|
===Термински договори===
''ТерминскитеДоговори договориза идна испорака'' (''forward contracts'') се договори со кои две страни, купувач и продавач, се договараат да извршат купопродажба на некое добро (хартија од вредност или некој друг берзански производ - [[нафта]], [[жито]], метали и сл.) на одреден датум во иднина, по однапред договорена цена. Со тоа, и купувачот и продавачот однапред ја осигуруваат цената по која можат да го купат, односно да го продадат доброто што е предмет на договорот и така го избегнуваат [[ризик]]от од неповолни промени во нивото на цените во периодот што следува до моментот на реализација на договорот. Кај терминскитедоговорите договориза идна испорака, сите елементи самостојно ги договараат учесниците во трансакцијата. Тоа дава однапред флексибилност, но истовремено, во голема мера ја отежнува натамошната [[трговија]] со овој договор, кој е специфициран за потребите на учесниците, поради што ваквите договори и не се предмет на трговија на берзите.<ref>Сашо Арсов, ''Финансиски менаџмент'', Скопје: Економски факултет, 2008, стр. 265-266.</ref> Постојат повеќе видови финансиски термински договори за идна испорака, како: каматни термински договори, девизнитеза терминскиидна испорака, девизни договори за идна испорака итн.
Каматните термински договори за идна испорака им овозможуваат на институциите да го намалат [[каматeн ризик|каматниот ризик]]. КаматниотОвие термински договордоговори вклучувавклучуваат повеќе елементи:
* определување на должничкиот инструмент кој ќе биде предмет на испорака на некој иден датум;
* износот на должничкиот инструмент што треба да биде испорачан;
На пример: една [[банка]] се согласува по една година да му продаде на клиентот државни обврзници со номинална вредност од 10 милиони долари, кои стасуваат во 2013 година, со купонска стапка од 6%, по цена која носи принос еднаков на денешната каматна стапка, од на пример, 6%. Со оглед на тоа што клиентот ќе ги купи обврзниците на некој иден датум, за него се вели дека зазема долга позиција, додека за банката која ќе ги продаде обврзниците се вели дека зазема кратка позиција.<ref>Михаил Петковски, ''Финансиски пазари и институции - второ издание'', Скопје: Економски факултет, 2009, стр. 252-253.</ref>
Банката - продавач на обврзниците има мотив да се заштити од каматниот ризик, во случај ако сака да ги продаде обврзниците пред да тие да достасаат. Банката денес поседува обврзници во вредност од 10 милиони долари, кои достасуваат во 2013 година, но ако каматните стапки пораснат, таа може да доживее [[капитал]]на загуба, доколку треба да ги продаде. Со помош на терминскиотдоговорот договорза идна испорака, таа ја фиксира идната цена и така го елиминира [[ценовeн ризик|ценовниот ризик]] кој би можел да произлезе од промените на каматните стапки. Од друга страна, клиентот има намера да оствари прилив на средства во износ од 10 милиони долари, кои би сакал да ги вложи во државни обврзници со купонска стапка од 6%. Но, тој се плаши дека каматните стапки на овие обврзници можат да опаднат до следната година. Со терминскиотдоговорот за идна договориспорака, тој успева да ја фиксира каматната стапка на државните обврзници.
Предноста на терминскитедоговорите договориза идна испорака се состои во тоа што тие се флексибилни и можат да бидат скроени според потребите на двете страни. Но, овие договори содржат и два недостатока, кои сериозно ја ограничуваат нивната употреба. Првиот недостаток се состои во тоа што може да биде тешко да се најде партнер кој би прифатил термински договор за идна испорака. Дури и ако партнерот постои, а со оглед на тоа што тој ќе биде единствена заинтересирана страна, другата договорна страна може нема да добие задоволителна цена. Според ова, пазарот на термински договори за идна испорака се карактеризира со недоволна [[ликвидност]]. Вториот проблем со терминскитеовие договори е дека тие се подложни на ризикот од неплаќање, зашто едната страна во меѓувреме може да банкротира и нема да биде во состојба да ги исполни обврските од договорот. Со тоа, другата страна би морала да ги бара своите права на суд, што е долг и скап процес. Фактот дека исполнувањетоедната страна на терминскиот договордоговорот се соочува со ризикот од неплаќање, значи дека страните во договорот мораат да се ангажираат во испитувањето на финансиската состојба на партнерите. Тоа подразбира дополнителни [[трошоци]] и појава на проблемите на [[погрешна селекција]] и [[морален ризик]].<ref>Михаил Петковски, ''Финансиски пазари и институции - второ издание'', Скопје: Економски факултет, 2009, стр. 253-254.</ref>
===Фјучерси===
|
