Даблин: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето |
дополнување, обновување, викификација, додаден/изменет шаблон, илустрирање |
||
Ред 1:
{{Infobox settlement
|name = Даблин
|native_name =
|native_name_lang =
|image_flag = IRL Dublin flag.svg
|flag_size = 125px
|image_shield = Dublin_city_coa.gif
|shield_size = 125px
|motto =
|image_skyline = DublinMontage.jpg
|imagesize = 280px
|image_caption =
|pushpin_map =
|mapsize =
|pushpin_label =
|map_caption =
|coordinates_region = IE
|subdivision_type =
|subdivision_name =
|subdivision_type1 =
|subdivision_name1 =
|government_type =
|leader_title =
|leader_name =
|leader_title1 =
|leader_name1 =
|leader_title2 =
|leader_name2 =
|leader_name3 =
|unit_pref =
|area_total_km2 = 114.99
|area_urban_km2 =
|population_total = 527,612
|population_density_km2 = 4,588
|population_urban = 1,110,627
|population_metro = 1,804,156
|population_blank1_title =
|population_blank1 =
|population_blank2_title =
| population_blank2 =
| title =
| frame_style =
| title_style =
| list_style =
| 1 =
| 2 =
| 3 =
| 4 =
| 5 =
| 6 =
| 7 =
| 8 =
| 9 =
| 10 =
| 11 =
| 12 =
|timezone = [[Western European Time|WET]]
|utc_offset = 0
|timezone_DST = [[Irish Standard Time|IST]]
|utc_offset_DST = +1
|latd = 53 |latm = 20 |lats = 52 |latNS = N
|longd = 6 |longm = 15 | longs = 35 |longEW = W
|coordinates_display =
|postal_code_type =
|postal_code = D1-18, 20, 22, 24, D6W
|area_code = 01
|website = {{URL|http://www.dublincity.ie/}}
}}
[[Слика:IMG 0493.JPG|мини|270п|д|]]
[[Слика:DublinDocklands.jpg|мини|270п|д|]]
[[Слика:Dublin City North 2009.jpg|мини|270п|д|Поглед на центарот на Даблин]]
[[Слика:An Túr Solais 1.jpg|мини|270п|д|Ирско копје - симбол на новиот процут на Даблин и Ирска]]
[[Слика:LUAS trams at Tallacht terminus. - geograph.org.uk - 1387090.jpg|мини|270п|д|Современи трамваи на улиците на Даблин]]
'''Даблин''' ([[англиски јазик|англиски]] ''Dublin'',[[ирски јазик|ирски]] ''Baile Atha Cliath'', Бел Оха Клах) е главниот и најголемиот град на [[Република Ирска]]. Се наоѓа во источниот дел на државата при вливањето на реката [[Лифи]] во [[Ирско море|Ирското море]]. Градот има околу 506 211 население а заедно со околината 1 585 327.
== Етимологија ==
Англиското име на градот Даблин изведен е од ирскиот израз Dubh Linn (црна бара, црно езерце).
Ирското име на градот е Baile Átha Cliath, што во адекватен превод би значело „град на препоручена газа“. Името се однесува на газата преку реката [[Лифи]] на која е основан градот.
== Историја ==
Првата позната населба на подрачјето на Даблин се викала [[Еблана]] - името е најдено во деловите од александрискиот географ [[Птоломеј]], од [[2 век п.н.е.]] Градот подоцна во историјата се појавува под името „Црно Езерце“ (ирски: Dubh-linn), кога доселениците во [[291]] [[година]] извојувале победа над вооружените сили на кралството [[Ленстер]]. Денешното официјално име на градот Baile Átha Cliath се применува од наредните доселувања. Жителите на ова подрачје околу [[450]] [[година]] го примиле христијанството од страна на [[Свети Патрик]], кој подоцна станал [[светец]] заштитник на [[Ирска]]. Ирските бунтовници успеале, во повеќе наврати во текот на наредните 3 века, да ја превземат власта над градот. Во [[1171]] [[година]], Данците ги протерале Англо-Норманите, предводени од [[Хенри II]], [[крал]] на [[Англија]]. Владеењето на [[Ангија]] со Даблин траела непрекинато до [[1534]] [[година]], кога ирскиот патриот [[Томас Фицџералд]] извршил опсада над градот. Но, наскоро градот повторно подпаднал под англиската круна.
Се до половината на [[17 век]], Даблин останал мал, [[средновековен град]], опкружен со ѕидини. Во текот на [[17 век]], за време на англиките граѓански војни, познати под името „[[Голема Револуција]]“, даблин бил предаден на англиските власти, да би се избегнал негов пад во рацете на Ирците. Даблин останал од британска власт се до ирската револуција во [[1798]] [[година]], кога и пропаднал обидот да се зароби овој [[град]].
