|
[[Податотека:Menorah7a.png|100px|right|thumb|200п|[[Менора]]та со седум свеќници е антички симбол на јудеизмот. Меѓутоа оваа менора не се смета за кашрутска заради тоа што средниот свеќник не е повисок од другите. Овој свеќник се користел во [[Храм во Ерусалим|храмот во антички Ерусалим]].]]
'''Јудаизмот''' е [[религија]] на [[Евреи]]те ширум светот со околу 14 милиони следбеници (според податоци од 2005<ref>The Jewish Population of the World|http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/jewpop.html</ref>). Јудаизмот е една од првите запишани [[Монотеизам|монотеистички]] вери и една од најстарите религиозни [[традиции]] кои се применуваат денес. Вредностите и историјата на Евреите се голем дел од основата на другите [[Авраамски религии]] како [[Самартијанизам|самартијанизмот]], [[ислам]]от и [[христијанство]]то .
Јудаизмот е прва монотеистичка религија во историјата и се верува во еден бог - '''Јахве'''
(Богот Јахве, богот на евреите всушност нема име затоа што Јахве буквално значи ; "јас сум тоа што сум".)
Таа настанала во 2 милениуми п.н.е. Јудаизмот претставува основа од која што се развиле христијанството и исламот. Јудаизмот е главно религија на еврејскиот народ, но е присутна во сите континенти и е мултинационална вероисповед. Оваа религија проповеда верување во еден бог кој се вика Бог, но во Стариот Завет е истовремено наречен Јахве, Елохим, Адонај и редица други имиња. Се претпоставува дека различните имиња се последица на долгите страдања на Евреите во туѓина, односно во Вавилон и во Египет, но и дека се работи за различни канаански богови чии имиња се врзувале со еврејскиот Бог. Бог претставува морално совршенство и од луѓето бара љубов и праведност.
Централни личности во јудаизмот се Адам, Ева, Сет, Аврам, Исак, Јаков, Јосиф, и подоцна Мојсеј. Мојсеј го избавил еврејскиот народ од ропството на Египќаните, ги примил Божјите закони и традиционално се смета за писател на првите пет книги од Библијата. Света книга за јудаизмот е Библијата, односно Стариот Завет. Мојсиевото петтокнижие ја содржи историјата на Евреите од Битие до повторното доселување во Ветената Земја. Но таа истовремено претставува и збирка од верски и правни прописи. Талмудот е книга што содржи рабински толкувања на еврејските, односно божјите закони.
Центарот на јудаизмот е Ерусалим, а најсвето место во [[Ерусалим]] е храмот. Од него денес има само урнатини кои се познати како Ѕидот на Плачот. Таму евреите се собираат на молитва. Местото во кое евреите ги извршуваат верските обреди се вика синагога. Синагогите секогаш се свртени кон Ерусалим. Рабин е верски учител и водач во јудаизмот. Саботата за евреите е ден за одмор и молитва.
Симболи на јудаизмот се: Давидовата ѕвезда, која за евреите е верски, но и национален симбол. Менората е седмокрак свеќник кој е направен од злато и тежи околу 30 кг.
Јудаизмот е најстара монотеистичка религија. Оваа религија го нагласува практицирањето на религијата повеќе отколку самото верување и според толкувањата на јудаизмот она што ја дефинира човековата религиозност е неговиот начин на живот (Bouker, 2006:182). За распространетоста на јудаизмот се споменува податокот дека во светот има 12милиони припадници на јудаизмот, од кои 6 милиони се во САД, 2 милиони во Израел, а 4 милиони во другите делови на светот како што се: Источна Европа, Русија и сл.
Кога се говори за јудаизмот треба да се спомене дека постои и
поделба на јудаизмот на:
* ортодоксен јудаизам, кој претставува строго традиционален јудаизам што го прифаќа законот и авторитетот на рабинот,
* прогресивен јудаизам, кој е претставен преку две движења, и тоа:-
** либерален јудаизам, кој настанува во Европа за време на просветителството во 18 век и кој го нагласува критичкиот поглед на Библијата, алудирајќи на етичките елементи,
** реформиран јудаизам, кој ги прифаќа методите на историско-критичкото истражување и го намалува одржувањето на обредите,
* конзервативен јудаизам, кој настанува во 19 век, посебно во Америка, и е некаде меѓу ортодоксниот и прогресивниот, кој тежнее кон поинакви обреди, но ги прифаќа рабинските преданија,
* ционизам, кој е националистички, со духовни примеси.
За основач на јудаизмот се смета Мојсеј, кој според преданијата, ќе добие порака од Бога и кој всушност е единственото преживеано машко дете во времето на владеењето на египетскиот фараон. Мојсеј бил еврејски водач и законодавец кој евреите ги ослободува од египетско ропство и на Синајската гора им дава две таблици-закони, кои ќе станат основа на еврејската религија. Всушност на планината Синај Господ-Бог ги врежува во камен 10-Божји зповеди, кои и денес се сметаат за врвни морални начела. Бог всушност на Синајската гора склучува договор со евреите и тој совет е содржан во 10-Божји заповеди, врежани на камената плоча која Мојсеј ја донел од врвот на гората. Нивната задача била да ја покажат единствената верност на Бога и да изградат примерно општество според законите и правдата што тој им ја подарил, а Бог за возврат ќе им ја дарува нивната сопствена земја и ќе биде нивни заштитник.
Оно што посебно треба да се спомене е дека Еврејскиот народ
бил протеруван, сепак треба да се потенцира дека нивната верба дека се
божји избран народ, успеале да го одржат својот национален, културен и
религиски идентитет, без оглед каде живеат.
