Камбоџа: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
Ред 106:
=== Праисторија ===
[[File:Baksei Chamkrong.jpg|thumb|200px|right|[[Баксеј Чамкронг]], храм кој е во близина на локалитет од [[Железно доба|Железното доба]] на камбоџиската историја.]]
[[File:Sculptures apsaras.JPG|thumb|200px|rightleft|Скулптури во [[Ангкор Ват]].]]
 
Цврстите материјални докази за постоење на човечка цивилизација во праисторијата се присутни во помал број на територијата на Камбоџа. Воглавно, до сега се пронајдени алатки изработени од [[кварц]] на терасите на реката [[Меконг ]] во покраините [[Стунг Тренг (покраина)|Стунг Тренг]] и [[Кампот (покраина)|Кампот]], но нивната веродстојност не сè уште сигурна.<ref name=stark2004>{{Cite book|author=Miriam Stark|editor1-first=Ian|editor1-last=Glover|editor2-first=Peter S.|editor2-last=Bellwood|title=Southeast Asia: from prehistory to history|year=2005|publisher=Routledge|isbn=978-0415391177|chapter=Pre-Angkorian and Angkorian Cambodia|chapter-url=http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf}}</ref>
Ред 138:
 
=== Независност и Виетнамската војна ===
[[File:Mao Sihanouk.jpg|thumb|right|200px|Средбата на Нородом Сиханоук во Пекинг. На сликата се и Мао Цетунг и Лиу Шаоки.]]
 
Камбоџа станала [[уставна монархија]] кога на чело на државата бил кралот [[Нородом Сиханоук]]. Кога [[Француска Индокина]] ја предала независноста, Камбоџа официјално ја изгубила контролата на делатата на реката [[Меконг]], бидејќи таа област била дадена под контрола на [[Виетнам]]. Оваа област била контролирана од Виетнамците од [[1698]] година кога кралот [[Чеј Чета II]] дал дозвола на Виетнам за доселување на народот.<ref name="Kamm">{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia Report from a Stricken Land | publisher = Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = 23 }}</ref>
 
[[File:Mao Sihanouk.jpg|thumb|rightleft|200px|Средбата на Нородом Сиханоук во Пекинг. На сликата се и Мао Цетунг и Лиу Шаоки.]]
 
Во [[1955]] година, Сиханоук се откажал од кралскиот трон, кој го презел неговиот татко, и станал [[премиер на Камбоџа]]. По смртта на неговиот татко во [[1960]] година, Сиханоук повторно станал крал на Камбоџа, но овој пат со титула ''Принц на Камбоџа''. Како што се развивала [[Виетнамска војна|Виетнамската војна]], Сиханоук прогласил политика на неутралсност за време на [[Студената војна]], иако се знаело дека бил симпатизер на комунизмот. За време на неговата посета на [[Пекинг]] во 1970 година се случил државниот удар во Камбоџа предводен од пермиерот и генерал [[Лон Нол]], подржан од [[САД]]. Кралот побарал веднаш да се отфрли власта во Камбоџа која била подржана од САД, но после ова следела [[Камбоџанска граѓанска војна|граѓанската војна во Камбоџа]].<ref name="SIHNK">{{Cite book| last = Sihanouk | first = Norodom | authorlink = Norodom Sihanouk | title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973}}</ref> Многу наскоро припадниците на [[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] се приклучиле кон подршката за кралот, но нивната намера била сосема друга.
Ред 154 ⟶ 155:
 
=== Период на Црвените Кмери ===
[[File:Choeungek2.JPG|thumb|right|200px|Жртви на Црвените Кмери. Низ земјата има голем број масовни гробници, а денес меморијални центри за овој темен период од камбоџанската историја.]]
 
Како што војната завршувала, така американските воени експерти забележале дека во Камбоџа започнала да се шири [[глад]], кога околу 75% од живата стока била уништена, а сеидбата и жетвата на [[ориз]] не ни биле планирани.
 
[[File:Choeungek2.JPG|thumb|right|200px|Жртви на Црвените Кмери. Низ земјата има голем број масовни гробници, а денес меморијални центри за овој темен период од камбоџанската историја.]]
 
[[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] стигнале во [[Пном Пен]] и ја презеле контролата на градот во [[1975]] година. Црвените Кмери биле предводени од [[Пол Пот]] и името на државата било официјално променето во [[Демократска Кампучија]]. Властите веднаш го евакуирале градот и населението го испратиле во руралните области каде се одвивале работнички проекти. Тие се обиделе да го обноват земјоделието на Камбоџа според модел од [[11 век]]. Покрај тоа, тие воопшто не воделе грижа за медицината, уништувале храмови, библиотеки и сè што се сметало за дел од западната култура. Околу еден милион Камбоџанци, од вкупно осум милиони, умреле од замор, глад и болести.<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D., ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406.</ref>
 
[[File:ChoeungEk-Darter-14.jpg|thumb|200px|rightleft|Меморијален центар каде се сместени дел од остатоците од жртвите во Камбоџа.]]
 
