Јован Оливер: Разлика помеѓу преработките

'''Јован Оливер''' бил еден од најмоќните и најбогати феудалци во Српското царство подво властавремето на [[цар]] [[Стефан Душан|Душан]]. Неговите феудални владенија се наоѓале во [[Источна Македонија]] и во негова сопственост се наоѓале рудниците [[Саса]] и [[Злетово]]. Како ктитор се јавува на неколку [[Црква (објект)|цркви]] и манастири во [[Македонија]].

Оливер добро напредувал во српското царство и за кратко време ги поминал сите степени во српската дворска хиеррархијахиерархија, почнувајќи од командант на копнената војска стигнувајќи до титулата ''деспот''.

Во [[1341]] година како ''велик слуга'' Јован Оливер самостојно зазел некои области во [[Македонија]], а некои од византиските феудалци околу [[Кочани]] не му се предале на српскиот владетел туку лично на Оливер.

Богатството кое го ималоимал како и највисоката титула ''деспот'', после српскиот царацар, што ја достигнал со текот на времето му овозможувале да поседува поголема самостојност во српското царство во споредба со другите феудалци како и да прави планови воод личен интерес <ref name="AA"><small>''Александар С. Атанасовски, Македонија во XIV - докторска дисертација, Универзитет Св. Кирил и Методиј - Скопје, Филозофски факултет - Институт за историја''</small></ref>.

Очигледно Јован Оливер бил доволнопремногу моќен и воено силен за да се задоволи со улогата на обичен служител на српската држава <ref name="AA" />. Оливер уште пред да ја добие титулата ''деспот'' имал сопствен административен систем, различен од оној на српскиот владетел, сопствени вазали и неговите ''луѓе'' имале двојно вазалство.

[[Податотека:Kochani-St-George-Church.JPG|мини|десно|250п|Црквата Св. Ѓорѓи - Кочани, има претпоставакапретпоставка дека црквата св. Димитриј која ја дарувал Јован Оливер да се наоѓа под темелите на оваа црква]]

Оваа властелинскаблагородничка повелабаповелба е единствената која била запишана според владетелски формулар и со крстови на почетокот на текстот и пред потписот на Јован Оливер.

Во [[1341]] година на натписот од [[Лесновски манастир|Лесновскиот манастир]] се спомнува Јован Оливер со титулата ''велики војвода'', а со оваа титула се наведува и во ктиторскиот натипснатпис од [[Лесново]]. На монограмот во кубето од реновираната црква на манстирот во Лесново Јован Оливер е наведен со титулата ''севастократор''.

Со титулата ''деспот'' првапатпрвпат се спомнува во Повелбата на [[Стефан Душан|Цар Душан]] на манастирот [[Лесново]] каде стои

Односите на Јован Оливер со централната власт односно со српскиот [[цар]] [[Стефан Душан]] наликувале на односите сизерен - вазал, а според некои научници постои, иако не сосема видлива, тристепена хиерархиска зависност меѓу владетелот, феудалецот и потчинетите властели, односно Душан неможел дирекнодиректно да ја налага својата власт врз феудалците кои се покорувале на Оливер, а тоа го правел преку него. Во прилог на ова тврдење Х. Матанов го наведува начинот накојна кој се преставени српскиот владетел и деспотот Јован Оливер на фреските од [[Лесновскиот манастир]] <ref name="HMM"><small>''Х. Матанов, Югозападните земи, 37.''</small></ref>.

Постојат различни кажувања за местоположбата на Оливеровите имоти. Околу [[1336]] година имотите на Јован Оливер се простирале во [[Злетово]] и [[Овче Поле]]. Во 1341 година тој ја држел областа околу [[Кочани]], а според Ј. Павловиќ во Малешевско во времето на Душан управувал Јован Оливер. Матанов истакнува дека границите на Оливеровите владенија не се точно утврдени но најверојатнотиенајверојатно се простирале помеѓу реките [[Пчиња]], [[Вардар]], [[Брегалница]] и [[Осоговските планини]], а по смртасмртта на [[Хреља]] дел од неговите земји најверојатно биле земени од Оливер <ref name="AA" />.

Јован Оливер бил богат феудалец. Според кажувањата на Јован КанатакузинКантакузин во 1342 година тие двајца имале средба, притоа Јован Оливер го пречекал со 2 .000 војници и го одвел во својот дворец каде гиго гоштевал три дена. За богатството на овој феудалец сведочи и sидањето на [[Лесновскиот манастир]] на кој му подарил многу имот во кој влегувале лозја, воденици, цркви, а манастироманастирот бил снабден со икони оковани во [[злато]] и [[сребро]]. Извор на ова богатство во голема мера биле рудниците [[Саса]] и [[Злетово]] кои се наоѓале на неговата територија, а таму работеле познатите рудари Саси. Оливер секако собирал приходи од потчинетото население како во пари така и во натура согласно средновековното право.

Во овој случај се знае дека феудалните територии на Оливер се наоѓаат во [[Источна Македонија]] и отукаоттука произлегло прашањето зошто Јован Оливер со своето семејство се јавува како ктитор на [[Света Софија Охрид|св. Софија]] - толку далеку од своите владенија.

Има две гледишта за ова прашање. Дека; дека водел потекло од тој дел на [[Македонија]] или пак дека тоа укажува на неговото големо богатство како и можниот обид за засилување на своето влијание преку [[Охридска архиепископија|Охридска архиеоископија]].

Последен директен податок за Јован Оливер има во 1354 година кога во едно писмо до [[папа]]та Инконентие VI се спомнува како еден од блиските луѓе на српскиот цар. По оваа година повеќе Оливер повеќе не се спонуваспомнува во документите и што се случило со него постојатможе само претпоставкида се претпоставува.

За неговата личност се зачувани современи податоци пред се во грамотите што Јован Оливер ги издал на црквата св. Димитриј во [[Кочани]] 1336 - 1337 година <ref name="SN"><small>''С. Новаковић, Законски споменици, 662.''</small></ref> и на манстирот во [[Лесново]] <ref name="KN"><small>''К. Николајевић, Српски комнени, 296''</small></ref>, како и ктиторскиот натпис во истиот манастир. Неговото име е забележано и во житието на [[св. Гаврил Лесновски]] <ref name="II"><small>''Й. Иванов. Български старини из Македония, София, 1970.''</small></ref> како и во прилогот од [[1342]] година. Од Современитесовремените извори за него пишувале Јован Кантакузин <ref name="Cant"><small>''Cant. II. 257 - 277''</small></ref> и Никита ГрегораГрегоријат <ref name="Greg"><small>''Greg. II. 638 - 640''</small></ref>.