Камбоџа: Разлика помеѓу преработките

{{Infobox Country

|common_name = Камбоџа

|image_flag = Flag of Cambodia.svg

|image_map = Location Cambodia ASEAN.svg

|map_caption = Местоположба на Камбоџа во Југоисточна Азија.

|national_anthem = ''[[Nokoreach]]''

|official_languages = [[кмерски јазик|кмерски]]

 

=== Праисторија ===

 

 

Некои археолошки докази кои се пронашле во Камбоџа посочуваат на постоење на заедници од берачи на плодови и ловци на животни. Најстарото археолошки место во Камбоџа се верува дека е ''Ланг Спеан'' во покраината [[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]]. Според ископините во долните делови на локалитетот биле пронајдени радиокарбонати кои датираат од 6000 г.п.н.е.<ref name=stark2004 /><ref>{{Cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|title= The Second Prehistoric Archaeological Excavation in Laang Spean (2009)|first=Michel|last=Tranet|date=2009-10-20|accessdate=2009-11-17}}</ref> Во истиот локалитет, во погорните слоеви, се пронајдени [[неолит]]ски остатоци кои воедно се и најстарите [[Керамика|керамички]] артефакти пронајдени во Камбоџа.<ref>{{Cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|title=The Oldest Ceramic in Cambodia's Laang Spean (1966–68)|date=2009-10-20|accessdate=2009-11-17}}</ref>

 

=== Француска Индокина ===

 

Во [[1863]] година, кралот [[Нородом Камбоџиски]], кој бил инсталиран од страна на [[Тајланд]]<ref name="CHANDLER">{{Cite book| last = Chandler | first = D.P. | author-link = David P. Chandler | title = A history of Cambodia (2nd ed.) | publisher = Westview Press | year = 1993 | location = Boulder, Colorado }}</ref>, побарал заштита од [[Франција]] поради зачестените тензии помеѓу Тајланд и [[Виетнам]]. Во [[1867]] година, тајландскиот крал потпишал договор со Франција кога се прогласило [[сизеренство]] врз Камбоџа, а Тајланд поради тоа во замена ги зазел териториите на покраините [[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]] и [[Сием Реап (покраина)|Сием Реап]]. Овие покраини се вратиле под власт на Камбоџа со пограничниот договор помеѓу Франција и Тајланд во 1906 година.

Камбоџа станала [[уставна монархија]] кога на чело на државата бил кралот [[Нородом Сиханоук]]. Кога [[Француска Индокина]] ја предала независноста, Камбоџа официјално ја изгубила контролата на делатата на реката [[Меконг]], бидејќи таа област била дадена под контрола на [[Виетнам]]. Оваа област била контролирана од Виетнамците од [[1698]] година кога кралот [[Чеј Чета II]] дал дозвола на Виетнам за доселување на народот.<ref name="Kamm">{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia Report from a Stricken Land | publisher = Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = 23 }}</ref>

 

 

Во [[1955]] година, Сиханоук се откажал од кралскиот трон, кој го презел неговиот татко, и станал [[премиер на Камбоџа]]. По смртта на неговиот татко во [[1960]] година, Сиханоук повторно станал крал на Камбоџа, но овој пат со титула ''Принц на Камбоџа''. Како што се развивала [[Виетнамска војна|Виетнамската војна]], Сиханоук прогласил политика на неутралсност за време на [[Студената војна]], иако се знаело дека бил симпатизер на комунизмот. За време на неговата посета на [[Пекинг]] во 1970 година се случил државниот удар во Камбоџа предводен од пермиерот и генерал [[Лон Нол]], подржан од [[САД]]. Кралот побарал веднаш да се отфрли власта во Камбоџа која била подржана од САД, но после ова следела [[Камбоџанска граѓанска војна|граѓанската војна во Камбоџа]].<ref name="SIHNK">{{Cite book| last = Sihanouk | first = Norodom | authorlink = Norodom Sihanouk | title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973}}</ref> Многу наскоро припадниците на [[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] се приклучиле кон подршката за кралот, но нивната намера била сосема друга.

Како што војната завршувала, така американските воени експерти забележале дека во Камбоџа започнала да се шири [[глад]], кога околу 75% од живата стока била уништена, а сеидбата и жетвата на [[ориз]] не ни биле планирани.

 

 

[[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] стигнале во [[Пном Пен]] и ја презеле контролата на градот во [[1975]] година. Црвените Кмери биле предводени од [[Пол Пот]] и името на државата било официјално променето во [[Демократска Кампучија]]. Властите веднаш го евакуирале градот и населението го испратиле во руралните области каде се одвивале работнички проекти. Тие се обиделе да го обноват земјоделието на Камбоџа според модел од [[11 век]]. Покрај тоа, тие воопшто не воделе грижа за медицината, уништувале храмови, библиотеки и сè што се сметало за дел од западната култура. Околу еден милион Камбоџанци, од вкупно осум милиони, умреле од замор, глад и болести.<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D., ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406.</ref>

 

 

Проценките за тоа колку луѓе умреле од власта на Црвените Кмери варира од еден до три милиони жители.<ref>Shawcross, William, ''The Quality of Mercy: Cambodia, Holocaust and Modern Conscience'', Touchstone, 1985, pp. 115–116.</ref><ref>Vickery, Michael, Correspondence, ''Bulletin of Concerned Asian Scholars'', vol. 20, no. 1, January–March 1988, p. 73.</ref> Оваа ера од историјата на Камбоџа е позната по теминот [[Полиња на смртта]], додека затворот [[Туол Сленг]] бил симбол на смртта и симбол за масивните убиства во Камбоџа. Стотици граѓани пребегале во соседен Тајланд за да се спасат од смртоносната власт во Камбоџа. Власта најмногу обрнала внимание, во негативна смисла, кон етничките малцинства. Така, [[Чами]]те најмногу страдале и околу половина од Чамите умреле.<ref>[http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], By Dr. Gregory H. Stanton, Presented February 22, 1992 at Yale Law School</ref> Во средината на 1960-те години околу 425.000 [[Кинези]] живееле во Камбоџа, но како резултат на власта во 1984 година останале живи само 61.400 Кинези.<ref>[http://www.country-studies.com/cambodia/the-chinese.html Cambodia the Chinese]. Country Studies.</ref>

