Википедија

Хајделберг: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с r2.7.1) (Бот Додава: yi:היידלבערג
Нема опис на уредувањето
Ред 1:
{{Other uses}}
[[Податотека:Heidelberg corr.jpg|thumb|right|350px|Глетка од т.н. "алеја на философите" (''Philosophenweg'') кон стариот град, со Хајделбершкиот Замок, [[Хејлигејстка Црква|Хејлигејстката Црква]] и [[Хајделбершки Стар Мост|Хајделбершкиот Стар Мост]] ]]
{{Infobox German location
|Art = Град
|image_photo = Heidelberg_corr.jpg
|imagesize = <!-- Photo size. Default is 268px -->
|image_caption = Хајделберг, со [[Хајделбершки замок]]<br /> на ридот и Стариот мост на реката [[Некар]]
|Wappen = Wappen Heidelberg.svg
|lat_deg = 49 |lat_min = 24 |lat_sec = 44
|lon_deg = 08 |lon_min = 42 |lon_sec = 36
|Karte =
|Lageplan =
|Bundesland = Baden-Württemberg
|Regierungsbezirk = [[Карлсруе (владин округ)|Карлсруе]]
|Landkreis = [[Урбани окрузи во Германија|Урбан округ]]
|Höhe = 114
|Fläche = 109
|Einwohner = 145642
|Stand = 2008-12-31
|PLZ = 69115–69126
|Gemeindeschlüssel = 08 2 21 000
|Vorwahl = 06221
|Kfz = HD
|LOCODE =
|Adresse = Марктплац 10<br/> 69117 Хајделберг
|Website = [http://www.heidelberg.de/ heidelberg.de]
|Bürgermeister = Екарт Вирцнер
|Bürgermeistertitel= Градоначалник
|Partei = независен
}}
 
'''Хајделберг''' {{lang-de|ˈhaɪdəlbɛʁk|}} е град во југозападниот дел на [[Германија]]. Петтиот најголем град во [[Покраини во Германија|покраината]] [[Баден-Виртемберг]] по [[Штутгарт]], [[Манхајм]], [[Карлсруе]] и [[Фрајбург во Брајсгау]], Хајделберг е дел од густо населената [[Рајна-Некар|метрополитенска област Рајна-Некар]]. Во 2009, над 145.000 луѓе живееле во градот. Хајделберг се наоѓа на реката [[Некар]] во длабоката долина во [[Оденвалд]].
'''Хајделберг''' е [[град]] во [[Баден-Виртемберг]], [[Германија]], на половина пат меѓу [[Штутгарт]] и [[Франкфурт на Мајна]]. Градот има околу 140,000 жители, кои живеат на површина од 109 km².
 
Поранешната резиденција на [[Електорат Пфалц]] во Хајделберг е седиште на [[Универзитетот во Хајделберг]], добро познат надвор од границите на Германија. Хајделберг е популарна [[Туризам|туристичка дестинација]] поради неговиот [[Романтизам|романекнен]] и живописен градски пејзаж, вклучувајќи го [[Хајделбершки замок|Хајделбершкиот замок]] и [[барок]]ниот Стар Град. [[Армија на Соединетите Американски Држави|Американската војска]] имаат [[Гарнизон на армијата на САД во Хајделберг|воена база]] во Хајделберг од [[1951]].
Хејделберг лежи на реката [[Некар]], на точката каде реката ја напушта својата права и стрмна долина во [[Оденвалд]] за да се спои со долината на [[Рајна]], каде, 20 km северозападно од Хајделберг се влева во Рајна кај [[Манхајм]].
 
== Географија ==
Стариот дел од градот (''Altstadt'') е долг и тесен и во него доминира [[Хајделбершки Замок|Хајделбершкиот Замок]], долг 80 метри. Замокот е опколен со [[парк]].
 
Хајделберг е во [[Низина Горна Рајна|долината на Рајна]], главно на левиот брег на долниот дел на реката Некар, и се граничи со планините [[Кенигштул (Оденвалд)|Königsstuhl]] (568&nbsp;м) и [[Гајсберг (Хајделберг)|Gaisberg]] (375&nbsp;м). Реката Некар тече во правец исток-запад. На десниот брег на реката, се издига планината Хајлигенберг (445&nbsp;м). Реката Некар се влива во реката [[Рајна]] приближно 22 километри северозападно од [[Манхајм]]. Селата припоени во текот на 20-от век ја достигаат долината на Некар долж Bergstraße, пат кој се наоѓа долж ридовите [[Оденвалд]].
Хајделберг е мешавина на традиција и модернитет. Во минатото имало центар за наука и за уметност, а денес оваа традиција е продолжена со многуте истражувачки центри лоцирани околу градот.
 
