Природна катастрофа: Разлика помеѓу преработките

[непроверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с Kekev ја премести страницата Earth sciences на Природна катастрофа
поправки, викификација, изменета категоризација, интервики
Ред 1:
'''Природна катастрофа ''' е голем негативен настан како резултат одна [[природнитеПриродни процеси |природнитеприродни процеси]] на Земјата;, eпримеритемеѓу вклучувааткои и [[поплави]], [[тешки временски услови]], [[вулкански ерупции]], [[земјотреси]], и други геолошки процеси. Природната катастрофа може да предизвика губење на живот или оштетување на имоти и обично остава економска штета зад себе, тежината што зависи од издржливоста на засегнатото население, или способноста да закрепнат.<ref>{{cite book
 
{{Види исто|Катастрофа}}
 
'''Природна катастрофа ''' е голем негативен настан резултат од [[природните процеси |природните процеси]] на Земјата; eпримерите вклучуваат [[поплави]], [[тешки временски услови]], [[вулкански ерупции]], [[земјотреси]], aи други геолошки процеси. Природната катастрофа може да предизвика губење на живот или оштетување на имоти и обично остава економска штета зад себе, тежината што зависи од издржливоста на засегнатото население, или способноста да закрепнат.<ref>{{cite book
| author=G. Bankoff, G. Frerks, D. Hilhorst (''eds.'')
| year=2003
Ред 23 ⟶ 20:
}}</ref> Секако дека во ранлива област, како Сан Франциско, еден земјотрес може да има катастрофични последици и да остави трајни оштетувања, за кои ќе бидат потребни години да се поправат.
 
== Лавини ==
{{Главна статија|Лавина}}
 
{{Видете истоПоврзано|ЛистаСписок на лавини}}
{{Главна статија|Лавина}}
[[ImageПодатотека:Lawine.jpg|thumb|right|Лавина од снег како прав]]
{{Видете исто|Листа на лавини}}
[[Image:Lawine.jpg|thumb|right|Лавина од снег како прав]]
Во текот на Првата светска војна, околу 40.000 до 80.000 војници загинаа како резултат на лавини во текот на планинската кампања во Алпите во Австријско-италијанскиот фронт, од кои многу беа предизвикани од артилериски оган.<ref>Lee Davis (2008). "''[http://books.google.com/books?id=CRzMOYIuLJEC&pg=&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Natural Disasters]''". Infobase Publishing. p.7. ISBN 0-8160-7000-8</ref>
{{clear}}
 
== Земјотреси ==
{{Главна статија|Земјотрес}}
 
{{Види истоПоврзано|ЛистаСписок на земјотреси}}
{{Главна статија|Земјотрес}}
[[FileПодатотека:1693 Sicily earthquake.jpg|thumb|200px|[[Земјотресот во Сицилија во 1963 г.]]]]. Околу 60.000 луѓе се верува дека починале во овој земјотрес.
{{Види исто|Листа на земјотреси}}
[[File:1693 Sicily earthquake.jpg|thumb|200px|[[Земјотресот во Сицилија во 1963 г.]]]]. Околу 60.000 луѓе се верува дека починале во овој земјотрес.
 
'''Земјотресот''' е резултат на ненадејно ослободување на енергија во [[Земјата|Земјината]] [[кора (геологија)|кора]], која создава [[сеизмички бранови]]. На површината на Земјата, земјотресите се манифестираат со вибрации, тресење, а понекогаш и поместување на земјата. Вибрациите може да се разликуваат во големина. Земјотресите се предизвикани главно од лизгање во геолошки [[раседи (геологија)|раседи]], но исто така и од други настани, како што е вулканска активност, лизгање на земјиштето, експлозии во рудник и [[нуклеарни тестови|нуклеарни тестови]]. Подземната точка на потеклото на земјотресот се нарекува ''фокус''. TТочката директно над фокусот на површината се нарекува ''епицентар''. Земјотресите сами по себе ретко убиваат луѓе или диви животни. Тоа го прават обично секундарните настани што ги предизвикуваат, како уривањето на згради, пожари, [[цунами]] (сеизмички морски бранови) и вулканите што претставуваат всушност човечка катастрофа.Многу од нив може да се избегнат со подобра градба, безбедносни системи, рано предупредување и план за евакуација.
Ред 47 ⟶ 42:
* На 7.6-7.7 степени од земјотресот во Кашмир, Пакистан во 2005 г. загинаа 75,000 луѓе.
 
