|
== '''Fjodor Mihajlovi~ Dostoevski''' ==
'''
----
Fjodor Mihajlovi~ Dostoevski, roden e vo Moskva na 11 noemvri(30 oktomvri po stariot kalendar) 1821 godina - umrel na 9 fevruari(28 januari po stariot kalendar)1881 godina vo Sankt Petersburg.
Zavr{il voena {kola. Vo dvaeset i sedmata godina poradi u~estvo vo revolucionerna organizacija bil osuden na smrt. Posle pomiluvaweto pominal ~etiri godini na prisilna rabota vo Sibir.
Fjodor bil vtoro od sedumte deca na Mihail i Marija Dostoevski.Nabrzo otkako negovata majka umrela od tuberkuloza vo 1837 godina, toj i negoviot brat Mihail bile isprateni vo voenata akademija vo Sankt Petersburg. Vo 1839 godina umira i negoviot tatko, penzioniran voen hirurg i nasilen alkoholi~ar, koj rabotel vo bolnicata Marinsk za siroma{ni vo Moskva. Se pretpostavuva deka Mihail bil ubien od strana na negovite kmetovi, za koi e poznato deka vo poveke priliki bile ogor~eni od odnesuvaweto na Mihail vo pijana sostojba. Se pretpostavuva deka go ubile taka {to go vrzale i mu turivale votka vo usta dodeka ne se udavil. Spored druga prikazna Mihail umrel so prirodna smrt a objasnuvaweto za negovata nasilna smrt ja izmislil sosedniot zemjoposednik so cel polesno da go kupi negoviot imot.
== Творештвото на Достоевски ==
Na Fjodor ne mu odelo ba{ najdobro vo voenata akademija vo Sankt Petersburg, zatoa {to bil lo{ po matematika koja ja mrazel. Namesto toa se posvetil na kni`evnosta. Toga{ visoko go ocenil Onore De Balzak, i vo 1843 godina duri i prevel edno od negovite najgolemi dela ,,Evgenija Grande’’ na ruski. Dostoevski po~nal da pi{uva svoi dela otprilika vo ova vreme, i vo 1846 se pojavil negoviot prv roman vo forma na epistolarna drama ,,Bedni lu|e’’, koj dobil odli~na kritika, a eden kriti~ar (Visarion Belinski) ja dal slednava izjava: “Roden e noviot Gogoq!”.
Негови најпознати дела се ,,Злостор и казна’’ и ,,Браќа Карамазови’’. Во ,,Злостор и казна’’ главниот лик, сиромашен студент, паѓа во искушение понесен од идејата за “големите луѓе” и социјалната правда. Живеејќив о најголема беда изградува поглед на свет кој се заснова на идејата дека општеството е суштински неправедно затоа што им овозможува на бескорисните луѓе да уживаат во богатството додека вистински вредните луѓе пропаѓаат во сиромаштија без можност да ги развијат и остварат своите способности. Правосудството ги осудува ситните криминалци, а историјата ги слави луѓето како Наполеон кои се одговорни за смртта на илјадници луѓе. Одлучува да се доведе во искушение и да направи злосторство кое ќе му овозможи пари за школување и за човечки достоен живот. Меѓутоа, чувствувајќи грижа на совест на крај се предава на полицијата. ,,Браќа Карамазови’’ е последната книга на Достоевски. Тоа е роман со сложена структура во чија основа е судбината на семејството Карамазови. Освен нив познати му се и романите ,,Коцкар’’, ,,Идиот’’, ,,Бедни луѓе’’, ,,Двојник’’ , ,,Дедовиот сон’’, ,,Понижени и навредени’’, ,,Зли души’’ и други.
Dostoevski e uapsen i zatvoren na 23 april 1849 pod obvinenie deka u~estvuval vo revolucionernite aktivnosti protiv carot Nikolaj I. Na 16 noemvri istata godina e osuden na smrt poradi deluvawe protiv vlasta vo sklop na intelektualniot krug, t.n. Petra{evski krug.
Posle la`noto strelawe koga mu bile vrzani o~ite i kade e ostaven da ~eka na ladnoto vreme, Dostoevski e pomilovan na prisilna rabota vo rabotni~kiot kamp Katorga vo Omsk vo Sibir.
Vo ovoj period bil pogoden od brojni epilepti~ki napadi za koi imal genetski predispozicii. Vo 1854 godina e pu{ten od zatvor i slednite 5 godini gi pominal kako poru~nik vo sedmiot bataljon koj bil stacioniran vo tvrdinata vo Semipalatinsk vo Kazahstan.