== Литература ==
{{наводи}}
{{Никулец од областа на религијата}}
[[Категорија:Јудаизам]]
[[Категорија:Теологија]]
[[Категорија:Религија]]
[[Категорија:Монотеистички религии]]
[[Категорија:Аврамски религии]]
[[ace:Yahudi]]
[[af:Judaïsme]]
[[als:Judentum]]
[[am:አይሁድና]]
[[ar:يهودية]]
[[an:Chudaísmo]]
[[arc:ܝܗܘܕܝܘܬܐ]]
[[frp:Judâismo]]
[[ast:Xudaísmu]]
[[az:İudaizm]]
[[bn:ইহুদি ধর্ম]]
[[zh-min-nan:Iû-thài-kàu]]
[[ba:Йәһүҙилек]]
[[be:Іудаізм]]
[[be-x-old:Юдаізм]]
[[bg:Юдаизъм]]
[[bar:Judntum]]
[[bo:ཡིའུ་ཐའེ་ཆོས་ལུགས།]]
[[bs:Judaizam]]
[[br:Yuzevegezh]]
[[ca:Judaisme]]
[[cv:Иудейсем]]
[[ceb:Hudaismo]]
[[cs:Judaismus]]
[[co:Ghjudaisimu]]
[[cy:Iddewiaeth]]
[[da:Jødedom]]
[[pdc:Yuddedum]]
[[de:Judentum]]
[[dv:ޔަހޫދީދީން]]
[[et:Judaism]]
[[el:Ιουδαϊσμός]]
[[en:Judaism]]
[[es:Judaísmo]]
[[eo:Judismo]]
[[ext:Judaísmu]]
[[eu:Judaismo]]
[[fa:یهودیت]]
[[hif:Judaism]]
[[fo:Jødadómur]]
[[fr:Judaïsme]]
[[fy:Joadendom]]
[[fur:Ebraisim]]
[[ga:An Giúdachas]]
[[gd:Iùdhachd]]
[[gl:Xudaísmo]]
[[hak:Yù-thai-kau]]
[[ko:유대교]]
[[hy:Հուդայականություն]]
[[hi:यहूदी धर्म]]
[[hr:Judaizam]]
[[io:Judaismo]]
[[ig:Judaism]]
[[id:Agama Yahudi]]
[[ia:Judaismo]]
[[ie:Judeisme]]
[[os:Иудаизм]]
[[is:Gyðingdómur]]
[[it:Ebraismo]]
[[he:יהדות]]
[[jv:Agama Yahudi]]
[[kl:Juutit]]
[[kn:ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ]]
[[krc:Иудейлик]]
[[ka:იუდაიზმი]]
[[kk:Иудаизм]]
[[kw:Yedhoweth]]
[[sw:Uyahudi]]
[[ht:Jidayis]]
[[ku:Cihûtî]]
[[ky:Иудаизм]]
[[lad:Djudaismo]]
[[lbe:ЖугьутӀнал дин]]
[[lez:Иудаизм]]
[[la:Religio Iudaica]]
[[lv:Jūdaisms]]
[[lb:Juddentum]]
[[lt:Judaizmas]]
[[lij:Ebraiximo]]
[[li:Joededom]]
[[ln:Boyúda]]
[[hu:Zsidó vallás]]
[[mg:Jodaisma]]
[[ml:യഹൂദമതം]]
[[mt:Ġudaiżmu]]
[[mr:ज्यू धर्म]]
[[arz:يهوديه]]
[[mzn:یهودیت]]
[[ms:Agama Yahudi]]
[[mwl:Judaísmo]]
[[my:ဂျူးဘာသာ]]
[[nah:Judaísmo]]
[[nl:Jodendom]]
[[nds-nl:Jeudendom]]
[[new:यहुद धर्म]]
[[ja:ユダヤ教]]
[[nap:Ebraismò]]
[[pih:Judaism]]
[[no:Jødedom]]
[[nn:Jødedommen]]
[[nrm:Judaïsme]]
[[oc:Judaïsme]]
[[uz:Yahudiylik]]
[[pnb:یہودیت]]
[[pap:Judaismo]]
[[ps:یهودیت]]
[[tpi:Judaisim]]
[[nds:Jodendom]]
[[pl:Judaizm]]
[[pt:Judaísmo]]
[[crh:Yeudilik]]
[[ksh:Jüddedom]]
[[ro:Iudaism]]
[[rm:Giudaissem]]
[[qu:Hudyu iñiy]]
[[rue:Юдаїзм]]
[[ru:Иудаизм]]
[[sah:Иудаизм]]
[[sco:Judaism]]
[[stq:Juudendum]]
[[nso:Sejuda]]
[[sq:Judaizëm]]
[[scn:Judaismu]]
[[simple:Judaism]]
[[sk:Judaizmus (náboženstvo)]]
[[sl:Judovstvo]]
[[szl:Judajizm]]
[[so:Yuhuuda]]
[[sr:Јудаизам]]
[[sh:Judaizam]]
[[fi:Juutalaisuus]]
[[sv:Judendom]]
[[tl:Hudaismo]]
[[ta:யூதம்]]
[[kab:Tudayt]]
[[tt:Yəhüd dine]]
[[te:జుడాయిజం]]
[[th:ศาสนายูดาห์]]
[[tr:Yahudilik]]
[[uk:Юдаїзм]]
[[ur:یہودیت]]
[[ug:يەھۇدى دىنى]]
[[vi:Do Thái giáo]]
[[fiu-vro:Judaism]]
[[zh-classical:猶太教]]
[[war:Judaismo]]
[[yi:יידישקייט]]
[[zh-yue:猶太教]]
[[diq:Cıhudiye]]
[[bat-smg:Jodaėzmos]]
[[zh:犹太教]]
| 