Стрип: Разлика помеѓу преработките

[[Податотека:1896-11-08 Yellow Kid.jpg|mini|200px|десно|''Yellow kid'' од ноември [[1896.]] бил првиот стрип со текст во облачиња.]]

 

 

[[Манга]] е [[Јапонија|јапонскиот]] поим за стрипови, [[Франција|француските]] стрипови се познати како [[Bande Dessinée]] или "BD" (буквално, „стрип цртежи“), во [[Велика Британија]] под „стрипови“ се подразбираат домашните стрип албуми додека под „стрип албуми“ се подразбираат стрипови од [[Соединети Американски Држави|САД]]. Во [[Република Македонија]], под „стрип“ се подразбираат сите три спомнати форми.

 

[[Податотека:Krazykat.jpg|mini|200px|десно|[[Krazy Kat]] на [[Џорџ Хериман]]]]

 

=== Дефиниција на стрипот како уметност ===

 

 

{{Цитат|Историјата на уметност во наративната димензија на овие дела не можела значи да го препознае критериумот на една автономна дисциплина во рамки на визуелните уметности <ref>T. Groensteen (2005), p.4</ref>.}}

* Приказни во слики : дистинкција која ја предлагаат одредени специјалисти за да направат разлика од форматот на стрипот и оние низи на слики што раскажуваат приказна но каде текстот наместо во облачиња е прикажан под сликите.

Медиумот стрип има различни називи во различни земји и периоди:

* ''Funny'' е називот на хумористичниот цртеж кој на крајот на 20 век се појавува во дневните весници. На почетокот на 20 век овој назив е синоним на називот ''strip''.

* ''Strip'', кратенка од ''comic strip'' : хумористичен цртеж во два-три хоризонтално поставени квадрати кои се појавувале со неделниот додаток на некој весник, нарекуван исто така и ''sunday strip'' пред да стане вистинска приказна со повторливи ликови.

* Рецитативите се главно паноа што се наоѓаат над квадратчињата и служат за нечујните коментари ( « voix off »), особено кога треба да се назначи времето или местото на дејството или да се достават информаации со цел подобро разбирање на дејството. Во стилот со ''јасна линија'' многу се користел рецитативот како на пример кај белгискиот автор [[Едгар П. Жакоб]], авторот на ''Блејк и Мортимер'' ({{en}} Blake et Mortimer). « Илустрирааните приказни » (сликовници) се карактеризираат по тоа што ексклузивно го користат рецитативот.

* Облачињата, на почетокот нарекувани [[филактер]]и, (на [[англиски]] ''balloon''; на [[француски]] ''bulle''). Главно округли или елипсовидни (или пак квадратни во стилот со јасна линија), ги содржат дијалозите на ликот на кој му се прикачени. Кога ликот размислува или сонува тие најчесто се прикажани во форма на вистински облак.

* Лента (на [[англиски]] : ''strip'', на [[француски]] bande) или трака е низа од оквири, односно квадратчиња, наредени во ист ред.

* Табла која авторот дискретно во некој агол ја нумерира. Бројот на страницата и бројот на таблата не значи дека мора да се поклопуваат.

'''Јапонија''' е најмладото но и најголемото од сите три жаришта. Јапонските стрипови je najmlađe ''[[манга]]'', сочинуваат 40% од вкупниот печатен материјал, односно издаваштво, во Јапонија. Секој месец од печат излегува околу 350 магазини за стрип и околу 500 стрипови. Се објавуваат во формат од стотина до двеста страници а некои серии достигнуваат и 10,000. Затоа во јапонските стрипови се става акцент на дејството додека цртежот е спореден. Посебен феномен е ''дуџинши'', огромен пазар на аматерски стрипови. Најславен автор е [[Осаму Тезука]] (''Астро Бој'', ''Блекџек'').

 

Во Македонија развојот на стрипот бележи 3 фази:

 

*'''Втората фаза''' на актуелноста на стрипот во нашата средина го означува периодот од средината на 40-тите години од 20 век, до почетокот на 70-тите. Иако, илустраторот и карикатуристот [[Панде Јаревски]] располагал со цртежи од неговиот стрип работен, според неговото тврдење, во 1941 година, при влегувањето на германските окупатори во Битола, тој веднаш по ослободувањето во весникот ''Единство'', во 1946 година, го објавил стрипот под наслов „Чорбаџи Вангел прислушкуе". Станува збор за краток стрип во лента со тема од повоената стварност во која двајца селани надитруваат еден наконтен градски чорбаџија. Очигледно, се работи за стрип што ги спојува народските типолошки традиции за итрите селани, со повоениот пропагандизам, во склад со новата општествена ситуација што настанува со ослободувањето и изведувањето на социјалната револуција. Меѓутоа, малку порано, во 1945 година, уште еден талентиран цртач, подоцна и прв македонски романсиер, реномиран писател, подоцна и академик, [[Славко Јаневски]], во детскиот весник „Пионер" го објавува својот детски стрип „во продолжение", под наслов „Еден бункер падна". Станува збор за оригинално остварување, значајно барем поради два момента: прво, затоа што се работи за прв повоен стрип од македонски автор, и второ, зашто тој во себе го вклучува поетскиот израз во текстот којшто е изведен во четворостиха рима, вонредно допадлива за најмладите читатели. Нешто подоцна, уште еден подоцнежен литерат, ликовен критичар и академик, [[Влада Урошевиќ]] се појавил како автор (сценарист) на еден стрип работен со туш на хамер -"Доживувањата на инспекторот Ѓорѓевиќ", нацртан во 1949 година на околу пет табли, од страна на стрип-цртачот [[Михо Лазаров]]. Еден од младите стрип-ентузијасти и автори бил и ликовниот уметник [[Боро Крстевски]], кој во 1945 го објавил својот прв стрип под наслов „''Да живее работата''", според текст на Славко Јаневски. Крстевски бил најплоден автор меѓу раните македонски стрип-автори. Во 1952 година, подолг стрип со бајковита тема објавил и [[Томе Андреевски]]. Во оваа плејада на млади стрип-автори што создавале во 50-тите години на минатиот век, неопходно е да се спомене и [[Душан Перчинков]], кој првиот стрип, адаптација на анегдотата „Настредин-оџа и неговото магаре" го објавил во 1952 година во „Титов пионер". Подоцна Перчинков објавил серија стрипови за [[Настредин-оџа]], публикувани во 1953 година. Под псевдонимот Перица Панов, во мартовскиот и априлскиот број на „Титов пионер", во 1953 година својот прв стрип „Палчо" го објавил [[Петар Глигоровски]], подоцна афирмиран графичар и илустратор и автор на првиот македонски анимиран филм ("[[Ембрионот Но. М]]").

