|
Видови Фонетика'''Задебелен текст'''
{{Без извори|датум=ноември 2009}}
{{шаблон:Лингвистика}}
'''Фонетика''' (од [[грч.]] φωνή [''фоне́''] - „звук“, „глас“) е науката која ги изучува физичките гласови (звуци) на човечкиот говор. Таа се занимава со физичките својства на говорните ([[глас]]ови) и сето она што физиолошки се одвива при нивната изведба, слушниот прием на гласовите, како и нивното неврофизиолошко восприемање (перцепција).
Фонетиката подразбира изучување на говорни звуци со концентрација на три главни точки:
Фонетиката се изучувала уште пред 2,500 години во древна [[Индија]]. Напредокот во фонетиката ззапочнал со делото на индискиот јазичар [[Панини]] ([[V век п.н.е.]]) во кое тој расправа за [[место на артикулација|местото]] и [[начин на артикулација|начинот на артикулација]] на согласките. Најзначајните [[Индиски писма|индиски азбуки]] денес го следат редоследот воспоставен со класификацијата на Панини.
• Артикулација: производство на говорни звуци во човечките говорни органи.
• Перцепција: начинот на кој човечките уши реагираат на говорните сигнали , и како човечкиот мозок ги анализира нив.
== Видови на фонетика ==
Акустични карактеристики: физички карактеристики на говорни звуци како што се боја, амплитуда, фрекфенција итн. Фонетиката може да се нарече и лингвистичка анализа на човечкиот говор . Тоа е една очигледна разлика од фонологијата , која се однесува на структурата и организацијата на говорните звуци во природните јазици , и освен тоа има теоретскa и апстрактна природа.
* [[артикулаторна фонетика]] се занимава со изучување на звуците на говорот од гледана точка на движењата на [[Говорен орган|говорните органи]] коишто се неопходни за артикулација на говорните звуци. Оваа фонетика е особено важна за професорите на модерниот јазик, и за професорите коишто се занимаваат со изговор.
Фонетиката може да се дефинира како наука која се занимава и во теоријата и во праксата со звуци кои што се поврзани со говорот; без оглед на начинот на коj овие звуци се нормално запишани на хартија. Врз основа на тоа, фонетиката се занимава со физички аспект на јазикот.
* [[акустична фонетика]] е изучувањето на фонетиката, повеќе или помалку од гледна точка на физичар, односно акустична фонетика, која што се занимава со звук, а особено со научно мерење на звучни бранови или нарушувања во воздухот кои се создаваат кога зборуваме. Поради оваа причина, за изучување на акустична фонетика,соодветно, потребно е да се има добра електронска опрема, и познавање на физика и математика. Поради овие причини има тенденција да биде високо специјализирана.
Видови на фонетика
* [[Експериментална фонетика|експериментална/инструментална фонетика]] е тесно поврзана со акустична фонетика, која што бара одредена колиЧина на научна техника. Тоа се однесува главно со мерење и снимање на механизмот на говорот во одреден број на човечки поединци. Инструменталните фонетичари биле во можност да видат каква е позицијата на јазикот и величините за изговорот на дадениот звук со помош на х-зраците.
1.Артикулаторна фонетика- се занимава со изучување на звуците на говорот од гледана точка на движењата на говорните органи кои што се неопходни за артикулација на говорните звуци. Оваа фонетика е особено важна за професорите на модерниот јазик , и за професорите кои што се занимаваат со изговор.
* [[аудиторна фонетика]] се обидува да открие зошто говорниците на даден јазик се способни да ги препознаат индивидуалните звуци, и како тие се во состојба да направат разлика помегу два слични, а сепак различни звуци. Аудиторната фонетика не се грижи толку многу за органите на говорот колку што се грижи за органите за слушање.
2.Акустична фонетика- е изучувањето на фонетиката , повеке или помалку од гледана точка на физичар , односно акустична фонетика , која што се занимава со звук , а особено со научно мерење на звучни бранови или нарушувања во воздухот кои се создаваат кога зборуваме.
* [[Функционална фонетика|функционална/структурна фонетика]] се однесува не само на физичкиот аспект на користење различни звуци за да се произведе значење, со други зборови, не се занимава со наогање на тоа како одреден глас се изговара, туку како звукот се користи како дел од еден збор.
И поради оваа причина , за изучување на акустична фонетика ,соодветно , потребно е да се има добра електронска опрема, и познавање на физика и математика. Поради овие причини има тенденција да биде високо специјализирана.