Проценките за тоа колку луѓе умреле од власта на Црвените Кмери варира од еден до три милиони жители.<ref>Shawcross, William, ''The Quality of Mercy: Cambodia, Holocaust and Modern Conscience'', Touchstone, 1985, pp. 115–116.</ref><ref>Vickery, Michael, Correspondence, ''Bulletin of Concerned Asian Scholars'', vol. 20, no. 1, January–March 1988, p. 73.</ref> Оваа ера од историјата на Камбоџа е позната по теминот [[Полиња на смртта]], додека затворот [[Туол Сленг]] бил симбол на смртта и симбол за масивните убиства во Камбоџа. Стотици граѓани пребегале во соседен Тајланд за да се спасат од смртоносната власт во Камбоџа. Власта најмногу обрнала внимание, во негативна смисла, кон етничките малцинства. Така, [[Чами]]те најмногу страдале и околу половина од Чамите умреле.<ref>[http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], By Dr. Gregory H. Stanton, Presented February 22, 1992 at Yale Law School</ref> Во средината на 1960-те години околу 425.000 [[Кинези]] живееле во Камбоџа, но како резултат на власта во 1984 година останале живи само 61.400 Кинези.<ref>[http://www.country-studies.com/cambodia/the-chinese.html Cambodia the Chinese]. Country Studies.</ref>
 
=== Падот на Црвените Кмери ===
[[File:ChoeungEk-Darter-14.jpg|thumb|200px|right|Меморијален центар каде се сместени дел од остатоците од жртвите во Камбоџа.]]
 
Во ноември [[1978]] година, виетнамските трупи навлегле на територијата на Камбоџа.<ref name="CGG">CambodianGenocide.org.[http://www.cambodiangenocide.org/genocide.htm ''A Brief History of the Cambodian Genocide''.]. Retrieved July 25, 2006.</ref> [[Народна Република Кампучија]] била набрзо основана, предводена од партијата [[Кампучиски Обединет Фронт за Национален Спас,]], кои пак биле во тесна соработка со [[СССР]].
 
Три години по навлегувањето на Виетнамците, Камбоџа била додатно поделена на три дела, владеена од „коалициска власт“ составена од Црвените Кмери и [[Кмерски Народен Национален Ослободителен Фронт|Кмерскиот Народен Национален Ослободителен Фронт]]. Претставник во [[ООН]] биле Црвените Кмери.<ref>{{Cite web|url=http://www.yale.edu/cgp/thiounn.html |title=Yale University, '&#39;http://www.yale.edu/cgp/thiounn.html'&#39;; accessed April 7, 2010 |publisher=Yale.edu |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/$FILE/A-40-PV69.pdf |title=United Nations, '&#39;http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/$FILE/A-40-PV69.pdf'&#39;; accessed April 7, 2010 |format=PDF |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref>
Ред 191 ⟶ 194:
Просечната температура на Камбоџа се движи од 21 до 35 степени. [[Монсун]]ите во југозападниот дел од државата се движат од морето кон копното и носат голема влажност и се појавуваат од мај до октомври. Североисточните монсуни се појавуваат во сушните сезони кои траат од ноември и март. Најсушен период во државата е во јануари и февруари. Влажната сезона е карактеристична по тоа што најниската температура може да падне до 22 степени. Од другата страна пак, сушната сезона може да има температура и до 40 степени. Најдобрите месеци за посета на Камбоџа, од туристичка гледна точка, се од ноември до јануари. Скоро секоја година има [[поплава|поплави]] во државата, но со намален интензитет и опасност по населението.
 
[[File:IndianElephant.jpg|thumb|200px|uprightleft|Индискиот слон е главниот вид слон кој се среќава во Камбоџа.]]
;Флора и фауна
[[File:IndianElephant.jpg|thumb|200px|upright|Индискиот слон е главниот вид слон кој се среќава во Камбоџа.]]
 
Камбоџа има шаренолика флора и фауна. До денес, во државата се забележани околу 212 видови [[цицачи]], 536 видови [[птици]], 240 видови [[влечуги]], 850 видови слатководни [[риби]] и околу 435 видови риби во солена вода. Голем дел од оваа флора и фауна е сконцентрирана во и околу регионот на езерото [[Тонле Сап (езеро)|Тонле Сап]].<ref>Tonle Sap Biosphere Reserve: perspective 2000, Mekong River Commission (MRC), Mar 1 2003. Retrieved from TSBR website, 29/12/2008 [http://www.tsbr-ed.org/english/online_catalogue/textual_detail.asp?ref=141]</ref> Биосферата околу езерото Тонле Сап е уникатен еколошки феномен. Регионот е составен од езерото каде се протегаат околу девет од покраините на земјата и во [[1997]] година станало дел од ''биосферските резервати на [[УНЕСКО]]''.<ref>Complete list of biosphere reserves in pdf, Publication Date: 03-11-2008, retrieved from UNESCO website, 29/12/2008 [http://www.unesco.org/mab/doc/brs/BRlist2008.pdf]</ref> Покрај овој регион, значајни се и посушните шуми во покраините [[Мондолкири]] и [[Ратанакири]], но и екосистемот на планините [[Кардамом (планини)|Кардамом]] каде се наоѓаат два национални парка и природни животински прибежишта.
Ред 395 ⟶ 398:
 
== Демографија ==
[[File:Buddha01a.jpg|thumb|170px|rightleft|Будизмот е најголема религија во Камбоџа.]]
{{Main|Демографија на Камбоџа}}
 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Камбоџа