Глаголски вид: Разлика помеѓу преработките

[непроверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Filipgd (разговор | придонеси)
Нова страница: {{Лингвистика-никулец}} Во лингвистиката под '''глаголски вид''' или '''аспект на глаголот''' се ...
 
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
{{Лингвистика-никулец}}
 
Во [[лингвистика]]та, под '''глаголски вид''' или '''аспект на глаголот''' се подразбира формалното својство дана [[глагол]]от коекоешто ја означува трајноста на дејството, односно неговото течење низ времето. Ова својство е најопшто секако различно од [[Глаголско време|глаголското време]], коекоешто го сместува дејствието во одредена временска рамка во однос на моментот на говорење. Но во многу [[Јазик|јазици]] или, глаголскиот вид или е врзан за одредено време или воопшто не постои како посебна глаголска категорија (барем [[Морфологија|морфолошка]]).
 
== Начин наспрема време ==
И глаголскиот вид и глаголскотеглаголското време ги опишуваат временските својства на дејствието означено со глаголот. Но додека времето означува '''кога''' се одвива дејствието, видот означува '''како''' се одвива дејствието. Така, на пример, дејствието може да биде: трајно, целосно, повторливо и сл. и за секое од овие својства би одговарал различен глаголски вид. Уште повеќе секое време (би требало да) има форми за секој вид, па така едно глаголско време би можело, да речеме, да се пројави во различни глаголски видови, зависно од природата на глаголското дејствие.
 
Глаголскиот вид е карактеристичен за [[Индоевропски јазици|индоевропските]], [[Угрофински јазици|угрофинските јазици]] и други јазични семејства. Но повеќето од современите индоеврпоски јазици не разликуваат ''вид'', туку само ''време'', во чие значење и во чија употреба е интегриран глаголскиот вид. Формално доследно глаголскиот вид сѐ уште се разликува кај [[Словенски јазици|словенските јазици]], вклучително и [[Македонски јазик|македонскиот]].
 
== Глаголскиот вид кај словенските јазици ==
[[Словенски јазици|Словенските јазици]] разликуваат два глаголски вида: [[Свршен глаголски вид|свршен (перфективен)]] и [[Несвршен глаголски вид|несвршен (имперфективен) глаголски вид]], коикоишто стојат еден наспреманаспроти друг. Словенските глаголи припаѓаат или на едниот или на другиот вид, со само неколку исклучосиисклучоци. Исто така, најчесто доаѓаат во ''парови'' свршен-несвршен. Најопшто, за ист глагол, а различен вид, постојат и различни форми, на пример во [[македонски]]от: '''викне''' наспрема '''вика''', '''седне''' наспрема '''седи'''. Некогаш едниот вид се добива од другиот со [[морфологија|морфолошка]] манипулација:
 
* '''свршен од несвршен:''' гледа → погледа, стои → постои, знае → дознае и сл.
Ред 17:
Во сите словенски јазици глаголите ''има'' ([[Старословенски јазик|стсл.]] iměti) и ''сум'' ([[Старословенски јазик|стсл.]] byti) се несвршени. Во [[македонски]]от пак, несловенските глаголи (заемки) кои завршуваат на „-ира“ се двовидови, и свршени и несвршени (на пример: информира, протестира, диригира, тероризира и сл.). Ова важи и за ограничена група словенски (изворни) глаголи (на пример: руча)
 
Дека видот во словенските јазици е сѐ уште независен од времето, ќе покажеме со примери од српскиот[[српски]]от и македонскиот.
<table border=0 align=center>
<td>
Ред 63:
</table>
 
Одредени времиња пројавуваат ''наклоностнаклонетост'' кон одреден вид. Така, на пример, во [[македонски]]от, [[аорист]]от претпочита свршени, додека [[имперфект]]от несвршени глаголи. Но иако во кножевниоткнижевниот македонски не се среќаваат несвршени глаголи во аорист (иако се прилично чести во дијалектите и секојдневниот говор: ''зна он'' = тој знаеше, ''ме гледá'' = ме гледаше и сл.), дотолку се чести свршените глаголи во имперфект: ''викнеше, дојдеше, познаеше, видеше'' и сл.
 
Видот ги опфаќа сите категотрии на глаголот. На пример глаголот '''пишува-пише''':