Вториот обид, изведен во [[1803]] [[година]], под водство на [[Роберт Емет]], исто така завршил неуспешно. Наредните револуции се одиграле во [[1847]] и во [[1867]] [[година]]. Даблин бил центар на најострите ворби во текот на ирската револуција водени во [[1916]] [[година]] и од [[1919]] до [[1921]] [[година]]. Исходот бил воспоставување на [[Ирска]] слободна [[држава]]. По стекнувањето независност, Даблин станал политичко, економско и културно средиште на новата [[држава]].
Последните три децении Даблин, како ретко кој [[град]] во [[Европа]], има забележан развој и пораст.
== Географија ==
=== Географска положба ===
Географската положба на Даблин е изразито поволна. Даблин се наоѓа во средишниот дел на ситочното крајбрежје на [[Ирска]], која е најблиска до [[Велика Британија]] и европското копно.
Од вториот по големина [[град]] на островот, [[Балфаст]] во [[Северна Ирска]], Даблин е оддалечен 170 километри јужно, додека од вториот град по големина во [[Република Ирска]], [[Корка]], градот е оддалечен 250 километри североисточно.
=== Релјеф ===
Даблин се наоѓа на источниот брег на островот [[Ирска]], на местото каде реката [[Лифи]] се влева во [[Море]]. Јужниот дел од градот е бреговит, за да јужно од градот би се издигнал малку низок рид. Западниот и северниот дел од градот се претежно рамичарски.
=== Клима ===
Климата во Даблин е умерено-континентална со иразито големо влијание на [[Атлантик]] и топлата [[Голфска струја]]. Затоа, градот се одликува со блага [[клима]]. Најниската просечна [[температура]] во [[јануари]] и [[фебруари]] е 6°С, а највисока во текот на [[јули]] и [[август]], 15°С. Годишно количество на врнежи е околу 760-1000мм, што е најмалку на целиот [[остров]].
=== Хидрографија ===
Даблин се наоѓа на источниот брег на островот [[Ирска]], на сливот на реката [[Лифи]] во Даблинскиот залив на [[Ирско Море]]. Реката има широк слив, што е поволно за застанување на големите бродови. Ваквата положба овозможила развој на градот како најважно пристаниште на островот.
== Градските предели архитектурата ==
Даблин се наоѓа во рамничарски предел , кој реката [[Лифи]] го дели на северен и јужен дел. реката е преградена со десет мостови, од кои се идвојува [[О`Конелиев мост]], кој ги поврзува главните патишта на градот. Во југозападниот дел на Даблин, улиците се тесни и со превои, додека остатокот од градот е добро уреден, со широки авении и широки плоштади. Тие се посебно бројни во југоисточниот и североисточниот дел на градот.
Два канала, [[Ројал]] и [[Гранд]], ја обезбедуваат врска помеѓу пристанишките области во јужните и северните делови на реката Шенон.
Даблин е [[град]] со ниски згради, бидејќи се наоѓа во рамница, со врвовите на неколку згради кои потекнуваат и од периодот пред [[17 век]]. Римокатоличките цркви датираат од [[19 век]] и [[20 век]]. Една од највисоките згради е [[Либерти Хол]] кој ретставува баз на троговското друштво. Достигнува 17 катови, додека поголемиот дел од зградите не ја надминуваат висината од 10 ката.
Целата [[архитектура]] на градот се сведува на стни детали, во главно вратата кои ги има во безброј комбинации и бои. Надвор од градот, тоа се мали куќи, со убаво средени дворови, со обим од 11 километри. Покрај рекреативните објекти, [[Феникс Парк]] содржи и зоолошки градини, неколку станклени градини, како и резиденција на претседателот на републиката. Даблине познат и по стотини пабови и барови. Меѓу најпознатите се [[Гинис]] и [[Олд Џејмсон Дестилерија]].
== Демографија ==
Во [[17 век]] Даблин бил еден од најголемите градови во [[Европа]], но подоцна го изгубил тој статус. Во текот на втората половина на [[20 век]], населението на Даблин и неговата околина годишно се зголемува за 1%. Во периодот помеѓу [[1961]] и [[1981]] [[година]] се забележува најголем пораст на населението. Во почетокот населувањето започнал од руралните во урбаните делови на Даблин. Но последната четвртина од [[20 век]], во централниот дел на градот почнуваат да ја губи привлечноста во корист на нови предградија на југозапад. Последните 20 години даблин спаѓа во најбрзо растечки градови во [[Европска Унија]], благодарејќи на значајниот природен прираст на ирското население и значителното доселување на странско население, најмногу од [[Полска]] и [[Литванија]].
