Радикал (хемија): Разлика помеѓу преработките

[непроверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Ред 6:
 
 
Атомското јадро го обиколува електронски облак, полн со електрони. Овие електрони го обиколуваат атомското јадро во парови, но се случува атомот да загуби еден електрон, со што тој останува со еден неспарен електрон. Ваквиот атом се нарекува '''" слободен радикал "''', или понекогаш се среќава само како '''" радикал''' " и е многу реактивен. Најголемиот дел од биолошки-значајните слободни радикали се изразито реактивни. Кога во клетките од телото ќе се најде радикал, истиот е многу реактивен и може да предизвика уништување на клетката. Тоа може да се манифестира со појава на разни типови на малигни заболувања и хронични дегенеративни заболувања, како што се: артритис, атеросклероза, Алцхајмерова болест и дијабетес.
 
Според ''теоријата за слободните радикали и нивното влијание врз стареењето на клетките'', која за прв пат е објавена од '''Denham Harman''' во '''1956 год.'''<ref> name="HARMAN," D. Aging: a theory based on free radical and radiation chemistry. J. Gerontol. 2: 298-300, 1956</ref> ; клетките постојано произведуваат слободни радикали, a постојаното оштетување од страна на радикалите, на крајот ја убива клетката. Тој претпоставил дека ендогените кислородни радикали (О<sub>2</sub><sup>-</sup> •), настанати како резултат на ензимските редукциски процеси во клетката, можат да доведат до оштетување и стареење на клетката, мутагени промени на клетката и канцерогени промени на клетката, на сличен начин како и при дејство на јонизирачко зрачење. Сите негови претпоставки се потврдуваат во последните 40 години. <ref> name="BECKMAN," KENETH B., and BRUCE N. AMES. The Free Radical Theory of Aging Matures. Physiol. Rev. 78: 547-581, 1998</ref>
 
Карактеристиките на О<sub>2</sub> молекулата да прифаќа само еден електрон од други радикали во единица време, доведува до реална можност за формирање на '''кислородни радикали''' (О<sub>2</sub><sup>-</sup> • и H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>), кои пак заедно можат да го генерираат екстрмно реактивниот '''хидроксилен радикал''' (• OH). Сите овие радикали се вклучени во т.н. оксидативна токсичност на клетката и заеднички се нарекуваат ,,'''"оксиданти"'''. Во текот на клеточното дишење на ниво на аеробната клетка – во ланецот на транспорт на електрони, што се случува во митохондриите, понекогаш се случува електронот што доаѓа неправилно да се врзе за кислородот, при што се формира кислородниот радикал. Натрупаните кислородни радикали, најмногу ја оштетуваат ''митохондриската ДНК (mtDNA)'', а ја оштетуваат и ''јадрената ДНК''. Тоа доведува до постепено стареење и умирање на клетката. <ref> name="TAKAYUKI OZAWA." Understanding the Process of Aging, Marcel Dekker, New York. pp. 265-292, 1999</ref>
 
Со заштитување на ДНК од дејството на радикалите, се успорува стареењето на лабораториските животни. Некои лаборатории успеале да создадат овошни муви кои живеат за една третина подолго од нормалните овошни муви. <ref> name="A KNIGHT," J. Annals of Clinical and Laboratory Science. 28: 331-346, 1998</ref> Овие лаборатории, генетски ги измениле овошните муви и направиле тие да создаваат повеќе природни '''антиоксиданти'''. Антиоксидантите се молекули кои ги елиминираат радикалите, па така зголеменото ниво на антиоксидантите врши превенција на штетното дејство кое радикалите и го нанесуваат на митохондриската ДНК. Други лаборатории пак, едноставно го намалиле доводот на храна на лабораториски стаорци, што резултирало со зголемување на максималниот животен век за 50% во споредба со животниот век на стаорците на кои им е дозволено да јадат слободно. <ref> name="R.J. MEHLHORN." Physiological Basis of Aging and Geriatrics. CRC Press, Ann Arbor, pp. 61-72, 1994</ref> Митохондриите, внатре во прегладнетите стаорци, не се снабдуваат со доволно материјал за да функционираат со целосен капацитет. Поради тоа, во ланецот на транспорт на електрони во митохондриите на прегладнетите стаорци се пренесуваат помалку електрони. Со помалку пренесени електрони, се создаваат помалку кислородни радикали, па стареењето се забавува.
 
