е веројатно најважното вештачко азотно ѓубриво, составен дел е на многу од експлозивите. Амониум нитрат се употребува за правење на експлозиви, полнење на гранати и др. Исто така тој се употребува за [[огномет]]и и за исфрлање на огнометите.
Ред 74 ⟶ 73:
Според ова може да заклучиме дека:
*Азотната киселина е силно оксидационо средство
*Се користкористи во индустријата за вештачки ѓубрива, експлозиви, лакови и за многу други цели.
[[Категорија:киселини]]