Според последните проценки, извршени во [[2011]] [[година]], Даблин во управните грании има околу 520.000 жители. Меѓутоа, градот одамна ги преминал дадените граници, па изграденото градско подрачје на Даблин се шири на уште три предградски окрузи, кои сочинуваат 1,2 милиони жители во урбаната средина. На крај метрополитенското подрачје на Даблин има над 1,8 милиони жители.
'''Етнички состав''': Населението на Даблин до пред неколку децении било исклучително етнички ирско. Меѓутоа, бројните доселеници од странски земји го измениле составот на населението. Така денес Даблин има преку 17% население родено во странство, и тоа значително повеќе од просекот на државата.
== Стопанство ==
Денес Даблин е високо развиен [[град]], кој спаѓа во 30 најважни градови во светот. Во гтадот има традиционално развиени дејности, а во последните децении се повеќе се развиваат трговијата, банкарството и услугите.
Најголемите традиционални индустрии на Даблин се пиварстовто, дестилеријата, производство на грана и текстинлната индустрија. Тука се наоѓаат и бродоградилишта, како и одреден број на леарници и фабрики за склопување на автомобили. Сите овие гранки на индустријата претрпеле пад од [[1970]] [[година]], па многу од дотогашните значајни индустриски делови на градот изгубиле на значење и почнале да пропаѓаат.
Најпознат погон во градот е секако [[Гинис]] пиварата, која е основана во [[1759]] [[година]] и една од најголемите производители. Една од поголемите дејности во последните години стана и производство и извоз на компјутерски харвери и софтвери. Основата на извозот ја сочнуваат и земјоделските производи и домашната стока од цела [[држава]]. Даблин е престлнина на ирските најголеми банкарски и трговски установи. Значаен потег во економскиот живеот се случил со пристапувањето на ирска кон [[Европкса економска заедница]] во [[1973]] [[година]]. Исто така, нагло се зголемил и бројот на банки во Даблин.
== Култура ==
Даблин игра главна улога во културната преродба на [[Ирска]], кој започнал во [[1884]] [[година]] со оснивање на Gaelic Athletic Асоцијацијата, за обнова на [[Гелик]] (Gaelic), за обновувањ на игрите. Во [[1893]] [[година]], се повржал со Гелик лигата, која и понтаму за цел има обнова за ирскиот јазик и фолклор.
Даблин и денес е жива културна метропола на [[Европа]], која на светот ги дала прочуените [[книжевници]]: [[Џорџ Бернард Шо]], [[Оскара Вајлд]], [[Јејтс]] и [[Џејмс Џојс]], но и современиет поп ѕвезди: [[У2]], [[Симпл Мајндс]], [[Шинејд О'Конор]].
Даблин на посетителите им нуди голем број на различни места, кои треба навистина да се погледнат. Тука спаѓаат цркви, историски згради, библиотеки, музеи, глаерии, паркови и градини.
Даблин е богат [[историски град]]. Во текот на годините, книжевноста, театрот и уметноста одиграле значајна улога во значајниот културен развој.
== Транспорт ==
Градот преку поморски пат е поврзан со поголемите градови, како што се [[Корк]] во [[Ирска]], [[Белфаст]] во [[Северна Ирска]] и различните пристаништа во [[Англија]], [[Шкотска]] и [[Франција]].
Преку пругите е поврзан со важните одредишта во [[Ирска]].
Даблин е и главно пристаниште на државата.
== Галерија ==
<gallery>
Слика:DublinStPatricksCathedral.jpg|Соборна Црква Св. Патрик
Слика:The Ulster Bank Group HQ, George's Quay Plaza - geograph.org.uk - 1743476.jpg|Алстерска банка
Слика:Dublin four courts.JPG|Зградата на четирите судови
Слика:GeneralPostOfficeDublin 20060803 KaihsuTai.jpg|Главна пошта
Слика:OConnellStreet.JPG|Главна улица на Даблин, О'Конел улица
Слика:OConnellBridgeDublin.jpg|Либерти Хол, еден од градските облакодери
Слика:Guinness brewery from Gravity Bar.jpg|Пивара "Гинис"
Слика:Trinity College.jpg|Колеџ Св. Тројица
</gallery>
== Извори ==
*[http://www.dublincity.ie www.dublincity.ie Официјална веб-страна на градот Даблин]
== Надворешни врски ==
{{Wikitravel|Dublin}}
*[http://www.visitdublin.com www.visitdublin.com Туристички центар на градот Даблин]
*[http://www.dublincity.ie www.dublincity.ie Официјална веб-страна на градот Даблин]
*[http://www.irish-architecture.com/buildings_ireland/dublin/ Архитектура на Даблин]
{{Градови во Ирска}}
| |||