== Вулкански ерупции ==
 
{{Главни статииГлавна|ЛистаСписок на најголемите вулкански ерупции|Видови на вулкански ерупции}}
[[FileПодатотека:Deccan Traps volcano.jpg|thumb|Впечатокот на уметникот за вулкански ерупции, кои ја формираа Декан Капан во Индија
 
Вулканите може да предизвикаат големо уништување и последователна катастрофа на неколку начини. Последиците ја вклучуваат самата вулканска ерупција што може да предизвика штета следејќи ја експлозијата на вулканот или падот на карпата. Второ, лавата може да се произведе за време на ерупцијата на вулканот. Како што го напушта вулканот, лавата уништува многу градби и растенија што ги сретнува. Трето, вулканската пепел обично значи оладена пепел- може да формираат облак и се сместува густо во места кои се во близина.Кога ке се измеша со вода ова формира материјал како концентрат. Во доволни количини пепелта може да предизвика паѓање на кровови поради тежината но дури и во мали количини ќе им наштети на луѓето доколку ја вдишат.Поради тоа што пепелта има густина на мат стакло предизвикува штета со нагризување на деловите шти се движат како моторите. Главниот убиец на луѓето во непосредната близина на вулканската ерупција се пирокластичните текови, коишто се состојат од облак на жешка вулканска пепел што се крева во воздухот над вулканот и јури надолу по падините кога ерупцијата повеќе него подржува подигнувањето на гасовите. Се верува дека Помпеја била уништена од пирокластични текови. Лахар е вулкански каллив тек или одронување на земја. Катастрофата во Тангиваи во 1953 г. била предизвикана од лахар, како и трагедијата во Армеро во 1985 г. во која градот Армаро беше потрупан и околу 23,000 луѓе загинале.
Ред 63 ⟶ 58:
}}</ref> Исто така загинаа три четвртини од растителниот свет во северната хемисфера. Главната опасност од супервулканот е огромниот облак од пепел кој има катастрофални последици врз климата и температурата за многу години.
 
== Хидролошки катастрофи ==
=== Поплави ===
{{Главна статија|поплава}}
{{Види истоПоврзано|ЛистаСписок на поплави}}
'''Поплава''' е излевање на големо количество вода што ја потопува земјата.<ref>MSN Encarta Dictionary. [http://encarta.msn.com/encnet/features/dictionary/DictionaryResults.aspx?refid=1861612277 Flood.] Retrieved on 2006-12-28. [http://www.webcitation.org/query?id=1257023547055729 Archived] 2009-10-31.</ref> Директивата за поплави на ЕУ ја дефинира поплавата како привремено покривање на земјата со вода.<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:288:0027:0034:EN:PDF Directive 2007/60/EC Chapter 1 Article2]</ref> Во смисла на “течење вода”, зборот може исто така да се примени како прилив на плима.
Поплавувањето може да биде резултат на количината на водата во простор од вода како река или езеро, што излива или ја разбива браната, со тоа што дел од водата бега од своите вообичаени граници.<ref>Glossary of Meteorology (June 2000). [http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=flood1 Flood.] Retrieved on 2009-01-09.</ref>
Додека големината на езеро или некој друг простор со вода ќе се менува со сезонските промени на врнежите или топењето на снегот, не е значајна поплава ако водата ја покрива земјата која се користи од страна на човекот како село, град или друга ненаселена област, патишта, пространства на обработливо земјиште и др.
 
[[ImageПодатотека:Limpopo.jpg|thumb|Реката Лимпопо, во јужниот дел на Мозамбик, во текот на поплавата во Мозамбик во 2000 година]]
Некои од најзначајните поплави вклучуваат:
* Поплавата во Џоштаун во 1889 г. каде што над 2200 луѓе ги изгубија своите животи кога браната Саут Форк што го држи езерото Конема се скрши.
Ред 87 ⟶ 82:
* Циклонот Јаси, кој го погоди Австралија во 2011 година
 
