Габа: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [непроверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
с r2.6.5) (Бот Менува: tl:Fungi |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 21:
[[Пигмент]]ираната клеточна обвивка е изградена од [[хитин]]ска материја или (кај некои попримитивни видови) од [[целулоза]] и [[пектин]]. Во клетките на габите нема хлоропласти. Во клетките како резервна материја не се натрупува [[скроб]] како кај растенијата, туку [[гликоген]] и масти карактеристични за животните.
Габите се размножуваат бесполово, со спори, кои носени од ветерот можат да се пренесат на големи растојанија. Тие можат да се размножуваат бесполово со кинење на делови од хифите и со пупење. Има габи кои се размножуваат полово.
Има повеќе видови на габи и тоа:
* Лигави габи - Myxomycetes
: Лигавите габи имаат повеќе сличности со протистите отколку со вистинските габи, поради што тие можат да се одделат во посебна група. Тие се изградени од гола протоплазматична маса, наречена плазмодиум, кој содржи голем број на јадра. Плазмодиумот е сличен на амебата и тоа не само според формата на телото и начинот на движење, туку и по начинот на исхрана со фагоцитоза.
Вистинските габи се класифицирани во неколку класи: Нижи габи - Phycomycetes, Столпчести габи - Basidiomycetes, Торбести габи - Ascomycetes, Лишаи - Lichenes.
* Нижи габи - Phycomycetes
: Мицелиумот на овие габи е цевчест, а хифите не се поделени со прегради. Живеат во водна средина, на влажни почви и во сувоземни услови. Тука спаѓа родот црна мувла - Mucor mucedo. Тој се развива на леб, сирење, овошје, зеленчук, губре и почва. Мицелиумот е белузлав, а од него се издигнуваат вертикални хифи кои на врвот носат по еден спорангиум. Тоа е топчесто телце со темна обвивка, а кога ќе се распука се ослободуваат голем број на спори. Во паразитските габи спаѓа плазмоспората, која паразитира на листовите од виновата лоза, при што на нив се јавуваат дамки како да се изгорени од пламен, а поради тоа ова заболување се нарекува пламеница. Вакви заболувања се јавуваат и кај други култри, како пламеница на тутун, сончоглед, афион, кромид, зелка, при што се предизвикуаат големи штети.
* Столпчести габи - Basidiomycetes
: Печурките живеат сапрофитски, на изгниените стебла, по кората на дрвјата, во ливадите и пасиштата. Тие формираат големи, лесно забележливи плодни тела, со форма на чадорче со дршка. Речиси кај сите нив мицелиумот е повеќегодишен. Презимуваат во почва или на дрво и секоја година формираат плодни тела. Плодните тела им се разликуваат според формата, големината, бојата, градбата, конзистенцијата, трајноста. За исхрана се употребува полската печурка - Agaricus, која расте секаде каде што има природно ѓубре, а се развива од мај до октомври. Кај нас се користи шампињонот, во свежа и конзервирана состојва. Меѓу печурките има и такви кои се многу отровни и смртоносни за човекот. Најотровна печурка е муварката, која на изглед е многу убава и има црвено чадорче со бели даммки.
* Торбести габи - Ascomycetes
: Нивниот мицелиум е изграден од преградени хифи, а во клеточните ѕидови имаат хитин. Заеднички белег за овие габи е аскусот. Тоа е топчеста творба, спорангиум, исполнета со спори, а поврзана е со половото размножување. Квасните габи немаат развиен мицелиум. тие се топчести или јајчести и се размножуваат со пупење. Обично малидте клетки остануваат заедно и формираат низи. Најпозната квасна габа е винскиот квасец, кој во форма на спора презимува во почвата, и од таму се пренесува во грозјето и виното. Лебниот квасец се употребува во подготовката на леб и на бели печива. Родовите пеницилиум и аспергилус се сапрофити на лебот, сирењето, лимонот. Тие имаат разгранет мицелиум. Габата Penicillium го излачува антибиотикот пеницилин, кој ги уништува микроорганизмите. Пеницилинот го открил англискиот лекар Александар Флеминг во 1929 година. Од тогаш почнува нова ера во медицината, односно лекување со антибтиотици, со што се спасени многу животи.
* Лишаи - Lichenes
: Лишајот е симбиоза помеѓу габите и едноклеточните алги. Габата со своите хифи прима водоа и минерали, а алгата врши фотосинтеза и обезбедува органски материи. Ваквиот начин на живеење им овозможува опстанок во неповолни услови, на вискоите планини, сувите карпи , на кората од дрвјата, во арктичките подрачја. Според формата лишајот може да биде: корест, листест и грмушест. Талусот може да биде во повеќе нијанси на жолта, кафеава, сива, бела и црна боја.
: Лишаите имаат големо значење за животот на човекот. Тие се користат како храна за луѓето и животните. Многу одамна човекот ги користел за боење на свилата и волната. За потребите на парфимериските производи од лишаите се вадат миризливите масла, кои се додаваат во парфемите, сапуните и другите козметички препарати. Во медицината се користат за лекување на кожни и други заболувања кај човекот и кај животните, бидејки екстрактите од лишаите имаат антибактериско дејство. Лишаите се многу осетливи на чистотата на воздухот и затоа се користат како аероиндикатори при општата проценка на степенот на загаденост на средината, особено на атмосферскиот воздух. Тие се развиваат исклучително во чисти средини.
{{никулец од областа на биологијата}}
| |||