 

 

Својот прв стрип (стрипуваната биографија на „Цар Самуил", според сценариото на [[Драган Ташковски]]) илустраторот [[Миле Топуз]] го објавил во 1962. Шеесеттите години со духот на првата позабележлива либерализација и отворање, внесуваат промени и во доменот на тематиката и естетиката на стрипот. Едно од првите имагинативни вивнувања на македонскиот стрип во пределите на авантуризмот бил стрипот „Капетан Смела Глава" на стрип-цртач [[Младен Туниќ]], по сценарио на Никола Божиќ и [[Васил Куновски]], што за тема ги имал Бурските војни од југот на Африка. [[Илија Поповски]], кој живеел и работел во Белград, бил сценарист чијшто прв стрип бил објавен околу 1962 година во сатирично-хумористичниот весник „Јеж", во соработка со цртачот Милорад Добриќ. Освен со него, Поповски своевремено соработувал и со [[Дарко Марковиќ]], како и со Миомир Томиќ. Тој напишал сценаријата за близу 20 стрипови унапредувајќи го сатиричниот стрип, во време кога овој стриповски пристап доживувал актуелност во европските и светските искуства.

*'''Третата фаза''' од развитокот на стрипот во Македонија го опфаќа периодот од почетокот на седумдесеттите години до денес. Како припадници на иста генерација [[Роберт Дандаров]] и [[Дине Балтаков]], иако едниот од Скопје, а другиот од Струмица, развиле сроден пристап кон стрипот, што се именува како „Поетска фантазија". Својот прв стрип Дандаров го нацртал 1981 година, и го објавил во „Студентски збор" под насловот „Икар". Дандаров е автор и на стриповите „Рембрант", „Фигаро",„Егзекуција", „Кукла" и др. Во декември 1981 година Дине Балтаков го нацртал својот прв стрип „Саем на тутун" што го објавил во „Студентски збор". Најзначајниот претставник на т.н „реалистички тенденции" во третата фаза на стриповите развој кај нас е Ласко Џуровски кој својот прв стрип го реализирал во 1978 година, а година дена подоцна во „Млад борец" го објавил својот „Стрип за малоумни". [[Јорданчо Давидовски]] е вториот припадник на реалистичката тенденција во македонскиот стрип. Тој во 1983 година го изработил својот прв стрип „Убиецот" а автор бил на цртежот за стриповите „Гладијатор", „Повратници" и други. Почетокот на осумдесеттите години за македонскиот стрип биле особено значајни. Новиот авторски бран цртачи, на страниците на младинскиот печат, започнал да ги објавува своите „нови квадрати" донесувајќи го современиот сензибилитет што во бившите југословенски простори (најмногу во Белград и Загреб) се остварил цела една деценија порано, но и заради уште еден интересен феномен: појавата на првата целовита стрип-група, скопската „Туш-лабораторија" во 1982 во која членувале цртачите Игор Тошевски, Камиловски, [[Томислав Османли]], „задолжен" за теорија на стрипот, [[Ванчо Полазаревски]] (сценарист) и цртачот [[Кочо Трајановски]]. Јавувајќи се 1979 година во „Млад борец" со својот стрип „Цезар и Брут", Зоран Јаневски го најавил „андеграунд" стрипот со сите негови побитни карактеристики: од неговиот тематски и идеен интелектуализам, преку цинизмот и анти-дидактичноста, сe до поедноставениот, редуциран цртеж. Јаневски ги објавил уште и стриповите „Штиркачи на кошули", „Грешкиче", „Сфингата и селанецот - нова легенда", „Компјутер" и др <ref>Томислав Османли, Развој на стрипот во Македонија,седум децении стриповно творештво http://www.rastko.rs/cms/files/books/4c293dcfd205f</ref>.

 

 

Ова се дел од списанијата кои ја промовираат уметноста на стрипот во Македонија:

* [http://www.journal9art.com 9ème Art et Compagnie] Независен и бесплатен весник за стрип ({{fr}})

 

 

* [[Annie Baron-Carvais]], ''La Bande dessinée'', PUF, coll. « Que sais-je ? », première édition 1985, cinquième édition revue et augmentée 2007

== Наводи ==

{{наводи|2}}

 

[[Категорија:Стрип]]

[[it:Fumetto]]

[[he:קומיקס]]

[[ka:კომიქსი]]

[[kk:Комикс]]