Њутнови закони: Разлика помеѓу преработките
| [непроверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Целосно избришана страница |
с Отстрането уредувањето на 46.217.70.243 (разговор), вратено на последната верзија на EmausBot |
||
Ред 1:
'''Њутновите закони на движењето''' (или '''Њутнови закони на [[Динамика (физика)|динамиката]]''') се три [[физички закон]]и кои укажуваат на односот меѓу силите кои дејствуваат на дадено физичко тело и движењето на телото. Првпат се формулирани од страна на [[Исак Њутн]] во неговото дело ''[[Математички начела на природната философија|Philosophiae Naturalis Principia Mathematica]]'' од [[1687]] година. Овие закони ја чинат основата на [[Класична механика|класичната механика]].
== Прв Њутнов закон ==
Првиот Њутнов закон го постулира постоењето на таква појава како што е [[инерција]]та на телата, односно својство на телата да се спротиставуваат на промените на нивната тековна состојба. Затоа овој закон е познат и како ''Њутнов закон за инерција''.
=== Современа дефиниција ===
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Постојат такви [[Референтен систем|референтни системи]] во однос на кои [[Материјална точка|материјалната точка]], во отсуство на надворешни влијанија, ја запазува состојбата на мирување или рамномерно праволиниско движење.
|}
Таквите референтни системи се нарекуваат [[Инерцијален референтен систем|инерцијални]].
=== Историска дефиниција ===
Њутн во својата книга „Математички начела на природната философија“ го формулирал првиот закон на механиката во следниот вид:
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Тела кои мируваат или се движат рамномерно праволиниски настојуваат да ја задржат таа состојба сè додека на нив не дејствува некоја надворешна [[сила]].
|}
Од современа гледна точка, ваквата дефиниција е незадоволителна. Тоа е поради неколку причини. Прво, поимот „тело“ би требало да се замени со „материјална точка“, бидејќи телото со определена големина во отсуство на надворешни сили може да обавува и [[ротаторно движење]]. Второ, и најглавно, Њутон во својот труд се потпирал на постоењето на апсолутно неподвижни референтни системи, односно апсолутен простор и апсолутно време, а ваквата претстава не се прифаќа во современата физика. Од друга страна, во произволен (ротаторен) референтен систем, законот за инерција не важи. Токму затоа е потребно појаснување на њутновата дефиниција.
== Втор Њутнов закон ==
Вториот Њутнов закон е диференцијален ''[[закон за движење]]то'', кој ја опишува заемната врска меѓу силата приложена на материјалната точка и добиеното [[забрзување]] на таа точка. Фактички, Вториот Њутнов закон ја воведува [[маса]]та како мерка за појавата на инертност на материјалната точка во избран инерцијален референтен систем (ИРС).
Современата дефиниција на Вториот Њутнов закон е следна:
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Во даден инерцијален референтен систем, забрзувањето што го добива материјалната точка, е правопропорционално на резултатот од дејствувањето на сите приложени на неа сили и обратнопропорционално на нејзината маса.
|}
При соодветен избор на единици мерки, овој закон може да се запише во вид на формула:
<center><math> \vec a = \frac {\vec {F}} {m} ,</math></center>
каде <math> \vec a </math> — забрзување на материјалната точка;<br />
<math> \vec {F} </math> — силата, приложена на материјалната точка;<br />
<math>m</math> — маса на материјалната точка.<br />
Или во пораспространетиот вид:
<center><math> \vec {F} = m \vec a .</math></center>
Во случај кога масата на материјалната точка се менува со текот на времето, Вториот Њутнов закон се формулира со помош на поимот [[Импулс (механика)|импулс]]:
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Во даден инерцијален референтен систем, брзината на промена на импулсот на материјалната точка е еднаква на силите кои дејствуваат на неа:
<center><math>\tfrac{d \vec p}{dt} = \vec{F},</math></center>
|}
каде <math>\vec p</math> — импулс на точката, кој се определува по формулата
<center><math>\vec p = m\vec v,</math></center>
:каде <math>\vec v</math> — брзина на точката;
<math>t</math> — [[време]];<br />
<math>\tfrac{d \vec p}{dt}</math> — [[извод]] на импулсот по времето.