=== Лимнички ерупции ===
{{Главна статија|Лимничка ерупција}}
[[ImageПодатотека:Cow killed by Lake Nyos gasses.jpg|thumb|left|150px|Крава угушена од гасови од езерото Ниос по алимнична ерупција] Лимнична ерупција се случува кога гас, обично [[јаглерод диоксид|CO<sub>2</sub>]], одеднаш избувнува од длабока езерска вода, поставувајќи закана од угушување на дивиот свет, добитокот и луѓето. Ваква ерупција миже исто така да предизвика цунами во езерото како што зголемувањето на гас ја истиснува водата. Научниците веруваат дека одронувањето на земјиштето, вулканската активност можат да предизвикаат ваква ерупција. До денес, само две лимнични ерупции биле забележани и снимени:
* Во1984 година, во Камерун, лимнична ерупција во езерото Монаун предизвика смрт на 37 околни жители.
* Во близина на езерото Најос во 1986 година во многу поголема ерупција загинале меѓу 1.700 и 1.800 луѓе од задушување.
 
=== Цунами ===
 
{{Главна статија|Цунами}}
TЦунами може да бидат предизвикани од подморските земјотреси како оние предизвикани во Ао Нанг, Тајланд, со земјотресот во Индискиот Океан во 2004 г. или од одронување на земјиштето како оној во Литаја Беј, Аљаска.
* Земјотресот во Индискиот Окен го создаде цунамито Боксинг Деј и катастрофа на ова место.
* На 11ти март, 2011 г. Се случи цунамито близу Фукушима, јапонија и се рашири преку Пацификот.
 
== Метеоролошки катастрофи ==
{{Главна статија|Метеоролошки катастрофи}}
[[FileПодатотека:Young steer after blizzard - NOAA.jpg|thumb|Млад бик по виулица, март 1966 г.]
 
=== Виулици ===
{{Главна статија|Виулица}}
Виулиците се тешки зимски бури што се карактеризираат со јаки снежни врнежи и силни ветрови. Кога илните ветрови го расфрлаат снегот што веќе е паднат, се нарекува земјена виулица. Виулиците може да влијаат на локалните економски активности, особено во региони каде што паѓањето на снег е ретко.
 
Ред 114 ⟶ 109:
*Виулицата во Иран од 1972 г. Резултираше со околу 4,000 смртни случаи и траеше од 5 до 7 дена.
 
=== Циклонични бури ===
[[ImageПодатотека:Hurricane Katrina August 28 2005 NASA.jpg|thumb|Ураганот Катрина]]
{{Главна статија|Тропски циклон|Циклон}}
{{Види исто|Листа на тропски циклони}}
''Циклонот'', ''тропски циклон'', ''ураган'', и ''тајфун'' се различни имиња за еден ист феномен систем на циклична бура кој се формира над океаните. Најсмртоносниот ураган беше циклонот Бола од 1970 г.: најсмртоносниот атлански ураган беше Големиот Ураган од 1780 г. што го опустоши Мартиник, ст. Јусташиос и Барбадос. Друг забележлив ураган е ураганот Катрина што го уништи Мексиканскиот Залив на Сад во 2005 г..
 
=== Суши ===
{{Главна статија|Суша}}
[[FileПодатотека:Oxfam East Africa - На периферијата на Дадаб, Кенија, за време на сушата во источна Африка во 2011 г..]]
 
Суша е необично сушење на почвата, што резултира со уништување на посевите и недостиг од вода за други намени, предизвикани од значително пониски врнежи од просечно во текот на еден подолг период. Топли суви ветрови, високи температури и последователното испарување на влагата од земјата може да придонесе за услови на суша.
Ред 136 ⟶ 131:
* Во 2011 г., државата Тексас живееше под декларација за итен случај на суша за време на цела календарска година. Сушата предизвика Бастроп пожари.
 
=== Невреме со град ===
{{Главна статија|Град}}
Невреме со град се паѓање на капки дожд кои пристигнуваат како мраз наместо топење пред да ја погодат земјата. А особено штетно невреме со град го погоди Минхен, Германија, на 12 јули 1984 година, предизвикувајќи околу 2 милијарди долари во барања за осигурување.
 
=== Топлотни бранови ===
{{Главна статија|Топлотен бран}}
Топлотен бран е период на невообичаено и претерано топло време. Најлошиот топлотен бран во неодамнешната европска историја беше Европскиот топлотен бран од 2003 г..
 