* [[Историска фонетика|историска/дијахрониска фонетика]] се занимава со фонетиката на јазикот во различни периоди од нејзината историја. Понекогаш навракајки се наназад неколку илјадници години, понекогаш и повеке од десет векови, постојат многу пишани забелешки од многу јазици во тоа време.
3 Експериментална / Инструментална фонетика
* [[описна фонетика]] се занимава со описот на звуците на даден јазик. Меѓународното фонетско здружение има специјална азбука за опишување на сите различни звуци или фонеми кои што во моментов се сметаат дека се користат во човечкиот говор. Звуците можат да бидат поделени во различни групи врз основа на тоа дали тие го користат воздухот од белите дробови или не, дали тие се гласни, позицијата на јазикот во устата, и како звукот може да биде променет.
Овој вид на фонетика е тесно поврзана со акустична фонетика , која Што бара одредена колиЧина на научна техника. Тоа се однесува главно со мерење и снимање на механизмот на говорот во одреден број на човечки поединци.
* [[Судска лингвистика|судска фонетика]], што претставува употреба на фонетиката за правни цели, т.е. во судската експертиза.
Инструменталните фонетичари биле во можност да видат каква е позицијата на јазикот и величините за изговорот на дадениот звук со помош на х-зраците .
4.Аудиторна фонетика- овој вид на фонетика се обидува да открие зошто говорниците на даден јазик се способни да ги препознаат индивидуалните звуци, и како тие се во состојба да направат разлика помегу два слични , а сепак различни звуци . Аудиторната фонетика не се грижи толку многу за органите на говорот колку што се грижи за органите за слушање. Се обидовме да дознаеме како да конвертираме во нашите умови -, серија од звучни бранови во препознатлива смислена единица на говорот.
== Фонетика и фонологија ==
5. Функционална / структурна фонетика
Наспроти фонетиката, [[фонологија]]та со конкретни јазично-определени системи и шеми на гласови и гестикулации, во однос на други нивоа и аспекти на јазикот. Иако фонологијата се заснова на фонетиката, таа се има развиено во засебна лингвистичка гранка, која се занимава со апстрактни системи на гласовни и гестикулативни единици (на пр. [[фонема]], карактеристики, [[мора]], и тн.) и нивните варијанти (како на пр. [[алофон]]и), карактеристичните својства (црти) кои ја сочинуваат основата на смисловниот контраст помеѓу тие единици, како и нивната класификација по[[природна класа|природни класи]] базирана на заеднички појави и фонолошки процеси. Фонетиката пак, повеќе се занимава со физичките процеси на гласовите и физиолошките аспекти на творбата на говорот и неговото восприемање. Таа во помала мера се занимава со тоа како гласовите образуваат to значење.
Оваа група се однесува не само на физичкиот аспект на користење различни звуци за да се произведе значење, со други зборови, не се занимава со наогање на тоа како одреден глас се изговара , туку како звукот се користи како дел од еден збор.
6.Историска/ Дијахрониска фонетика
== Видете исто така ==
Се занимава со фонетиката на јазикот во различни периоди од нејзината историја. Понекогаш навракајки се наназад неколку илјадници години , понекогаш и повеке од десет векови, постојат многу пишани забелешки од многу јазици во тоа време.
* [[Листа на фонетски теми]]
7. Описна фонетика- Овој вид на фонетика се занимава со описот на звуците на даден јазик.
* [[Обработка на говор]]
Мегународната фонетска асоцијација има специјална азбука за опишување на сите различни звуци или фонеми кои што во моментов се сметаат дека се користат во човечкиот говор. Звуците можат да бидат поделени во различни групи врз основа на тоа дали тие го користат воздухот од белите дробови или не, дали тие се гласни, позицијата на јазикот во устата, и како звукот може да биде променет.