Кога на телото дејствуваат неколку сили, со помош на [[Принцип на суперпозиција|принципот на суперпозиција]], Вториот Њутнов закон може да се запише како:
<center><math>\sum_{i=1}^{n} {\vec{F_i}} = m \vec a</math></center>
или
<center><math>t \cdot \sum_{i=1}^{n} {\vec{F_i}} = \Delta\vec p,</math></center>
Вториот Њутнов закон важи само за брзини многу помали од [[Брзина на светлината|брзината на светлината]] и во инерцијални референтни системи. За брзините приближно еднакви на брзината на светлината се користат законите на [[Теорија на релативност|теоријата на релативност]].
Не може да се разгледува посебен случај (при <math> \vec {F} = 0 </math>) на Вториот Њутнов закон како еквивалент на Првиот, бидејќи Првиот закон го постулира постоењето на ИРС, а вториот е веќе формулиран во ИРС.
=== Историска дефиниција ===
Првобитната формулација на овој њутнов закон е:
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Промената на количеството движење е пропорционална на приложената придвижувачка сила и оди во истата насока по која таа сила дејствува.
|}
Интересно е што ако се придодаде инерцијалниот референтен систем, тогаш со ваквата формулација законот е применлив дури и во релативистичката механика.
== Трет Њутнов закон ==
Овој закон објаснува што се случува со две заемодејствувачки тела. За пример нека послужи [[затворен систем]] кој се состои од две тела. Првото тело може да дејствува на второто со некоја сила <math>\vec{F}_{1 \to 2}</math>, а второто на првото со сила <math>\vec{F}_{2 \to 1}</math>. Како се однесуваат силите? Третиот Њутнов закон утврдува дека: дејствувачката сила е еднаква по модул и спротивна по насока на силата на противдејство. Треба да се истакне дека овие сили се приложени на разни тела, па затоа не се компензираат.
=== Современа дефиниција ===
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Кога се во пар, материјалните точки дејствуваат една на друга со сили кои имаат иста природа, насочени долж линијата што ги поврзува тие точки, и кои се еднакви по модул и спротивни по насока:
<center><math>\vec{F}_{2 \to 1} = -\vec{F}_{1 \to 2}.</math></center>
|}
Законот го одразува принципот на парното заемодејство, односно сите сили во природата се создаваат во парови.
=== Историска дефиниција ===
:{|cellpadding="2" style="border:2px solid #ccccff"
|Дејството секогаш е еднакво и спротивно на противдејството, а во поинаков случај заемодејствата на две тела се еднакви и насочени на спротивни страни.
|}
Или: за секоја акција (примена на сила) се јавува еднаква, но спротивна по насока реакција (сила со иста јачина и спротивна насока).
== Заклучоци ==
Од Њутновите закони се добиваат некои интересни заклучоци. Така, Третиот Њутнов закон зборува за тоа дека како и да заемодејствуваат телата, тие не можат да го променат својот сумарен импулс: ова е [[закон за запазување на импулсот]]. Исто така, доколку земеме дека потенцијалот на заемодејство меѓу две тела зависи само од модулот модулната разлика на координатите на тие тела <math>~U(|{r}_1 - {r}_2|)</math>, тогаш проникнува [[Закон за зачувување на енергијата|законот за запазување на механичката енергија]] на заемодејствувачките тела:
<center><math>{m {v}_1^2 \over 2} + {m {v}_2^2 \over 2} + U(|{r}_1 - {r}_2|) = \operatorname{const}.</math></center>
Њутновите закони се основни закони на механиката. Од нив може да се изведат равенки за движењата на [[Механички систем|механичките системи]]. Меѓутоа, не сите закони на механиката можат да се изведат од Њутновите закони. На пример, законот за универзалната гравитација или [[Хуков закон]] не се јавува како последица на трите Њутнови закони.