Просечната температура на Камбоџа се движи од 21 до 35 степени. [[Монсун]]ите во југозападниот дел од државата се движат од морето кон копното и носат голема влажност и се појавуваат од мај до октомври. Североисточните монсуни се појавуваат во сушните сезони кои траат од ноември и март. Најсушен период во државата е во јануари и февруари. Влажната сезона е карактеристична по тоа што најниската температура може да падне до 22 степени. Од другата страна пак, сушната сезона може да има температура и до 40 степени. Најдобрите месеци за посета на Камбоџа, од туристичка гледна точка, се од ноември до јануари. Скоро секоја година има [[поплава|поплави]] во државата, но со намален интензитет и опасност по населението.

 

;Флора и фауна

 

== Политички систем ==

{{Main|Политики на Камбоџа}}

 

Политиките на Камбоџа, официјално според [[Устав на Камбоџа|уставот]] од [[1993]] година, се одвуваат во рамките на [[уставна монархија]] оперирана од парламентарна претставника демократија. [[Премиер на Камбоџа|Премиерот на Камбоџа]] е претседател на [[Влада на Камбоџа|владата]], кој исто така е на чело на повеќепартискиот систем. Како шеф на државата, во Камбоџа е [[Крал на Камбоџа|кралот]].

== Надворешни односи ==

{{Main|Надворешни односи на Камбоџа}}

 

Камбоџа е член на [[ООН]], [[Светска банка|Светската банка]] и [[Меѓународен монетарен фонд|Меѓународниот монетарен фонд]]. Исто така, Камбоџа е член на [[Азиска банка за развој|Азиската банка за развој]], [[Асоцијација на југоисточни азиски нации|Асоцијацијата на југоисточни азиски нации]] и на [[13 октомври]] [[2004]] година станала член на [[Светска трговска организација|Светската трговска организација]].

== Економија ==

{{Main|Економија на Камбоџа}}

 

БНП по глава на жител на Камбоџа во последно време се зголемува, но сепак е помало во споредба со останатите држави во [[Југоисточна Азија|регионот]]. Повеќето рурални домаќинства се зависни од [[земјоделство]]то и неговите сектори. Главни продукти за извоз на Камбоџа се [[ориз]]от, [[риба]]та, [[облека]]та и [[гума]]та. Меѓународниот истражувачки институт за ориз, преку своето седиште на [[Филипините]], вовело дополнителни 750 видови на ориз во Камбоџа.<ref>Jahn 2006,[http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf 2007]</ref>

 

== Демографија ==

{{Main|Демографија на Камбоџа}}

 

 

Разни фактори придонесувале за културата Камбоџа вклучувајќи ги [[Теравада будизам|теравада будизмот]], [[француска култура|францускиот колонијализам]], [[хиндуизам]]от, [[Ангкор|ерата Ангкор]], и [[глобализација|модерната глобализација]]. Во [[Министерство за култура и ликовна уметност на Камбоџа|Министерството за култура и ликовна уметностна Камбоџа]] е задолжено за промоција и развој на камбоџиската култура. Камбоџиската култура не само што ја вклучува културата на низиното етничко мнозинство, кмерско, но исто така, на уште некои 20 културно различни племиња кои се познати под терминот Кмер Лоеу, поим измислен од Нородом Сиханоук за да се означи единство помеѓу камбоџиското население.

 

Руралните Камбоџанци носат марама наречена [[крама]] која е уникатен аспект на [[камбоџиска облека|камбоџиската облека]]. Камбоџиската култура има карактеристични стилови на танц, архитектура и скулптура, кои биле разменети со соседните [[Лаос]] и [[Тајланд]] низ историјата. [[Ангкор Ват]] (''Angkor'' значи „град“ и ''Wat „храм“) е најдобро зачуван пример на камбоџиската архитектура од ера ан Ангкор и стотици други храмови се откриени во и околу регионот.

== Транспорт ==

{{Main|Транспорт во Камбоџа}}

 

Граѓанската војна и останатите немири кои се случиле во државата значајно го оштетиле камбоџанскиот [[транспорт]], но со помош и донации од останати држави Камбоџа го подобрува својот транспорт според меѓународните стандардни.

[[bn:কম্বোডিয়া]]

[[zh-min-nan:Kampuchea]]

[[be:Камбоджа]]

[[be-x-old:Камбоджа]]

[[kk:Кәмпучия]]

[[kw:Kamboji]]

[[sw:Kamboja]]

[[kv:Камбоджа]]

[[ht:Kanbòdj]]

[[lo:ປະເທດກຳປູເຈຍ]]

[[la:Cambosia]]

[[mn:Камбож]]

[[my:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]]

[[na:Cambodja]]

[[nl:Cambodja]]

[[sq:Kamboxhia]]

[[scn:Camboggia]]

[[simple:Cambodia]]

[[sk:Kambodža]]

[[sl:Kambodža]]

[[szl:Kambodża]]

[[so:Kambodiya]]

[[sr:Камбоџа]]

[[sh:Kambodža]]

[[tk:Kamboja]]

[[udm:Камбоджа]]

[[uk:Камбоджа]]

[[ur:کمبوڈیا]]