Ред 148 ⟶ 143:
Во 2010 година, летото на северната хемисфера резултираше со тешки топлотни бранови, при што загинаа повеќе од 2.000 луѓе. Тоа резултираше со стотици пожари што предизвикува голема загаденост на воздухот, и изгорени илјадници квадратни милји на шума.
 
=== Торнада ===
{{Главна статија|Торнадо}}
{{Види истоПоврзано|ЛистаСписок на торнада и масовни избувнувања на торнада}}
{{Expand section|date=December 2010}}
 
'''Торнадото''' е насилно, опасно, ротирачка колона на воздух што е во контакт и со површината на Земјата и со облакот комалинибус или, во ретки случаи основата на кумулус облакот. Тоа е исто така познат како '''пресуквач''' или '''циклон''',<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/cyclone merriam-webster.com]</ref> иако зборот циклон се користи во метеорологија во поширока смисла, да се однесува на која било циркулација со низок притисок. Торнадата доаѓаат во многу форми и големини, но обично се во форма на видлива збиена инка, чиј тесен крај ја допира земјата и често е опкружена со облак од остатоци и прав. Повеќето торнада имаат брзината на ветровите помалку од {{convert|110|милји на час|km/h|sigfig=3}}, се околу {{convert|250|метри|80м|sigfig=1}} и патуваат неколку милји (неколку километри) пред расфрлање. Најекстремните торнада може да ја достигнат брзината на ветровите од повеќе од 300&nbsp;mph (480&nbsp;км/на час), се протегаат повеќе од две милји (3&nbsp;km) и ќе останат на земјата за десетици милји (можеби повеќе од 100&nbsp;км).<ref name="fastest wind">{{cite web|url=http://cswr.org/dow/DOW.htm|title=Doppler On Wheels|accessdate=2009-12-13|author=Wurman, Joshua|publisher=Center for Severe Weather Research|date=2008-08-29}}</ref><ref name="widest tornado">{{cite web|url=http://www.crh.noaa.gov/oax/archive/hallam/hallam.php|title=Hallam Nebraska Tornado|accessdate=2006-09-08|work=[[National Weather Service]]| publisher=[[National Oceanic and Atmospheric Administration]]|date=2005-10-02|accessdate=2009-11-15}}</ref><ref name="SPC FAQ">{{cite web|url=http://www.spc.ncep.noaa.gov/faq/tornado/|title=The Online Tornado FAQ|accessdate=2006-09-08|author=Roger Edwards|date=2006-04-04|work=[[National Weather Service]]|publisher=[[National Oceanic and Atmospheric Administration]]}}</ref>
Ред 159 ⟶ 153:
* Торнадото во Долптур- Сатриа од 1989 г. каде што загинаа околу 1,300 луѓе во Бангладеш.
 
== Пожари ==
{{Главна статија|Пожар}}
{{Види истоПоврзано|ЛистаСписок на шумски пожари}}
Пожарите обично се големи и почнуваат на диви површини. Чести причини за пожар се молња и суша но исто така и од човечко невнимание или подметнување пожар. Тие може да се прошират до населени области и затоа може да бидат закана за луѓето и имотот, како и за дивите животни.
 
Значајни случаи на пожари беа пожарот во Пештиго во 1871 г., каде што загинаа најмалку 1700 луѓе, и во 2009 г. пожарите во Викторија, Австралија.
 
== Здравствени катастрофи ==
=== Епидемии ===
{{Главна статија|Листа на епидемии}}
[[ImageПодатотека:Colorized transmission electron micrograph of Avian influenza A H5N1 viruses.jpg|thumb|Х5Н1 вирус, кој го предизвикува птичјиот грип]]
Епидемија е појава на грчевита болест што се шири низ човечката популација. Пандемија е епидемија што се шири на глобално ниво. Постојат многу епидемии во текот на историјата, како Црната смрт. Во последните сто години, значителен пандемии вклучуваат:
* Во 1918 г., шпанскиот грип, при што загинаа околу 50 милиони луѓе ширум светот
Ред 184 ⟶ 178:
* Ебола хеморагичната треска, која однесе стотици жртви во Африка во неколку епидемии
 
== Просторни катастрофи ==
[[ImageПодатотека:Tunguska event fallen trees.jpg|thumb|right|200px|Паднати дрвја предизвикани од метеоритот Тангаска на настанот Тангаска во јуни 1908 година.]]
 