Хајделберг е на [[Европска патека за пешачење E1|европската патека за пешачење Е1]] ([[Шведска]]-[[Умбрија]]).
Во Хајделберг се наоѓа еден од најстарите образовни институти во [[Европа]] - ''Рупрехт Карлсовиот универзитет'', попознат како [[Универзитет во Хајделберг|универзитетот во Хајделберг]]. Меѓу најпознатите мислители поврзани со овој универзитет спаѓаат [[Георг Вилхелм Фридрих Хегел]], потоа философот на [[херменевтика]]та [[Ханс-Георг Гадамер]], [[Руди Шнајдевинд]], критичкиот теоретичар [[Јурген Хабермас]] и дискурсниот философ [[Карл-Ото Апел]]. Еден од најпознатите студенти на хајделбершкиот универзитет е [[Карл Драјс]] кој го измислил [[велосипед]]от во [[1817]] година.
 
=== Клима ===
Бројни [[Војска на САД|американски воени]] инсталации се присутни во и околу Хајделберг, вклучувајќи го и седиштето на војската на САД во Европа (HQ [[USAREUR]]). Овие два елемента го сочинуваат [[Американски Воен Гарнизон Хајделберг|Американскиот Воен Гарнизон Хајделберг]]. Исто така, мал број на [[НАТО]] воени инсталации се присутни околу градот.
 
Хајделберг има [[океанска клима]], дефинирана од заштитената долина помеѓу Pfälzerwald и Odenwald. Годишно, благите темпереатури се утврдени со воздушни маси, кои доаѓаат од запад. Во споредба со соседната [[Низина Горна Рајна|низина Горна Рајна]], местоположбата на Хајделберг во долината доведува до почести источни ветрови. Падините на Оденвалд не дозволуваат облачно време и дождови. Најтоплиот месец е јули, најладниот е јануари. Не е реткост, температурите да се искачуваат над 30°C во средина на летото. Според [[Deutscher Wetterdienst|германскиот метеоролошки завод]], Хајделберг бил најтоплото место во Германија во 2009.<ref>Мехтихилд Хенеке: ''Временски екстреми во Германија 2009''. Во: ''[[Südkurier]]'', 28 април 2010</ref><ref>''Kreisbeschreibung Bd. 1'', S. 54ff</ref><ref>[http://www.klimadiagramme.de/Deutschland/heidelberg2.html www.klimadiagramme.de]</ref>
{{Гер-никулец}}
 
{{wide image|07.07.22.Heidelberg_Neckar.jpg|900px|Оваа панорама од мостот Теодор Хојс („Theodor-Heuss-Brücke“) ја покажува реката [[Некар]] низ Хајделбер. Лево е Нојенхајм, со неговите Neckarwiesen, десно е Стариот град „Altstadt“.}}
 
{{Weather box
|location = Heidelberg
|metric first = Yes
|single line = Yes
|Jan high F = 38.8
|Feb high F = 43.0
|Mar high F = 51.6
|Apr high F = 59.7
|May high F = 67.8
|Jun high F = 73.4
|Jul high F = 77.9
|Aug high F = 77.2
|Sep high F = 70.7
|Oct high F = 59.5
|Nov high F = 47.3
|Dec high F = 40.6
|year high F = 59.0
|Jan low F = 29.5
|Feb low F = 30.7
|Mar low F = 35.4
|Apr low F = 40.8
|May low F = 48.0
|Jun low F = 54.0
|Jul low F = 57.2
|Aug low F = 56.8
|Sep low F = 51.1
|Oct low F = 44.1
|Nov low F = 36.3
|Dec low F = 31.3
|year low F = 42.9
|Jan precipitation inch = 2.2
|Feb precipitation inch = 2.1
|Mar precipitation inch = 2.1
|Apr precipitation inch = 2.4
|May precipitation inch = 3.1
|Jun precipitation inch = 3.4
|Jul precipitation inch = 2.8
|Aug precipitation inch = 2.6
|Sep precipitation inch = 2.1
|Oct precipitation inch = 2.3
|Nov precipitation inch = 2.6
|Dec precipitation inch = 2.6
|year precipitation inch = 30.3
|source 1 = ''Intellicast''<ref>{{цитирана веб страница
|url=http://www.intellicast.com/Local/History.aspx?location=GMXX0053 |title=Историски просечни временски податоци за Хајделберг |accessdate= 21 октомври 2009 |publisher=Intellicast}}</ref>
|date=август 2010
}}
 
== Меѓународни односи ==
 
Хајделберг одржува [[Збратимени градови|партнерски]] врски („Städtepartnerschaft“) со следниве градови:
 
* {{flagicon|ВБР}} [[Кембриџ]], [[Обединето Кралство]], од 1957
* {{flagicon|ФРА}} [[Монтпелие]], [[Франција]], од 1961
* {{flagicon|Израел}} [[Реховот]], [[Израел]], од 1983
* {{flagicon|УКР}} [[Симферопол]], [[Украина]], од 1991
* {{flagicon|ГЕР}} [[Бауцен]], [[Саксонија]], од 1991
* {{flagicon|ЈАП}} [[Кумамото]], [[Јапонија]], од 1992
 