Главен проблем во теоријата за слободните радикали и нивното влијание врз стареењето на клетките е неуспехот на антиоскидантите во форма на диетални додатоци, како што се витамин E и Ц, значително да го продолжат максималниот животен век. Поборниците на теоријата за слободните радикали сметаат дека диеталните антиоксиданти, за разлика од природните, кои ги произведуваат клетките, не успеваат да стигнат до митохондриската ДНК, па затоа и не можат да ја заштитат. Интересно е што, иако антиоксидантите кои се користат како додатоци во храната не успеваат да го зголемат максималниот животен век, ги зголемуваат шансите за проживување на тој максимален животен век. Ова веројатно се должи на антиоксидантната заштита од оштетување на другите делови од клетката, како што се клеточните протеини и мембраните, од страна на слободните радикали. <ref> name="R.J. MEHLHORN. Physiological Basis of Aging and Geriatrics. CRC Press, Ann Arbor, pp. 61-72," 1994</ref>
 
Со заштитување на ДНК од дејството на радикалите, се успорува стареењето на лабораториските животни. Некои лаборатории успеале да создадат овошни муви кои живеат за една третина подолго од нормалните овошни муви. <ref>A KNIGHT, J. Annals of Clinical and Laboratory Science. 28: 331-346, 1998</ref> Овие лаборатории, генетски ги измениле овошните муви и направиле тие да создаваат повеќе природни антиоксиданти. Антиоксидантите се молекули кои ги елиминираат радикалите, па така зголеменото ниво на антиоксидантите врши превенција на штетното дејство кое радикалите и го нанесуваат на митохондриската ДНК. Други лаборатории пак, едноставно го намалиле доводот на храна на лабораториски стаорци, што резултирало со зголемување на максималниот животен век за 50% во споредба со животниот век на стаорците на кои им е дозволено да јадат слободно. <ref>R.J. MEHLHORN. Physiological Basis of Aging and Geriatrics. CRC Press, Ann Arbor, pp. 61-72, 1994</ref> Митохондриите, внатре во прегладнетите стаорци, не се снабдуваат со доволно материјал за да функционираат со целосен капацитет. Поради тоа, во ланецот на транспорт на електрони во митохондриите на прегладнетите стаорци се пренесуваат помалку електрони. Со помалку пренесени електрони, се создаваат помалку кислородни радикали, па стареењето се забавува.
 
Главен проблем во теоријата за слободните радикали и нивното влијание врз стареењето на клетките е неуспехот на антиоскидантите во форма на диетални додатоци, како што се витамин E и Ц, значително да го продолжат максималниот животен век. Поборниците на теоријата за слободните радикали сметаат дека диеталните антиоксиданти, за разлика од природните, кои ги произведуваат клетките, не успеваат да стигнат до митохондриската ДНК, па затоа и не можат да ја заштитат. Интересно е што, иако антиоксидантите кои се користат како додатоци во храната не успеваат да го зголемат максималниот животен век, ги зголемуваат шансите за проживување на тој максимален животен век. Ова веројатно се должи на антиоксидантната заштита од оштетување на другите делови од клетката, како што се клеточните протеини и мембраните, од страна на слободните радикали. <ref>R.J. MEHLHORN. Physiological Basis of Aging and Geriatrics. CRC Press, Ann Arbor, pp. 61-72, 1994</ref>
 
====Користена литература====
 
{{Reflist}}
 
 
{{Reflist}}|refs=
<ref name="HARMAN">HARMAN, D. Aging: a theory based on free radical and radiation chemistry. J. Gerontol. 2: 298-300, 1956</ref>
<ref name="BECKMAN">BECKMAN, KENETH B., and BRUCE N. AMES. The Free Radical Theory of Aging Matures. Physiol. Rev. 78: 547-581, 1998</ref>
<ref name="TAKAYUKI OZAWA">TAKAYUKI OZAWA. Understanding the Process of Aging, Marcel Dekker, New York. pp. 265-292, 1999</ref>
<ref name="A KNIGHT">A KNIGHT, J. Annals of Clinical and Laboratory Science. 28: 331-346, 1998</ref>
<ref name="R.J. MEHLHORN">R.J. MEHLHORN. Physiological Basis of Aging and Geriatrics. CRC Press, Ann Arbor, pp. 61-72, 1994</ref>
}}