=== Ударни настани ===
{{Главна статија|ударен настан}}
{{Expand section|date=Decemberдекември 2010}}
Еден од најголемите ударни настани во денешни времиња е настанот Тангаска во јуни 1908 г.
 
===Соларни одблесоци ===
{{Главна статија|соларен одблесок}}
Соларен одблесок е феномен каде што сонцето одеднаш ослободува голема количина на сончево зрачење, многу повеќе отколку нормално.
Некои познати соларни одблесоци вклучуваат:
Ред 201 ⟶ 195:
* Најмоќниот одблесокот во изминатите 500 години се верува дека се случил во септември 1859 г. 1859<ref name=Solar_flare1859>{{cite web | url= http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/06may_carringtonflare/ | title=A Super Solar Flare| publisher = NASA| date = May 6, 2008 |accessdate=2011-08-27}}</ref>
 
=== Експлозија на гама зраци ===
Експлозијата на гама зраците се најмоќните експлозии што се случуваат во универзумот.{{Се бара извор|date=May 2012}} Тие ослободуваат огромна количина на енергија во милисекунди или барем десет секунди.{{Се бара извор|date=May 2012}} Тие ослободуваат исто или поголема енергија од Сонцето што ослободува целиот свој живот.{{Се бара извор|date=May 2012}} Експлозиите на гама зраци не се настани што се случуваат ретко.{{Се бара извор|date=May 2012}} Тие се случуваат еднаш во секој ден и се откриваат со помош на телескопи и на Земјата и во вселената.{{Се бара извор|date=May 2012}} Претежно големи маси на ѕвезди, поголеми од Сонцето, може да произведат експлозија на гама зраци. Експлозија на гама зраци на растојанија поблиску од 8000 светлосни години може да предизвика загриженост за животот на Земјата. Главно Волф-Рајетови ѕвезди WR 104 може да произведат експлозија на гама зраци. Астрономите веруваат дека Ордовишкото-силурско изумирање, како третото најдеструктивно исчезнување на Земјата, би можело да се должи на експлозија на гама зраците.{{Се бара извор|date=May 2012}}
 
== Заштита од меѓународното право ==
Меѓународното право, на пример Женевската конвенција го дефинира Меѓународниот Црвен крст и Движењето Црвена полумесечина на Конвенцијата за правата на лицата со хендикеп, бара "членки ќе ги преземат, во согласност со нивните обврски според меѓународното право, вклучувајќи го и меѓународното хуманитарно право и меѓународните закони за човекови права , сите неопходни мерки за да обезбедат заштита и сигурност на лицата со хендикеп во ситуации на ризик, вклучувајќи ја и појавата на природна катастрофа."<ref>Article 11 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities</ref> И понатаму Канцеларијата на Обединетите нации за координација на хуманитарните прашања е формирана од страна на Резолуцијата на Генералното собрание 44/182. Раселени лица поради природни катастрофи во моментов се заштитени со меѓународното право (Водечки принципи на меѓународното поместување, Конвенцијата Кампала од 2009 година).</ref>
 
==Види исто==
{{Портал|Катастрофи}}
* [[Листа на природни катастрофи од листата на смртни случаи]]
* [[Закон на Бога]]
* [[Експлозија на гама зраци]]
* [[Управување со вонредни состојби]]
** [[Цивилна одбрана]]
** [[Намалување на ризикот на катастрофи]]
* [[Еколошка катастрофа]]
** [[Листа на еколошки катастрофи]]
* [[Итни еколошки случаи]]
* [[Преживување]]
* [[Светска конференција за намалување на катастрофи]]
 
==Наводи==
{{Reflistнаводи}}
 
== Надворешни врски ==
{{linkfarm|date=November 2012}}
* {{cite web
| url=http://www.naturaldisastersnews.net
Ред 288 ⟶ 267:
}}
 
[[Категорија:Природни катастрофи]]
{{Natural disasters}}
{{Disasters}}
 
{{DEFAULTSORT:Natural Disaster}}
[[Category:Natural disasters| ]]
 
[[af:Natuurramp]]
[[ar:كارثة طبيعية]]
[[an:Desastre natural]]
Ред 307 ⟶ 281:
[[et:Loodusõnnetus]]
[[el:Φυσική καταστροφή]]
[[Categoryen:Natural disasters| disaster]]
[[es:Desastre natural]]
[[eo:Naturkatastrofo]]