ДНК: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с r2.7.3) (Робот: Додава wa:ADN |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 1:
[[File:ADN animation.gif|thumb|Структурeн дел на молекулот на ДНК]]
'''Деоксирибонуклеинската киселина''' застапена е главно во [[јадро]]то(хромозомите) на клетката(интрануклеарно), но ја има и во некои од органелите(екстрануклеарно). Неа ја има во [[митохондрија|митохондриите]] и во [[хлоропласт|хлоропластите]], но не и слободна во [[цитоплазма]]та.
=== Хемиски состав на Деоксирибонуклеинската киселина ===
Деоксирибонуклеинската киселина е составена од:
* Азотни бази - пурински: [[аденин]] и [[гванин]](со двоен прстен), и пиримидински: [[цитозин]] и [[тимин]](со единечен прстен),
* Шеќер пентоза - деоксирибоза,
* Фосфорна киселина - H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>.
<div class="thumb tright" style="background:#f9f9f9; border:1px solid #ccc; margin:0.5em;">
{| border="0" border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="width:230px; font-size:85%; border:1px solid #ccc; margin:0.3em;"
|-
|[[File:GC DNA base pair.svg|282px]]
|}
{| border="0" border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="width:230px; font-size:85%; border:1px solid #ccc; margin:0.3em;"
|-
|[[File:AT DNA base pair.svg|282px]]
|}
<div style="border: none; width:282px;"><div class="thumbcaption">Горе, Гванин-Цитозин пар со три водородни врски. Долу, Аденин-Тимин пар со две водородни врски. Нековалентните водородни врски помеѓу паровите се покажани со испрекинати линии.</div></div></div>
=== Градба на Деоксирибонуклеинската киселина: ===
Деоксирибонуклеинската киселина е [[полимер]], претставува полинуклеотид од n-мономери(нуклеотиди). Нуклеотидите меѓусебе се разликуваат само по азотните бази.
Има 4 вида нуклеотиди:
* А (аденин) – деоксирибоза - H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
* Т (тимин) – деоксирибоза - H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
* С (цитозин) – деоксирибоза - H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
* G (гванин) - деоксирибоза - H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
=== Ватсон-Криков модел на градба на ДНК молекулот. ===
Структурната(просторна) организација на молекулот на ДНК молекулот е предложена од Ватсон и Крик во 1953 година, кои биле добитници на [[Нобелова награда]] за медицина врз основа на истражувањата на [[Розалинд Френклин]].
Според нив [[молекул]]от на ДНК е: Двојна спирала(дихеликс) составена од две полинуклеотидни низи. Полинуклеотидните низи меѓусебно се поврзани со [[азотните бази|азотна база]]. Поврзувањето на базите од двете низи е преку лабилни(двојни или тројни) H(водородни) врски.
Секогаш се поврзува исклучиво пуринска со пиримидинска база, со голема прецизност. На ваков начин се образуваат комплементарни парови кои се надополнуваат А =Т; C ≡ G. Меѓусебното поврзување на базите од двете низи не е случајно, туку строго дефинирано.
Еден молекул на пуринска база (A,G) од едниот синџир, се врзува со молекул на пиримидинска база (C,T) на другиот синџир и тоа секогаш комплементарно. Ако се знае редоследот на азотните бази(нуклеотиди) во едната полинуклеотидна низа, може да се определи редоследот на истите на другата која е комплементарна на неа.
Нуклеотидите вдолж една полинуклеотидна низа, меѓусебно се поврзани со молекулите на H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> која претставува [[фосфодиестерска врска]]. За да се формира спирална структура, двете ДНК нишки во ДНК молекулот меѓусебе се антипаралелни. Меѓусебната ориентација на двете полинуклеотидни низи од ДНК спиралата е антипаралелна: 3’-5’ со 5’-3’.
=== Функција на ДНК: ===
ДНК е носител на [[генетската(наследната) информација|гентска информација]] за синтеза на [[протеините|протеин]], бидејќи истата е запишана во редоследот на азотните бази т.е нуклеотидите.
ДНК е молекул одговорен за наследување т.е пренесување на наследните својства на организмите, одржување на видовите низ генерации и нивна евентуална менливост. Всушност, не се наследуваат својства, особини, туку се наследуват [[гени|ген]], наследен материјал, од кој во интеракција со средината се развиваат својства или особини.
=== Својства на DNK: ===
* Репликација - удвојување,
* Менливост - мутабилност.
ДНК молекулата во сите клетки на еден организам е иста и квалитативно - има ист редослед на нуклеотиди во низата, и квантитативно - исто количество, или ист број на гени, хромозоми.
Редоследот на базните парови, вдолж синџирот на ДНК молекулот е строго утврден и е карактеристика и специфика на видот.!
[[File:DNA replication en.svg|thumb|450px|left|Репликација на ДНК]]
=== Репликација на ДНК молекулот: ===
Репликација е сложен процес при кој од еден молекул на ДНК се добиваат два.
Репликацијата е синтеза на ДНК која се врши со копирање на нејзиниот молекул. Процесот се одвива во јадрото на клетката во интерфаза. Во јадрото за време на интерфаза има многу слободни азотни бази – па на примарните нишки штотуку расплетени нишки се сврзуваат комплементарни бази, така од 2 примарни DNK нишки се добиваат 4 ДНК нишки.
==== Полуконзервативен модел на репликација ====
Според полуконзервативниот модел на репликација, на нишките од раздвоената ДНК молекула настануваат нови синџири со ист редослед, бидејќи секоја нишка од родителската DNK служи како калап според кој се прави редоследот на базите во новосинтетизираната нишка.
За процесот репликација е потребно:
* Матрица (молекула DNK),
* Нуклеотиди (дезоксирибонуклеотиди),
* [[Ензими|ензим]],
* [[Енергија]] (АТР).
Репликцијата обезбедува пренесување на наследната информација од клетка во клетка(при растење) и од генерација на генерација (при размножување)
При репликацијата можни се и грешки, т.е погрешно поврзување на нуклеотиди во новонастанатата ДНК, кои ја менуваат истата. Вакви грешки кои настануваат спонтано се нарекуваат: ''спонтани [[мутации|мутација]]''.
* Во јадрото има механизми за корекција, репарација (поправка) на грешките настанати за време на репликацијата, затоа и бројот на спонтани мутации заради вградени погрешни нуклеотиди е многу мал (10<sup>-2</sup>).
* Освен грешки при репликацијата, ДНК-та е подложна и на повреди или оштетувања на нуклеотидите индуцирани од средината т.н ''индуцирани мутации.''
[[Категорија:Биохемија]]
| |||