[[Категорија:Механика]]
[[af:Newton se bewegingswette]]
[[ar:قوانين نيوتن للحركة]]
[[az:Nyuton qanunları]]
[[bn:নিউটনের গতিসূত্রসমূহ]]
[[be:Законы Ньютана]]
[[be-x-old:Законы Ньютана]]
[[bs:Newtonovi zakoni kretanja]]
[[bg:Закони на Нютон]]
[[ca:Lleis de Newton]]
[[cs:Newtonovy pohybové zákony]]
[[cy:Deddfau mudiant Newton]]
[[da:Newtons love]]
[[de:Newtonsche Gesetze]]
[[et:Newtoni seadused]]
[[en:Newton's laws of motion]]
[[es:Leyes de Newton]]
[[eo:Leĝoj de Newton pri movado]]
[[eu:Newtonen legeak]]
[[fa:قوانین حرکت نیوتن]]
[[fr:Lois du mouvement de Newton]]
[[gl:Leis de Newton]]
[[ko:뉴턴의 운동 법칙]]
[[hi:न्यूटन के गति नियम]]
[[hr:Newtonovi zakoni gibanja]]
[[io:Legi di Newton]]
[[id:Hukum gerak Newton]]
[[is:Lögmál Newtons]]
[[it:Principi della dinamica]]
[[he:חוקי התנועה של ניוטון]]
[[ka:ნიუტონის კანონები]]
[[kk:Ньютонның үшінші заңы]]
[[ht:Twazyèm lwa Newton]]
[[la:Leges motus Newtoni]]
[[lv:Ņūtona likumi]]
[[lt:Niutono dėsniai]]
[[li:Wètte van Newton]]
[[hu:Newton törvényei]]
[[ml:ന്യൂട്ടന്റെ ചലന നിയമങ്ങൾ]]
[[mr:न्यूटनचे गतीचे नियम]]
[[ms:Hukum-hukum gerakan Newton]]
[[cdo:Ngiù-dóng ông-dông-hŏk dêng-lŭk]]
[[mn:Ньютоны хуулиуд]]
[[nl:Wetten van Newton]]
[[ja:ニュートン力学]]
[[no:Newtons bevegelseslover]]
[[nn:Newtons rørslelover]]
[[pnb:نیوٹن دے چلن دے قنون]]
[[km:ច្បាប់ចលនារបស់ញូតុន]]
[[pl:Zasady dynamiki Newtona]]
[[pt:Leis de Newton]]
[[ro:Legile lui Newton]]
[[ru:Законы Ньютона]]
[[sq:Ligjet e Njutonit]]
[[si:චලිතය පිළිබඳ නිව්ටන් නියම]]
[[simple:Newton's laws of motion]]
[[sk:Newtonove pohybové zákony]]
[[sl:Newtonovi zakoni gibanja]]
[[ckb:یاساکانی جووڵەی نیوتن]]
[[sr:Њутнови закони]]
[[sh:Newtonovi zakoni gibanja]]
[[su:Hukum gerak Newton]]
[[fi:Mekaniikan peruslait]]
[[sv:Newtons rörelselagar]]
[[ta:நியூட்டனின் இயக்க விதிகள்]]
[[th:กฎการเคลื่อนที่ของนิวตัน]]
[[tr:Newton'ın hareket yasaları]]
[[uk:Закони Ньютона]]
[[ur:نیوٹن کے قوانین حرکت]]
[[vi:Các định luật của Newton về chuyển động]]
[[yo:Àwọn òfin ìsún Newton]]
[[zh-yue:牛頓運動定律]]
[[zh:牛顿运动定律]]
| |||