Ovoj period se smeta za presvrtnica vo negoviot `ivot. Dostoevski porano gi napu{til politi~kite stavovi i se vratil na tradicionalnite ruski vrednosti. Stanal Hristijanin i golem protivniik na filozofijata za nihilizmot. Vo toa vreme ja zapoznal Marija Dimitrievna Iseava, vdovica na nekoj prijatel od Sibir, so koja potoa i se o`enil.
Vo 1860 godina se vraka vo Sankt Petersburg, kade zapo~nuva nekolku neuspe{ni kni`evni ~asopisi so svojot brat Mihail. Dostoevski bil mnogu potresen od smrtta na negovata sopruga vo vo 1864 godina i odma potoa od smrtta na negoviot brat. Bil vo lo{a finansiska sostojba, a moral da gi izdr`uva vdovicata i decata na negoviot brat. Vo toa vreme potpolno potonal vo depresija, ~esto gubel kockaj}i se i se zadol`uval.
Dostoevski imal problem so kockaweto. Taka i edno od negovite najpoznati dela ,,Zlostor i kazna’’ e napi{ano vo rekordno kratko vreme i brzo objaveno za da mo`e da gi isplati kockarskite dolgovi, a bidej}i gi isplatil povtorno ostanal bez pari. Vo isto vreme ja napi{al i knigata ,,Kockar’’ za da go ispolni dogovorot so svoite izdava~i.
Dostoevski vo ova vreme patuval vo zapadna Evropa. Tamu prvo probal da ja obnovi qubovnata vrska so Aolinara Suslov, mlada studentka, ama taa odbila da se oma`i za nego. U{te edna{ mu bilo skr{eno srceto ama nabrzo ja zapoznal Ana Gregorevna, dvaesetgodi{na devojka koja rabotela kako stenograf, so koja se o`enil vo 1867 godina. Vo ovoj period gi napi{al svoite najgolemi dela. Od 1873 do 1881 izdava, ovoj pat uspe{en mese~en kni`even ~asopis so kratki statii i karikaturi od aktuelnite dejstvija. ^asopisot do`iveal golem uspeh.
Pred krajot na `ivotot `iveel vo gradot Stara Rusa blizu Sankt Petersburg. Umrel na 9 fevruari(28 januari po stariot kalendar), 1881 godina od problemi so belite drobovi koi bile predizvikani od negovite epilepti~ki napadi.
Pogreban e na grobi{tata Tihvin vo manastirot Aleksandar Nevski vo Sankt Petersburg vo Rusija. Negovoto telo do grobi{tata bilo isprateno od golema tolpa lu|e(se procenuva deka 40000 lu|e prisustvuvale na negoviot pogreb). Na negovata nadgrobna plo~a pi{uva: “Vistina, vistina vi velam, ako p~eni~noto zrno ne padne vo zemjata i ne umre, ostanuva, samo, a ako umre, donesuva mnogu plod.”(Evangelie spored Jovan XII, 24), {to e i epigraf na negoviot posleden roman ,,Bra}a Karamazovi’’.
== '''Tvore[tvoto na Dostoevski''' ==
Negovi najpoznati dela se ,,Zlostor i kazna’’ i ,,Bra}a Karamazovi’’. Vo ,,Zlostor i kazna’’ glavniot lik, siroma{en student, pa|a vo isku{enie ponesen od idejata za “golemite lu|e” i socijalnata pravda. @iveej}iv o najgolema beda izgraduva pogled na svet koj se zasnova na idejata deka op{testvoto e su{tinski nepravedno zatoa {to im ovozmo`uva na beskorisnite lu|e da u`ivaat vo bogatstvoto dodeka vistinski vrednite lu|e propa|aat vo siroma{tija bez mo`nost da gi razvijat i ostvarat svoite sposobnosti. Pravosudstvoto gi osuduva sitnite kriminalci, a istorijata gi slavi lu|eto kako Napoleon koi se odgovorni za smrtta na iljadnici lu|e. Odlu~uva da se dovede vo isku{enie i da napravi zlostorstvo koe }e mu ovozmo`i pari za {koluvawe i za ~ove~ki dostoen `ivot. Me|utoa, ~uvstvuvaj}i gri`a na sovest na kraj se predava na policijata. ,,Bra}a Karamazovi’’ e poslednata kniga na Dostoevski. Toa e roman so slo`ena struktura vo ~ija osnova e sudbinata na semejstvoto Karamazovi. Osven niv poznati mu se i romanite ,,Kockar’’, ,,Idiot’’, ,,Bedni lu|e’’, ,,Dvojnik’’ , ,,Dedoviot son’’, ,,Poni`eni i navredeni’’, ,,Zli du{i’’ i drugi.
|