== Познати луѓе ==
 
== Познати жители ==
 
*[[Антје Дувекот]] (*1976), [[кантавтор]]
*[[Ханс-Георг Гадамер]] (1900–2002), [[филозоф]]
*[[Михаел Фасбендер]] (*1977), [[актер]]
*[[Јан Хардинг]] (*1986), [[актер]]
*[[Харалд цур Хаузен]] (*1936), [[Вирологија|вирологист]], [[Нобелова награда за физиологија и медицина|нобелов лауреат]]
*[[Дитмар Хоп]] (*1940), [[Програмска опрема|софтвер]] [[претприемач]]
*[[Паул Кирхоф]] (*1943), поранешен [[судија]] во [[Сојузен Уставен суд на Германија|сојузниот уставен суд на Германија]] (''Bundesverfassungsgericht'')
*[[Карл А. Ламерс]] (*1951), [[политичар]], [[претседател]] на [[Парламентарно собрание на НАТО]]
*[[Ананда Махидол]] (1925–1946), крал на Тајланд
*[[Хајнрих Нил]] (1870–1940), [[композитор]], диригент на музичкиот конзерваториум во Хајделберг
*[[Кристијан Шмитмер]] (1939–2003), [[холивуд]]ска [[актерка]] и [[Модел (личност)|модел]]
*[[Клаус Шиц]] (*1926), [[политичар]]
*[[Силвија Ренате Зомерлат]] (*1943), [[Список на шведски монарси|кралица на Шведска]]
*[[Алберт Шпер]] (1905–1981), германски архитект и [[Хитлеров кабинет|министер во Третиот Рајх]]
*[[Петар Берон]] (1799-1871), бугарски просветител
*[[Васил Радославов]] (1854-1929), бугарски премиер
 
=== Познати луѓе кои умреле во Хајделеберг ===
 
*[[Роберт Бунзен]] (16 август 1899), [[хемичар]]
*[[Феликс Хајнрих Ванкел]] (9 октомври 1988), [[машинински инженер]] и пронаоѓач
 
== Галерија ==
 
{{gallery|height=150|width=150|lines=4
|Податотека:2007-09-01 Germany Heidelberg AlteBruecke Justitia.jpg|Justitia („Јустиција“)
|Податотека:SchlossHeidelberg2.jpg|Замокот над стариот Камен мост
|Податотека:Heidelberg Seitenstraße.jpg|„Untere Straße“ (Долна улица), типичен сокак во Стариот град
|Податотека:Heidelberg Jesuiten Kirche.jpg|Католичката језуитска црква „Jesuitenkirche“
|Податотека:HD - Alte Brücke - Tor.jpg|Портата „Стар мост“ гледана од мостот
|Податотека:Heidelberg bridge enterence.jpg|Портата „Стар мост“ гледана од градот
|Податотека:Heidelberg Monkey.jpg|Скулптура веднаш до портата
|Податотека:Old_Bridge_in_Heidelberg.jpg|„Стариот мост“, гледан од градот
|Податотека:Heidelberg_20060420_021.jpg|[[Црква на Светиот Дух (Хајделберг)|Црква на Светиот Дух]]
|Податотека:Heidelberg - Universitätsbibliothek.jpg|Универзитетската библиотека
}}
 
== Поврзано ==
 
* [[Центар за американски студии Хајделберг]]
* [[Универзитет Хајделберг (Охајо)]]
* [[Меѓународен универзитет Шилер]]
 
== Наводи ==
{{наводи|colwidth=30em}}
 
== Надворешни врски ==
 
{{Commons category}}
 
* [http://www.heidelberg.de/ Службена страница на Хајделберг], достапен е мал дел на англиски
* {{Wikitravel}}
* [http://www.heidelberg-schloss.de Аудио-водич во Хајделбершкиот замок]
* [http://www.heidelberg.army.mil Службена страница на американскиот гарнизон во Хајделберг]
* [http://www.heid-hs.eu.dodea.edu/ Американско средно училиште Хајделберг], Официјална службена страница на американското средно училиште во Хајделберг
 
{{Geographic location
|Centre = Хајделберг
|North = [[Дармштат]], [[Франкфурт]]
|Northeast = [[Ашафенбург]], [[Вирцбург]]
|East = ''[[Оденвалд]]''
|Southeast = [[Хајлброн]], [[Швебиш Хал]]
|South = [[Карлсруе]], [[Штутгарт]]
|Southwest = [[Шпејер]], [[Ландау]]
|West = [[Кајзерслаутерн]]
|Northwest = [[Манхајм]]
}}
 
{{Градови во Германија}}
{{Окрузи во Баден-Виртемберг}}
{{Use dmy dates|date=August 2010}}
 
[[Категорија:Градови во Баден-Виртемберг]]
[[Категорија:Хајделберг]]
[[Категорија:Универзитетски градови во Германија]]
 
{{Link GA|de}}
 
[[af:Heidelberg, Duitsland]]
Ред 35 ⟶ 204:
[[de:Heidelberg]]
[[dsb:Heidelberg]]
[[en:Heidelberg]]
[[et:Heidelberg]]
[[el:Χαϊδελβέργη]]
[[en:Heidelberg]]
[[es:Heidelberg]]
[[eo:Hejdelbergo]]
Ред 63 ⟶ 232:
[[lmo:Heidelberg]]
[[hu:Heidelberg]]
[[mk:Хајделберг]]
[[nah:Heidelberg]]
[[nl:Heidelberg (Duitsland)]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Хајделберг“