* [[Акустика]]
* [[X-SAMPA]]
* [[НАТО-ва фонетска азбука]]
== Надворешни врски и наводи ==
* [http://voicespec.com/board.cgi?id=test1 Компаративна фонетика] {{en}}
* [http://www.phonetique.uqam.ca Фонетска лабораторија при Универзитетот на Квебек и Монтреал] {{en}}
* [http://www.phonetique.info the Лабораторија за фонетски науки при Универзитетот на Монтреал.] {{en}}
* [http://www.isphs.org/main.htm Меѓународно друштво на фонетски науки] {{en}}
* [http://www.personal.rdg.ac.uk/~llsroach/encyc.pdf Мала фонетска енциклопедија], Питер Роуч, професор по фонетика, Ридиншки универзитет, Велика Британија. (pdf) {{en}}
* [http://hctv.humnet.ucla.edu/departments/linguistics/VowelsandConsonants/ Податоци од лобораторијата на УКЛА] {{en}}
* [http://archive.phonetics.ucla.edu/ Архива на лабораторијата на УКЛА] {{en}}
* [http://www.ims.uni-stuttgart.de/phonetik/EGG/page1.htm Квалитет на ЕГГ и звук] (електроглотографија, фонација и сл.) {{en}}
* [http://web.uvic.ca/ling/resources/ipa/handbook.htm МФА прирачник] {{en}}
* [http://www.phon.ucl.ac.uk/home/wells/fonts.htm МФа-САМ фонетски фонтови] {{en}}
* [http://www.ling.lu.se/research/speechtutorial/tutorial.html Семинар по анализа на говор] {{en}}
* [http://sail.usc.edu/span/video.php Видео снимка со артикулација на гласовите] {{en}}
* [http://www.ic.arizona.edu/~lsp/Phonetics.html Почетнички курс по фонетика со некои вежби] {{en}}
* [http://www.fon.hum.uva.nl/praat/ Праат - Софтвер за фонетска анализа] {{en}}
== Библиографија ==
* Abercrombie, D. (1967). ''Elements of General Phonetics''. Edinburgh University Press: Edinburgh.
* Ashby, Michael & Maidment, John. (2005). ''Introducing Phonetic Science''. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-80882-0 (hbk); ISBN 0-521-00496-9 (pbk).
* Catford, J. C. (1977). ''Fundamental problems in phonetics''. Bloomington, IN: Indiana University Press. ISBN 0-253-32520-X.
* Clark, John; & Yallop, Colin. (1995). ''An introduction to phonetics and phonology'' (2nd ed.). Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19452-5.
* Gussenhoven, C & Broeders, A. (1997). ''English pronunciation for student teachers''. Wolters-Noordhoff BV Groningen, the Netherlands. ISBN 90 01 16703 9
* Hardcastle, William J.; & Laver, John (Eds.). (1997). ''The handbook of phonetic sciences''. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 0-631-18848-7.
* Ladefoged, Peter. (1982). ''A course in phonetics'' (2nd ed.). London: Harcourt Brace Jovanovich.
* Ladefoged, Peter. (2003). ''Phonetic data analysis: An introduction to fieldwork and instrumental techniques''. Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 0-631-23269-9 (hbk); ISBN 0-631-23270-2 (pbk).
* Ladefoged, Peter & Ian Maddieson (1996), The Sounds of the World's Languages, Oxford: Blackwell, ISBN 0-631-19814-8
* Maddieson, Ian. (1984). ''Patterns of sounds''. Cambridge studies in speech science and communication. Cambridge: Cambridge University Press.
* Laver, J. (1994).''Principles of Phonetics''. Cambridge: Cambridge University Press.
* Pike, Kenneth L. (1943). ''Phonetics: A critical analysis of phonetic theory and a technic for the practical description of sounds''. Ann Arbor: University of Michigan Press.
* Pisoni, David B.; & Remez, Robert E. (Eds.). (2004). ''The handbook of speech perception''. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-22927-2.
* Rogers, Henry. (2000). ''The Sounds of Language: An Introduction to Phonetics''. Harlow, Essex: Pearson. ISBN 0-582-38182-7.
* Stevens, Kenneth N. (1998). ''Acoustic phonetics''. Current studies in linguistics (No. 30). Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 0-262-19404-X.
[[Категорија:Фонетика|Фонетика]]
[[Категорија:Лингвистика]]
[[an:Fonetica]]
[[ar:صوتيات]]
[[ast:Fonética]]
[[be:Фанетыка]]
[[be-x-old:Фанэтыка]]
[[bg:Фонетика]]
[[bn:ধ্বনিবিজ্ঞান]]
[[br:Fonetik]]
[[bs:Fonetika]]
[[ca:Fonètica]]
[[cs:Fonetika]]
[[cu:Фѡни́тїка]]
[[cv:Фонетика]]
[[cy:Seineg]]
[[da:Fonetik]]
[[de:Phonetik]]
[[el:Φωνητική]]
[[en:Phonetics]]
[[eo:Fonetiko]]
[[es:Fonética]]
[[et:Foneetika]]
[[eu:Fonetika]]
[[fa:آواشناسی]]
[[fi:Fonetiikka]]
[[fo:Ljóðfrøði]]
[[fr:Phonétique]]
[[gl:Fonética]]
[[gv:Sheeanaghtys]]
[[he:פונטיקה]]
[[hi:स्वानिकी]]
[[hr:Fonetika]]
[[hu:Fonetika]]
[[hy:Հնչյունաբանություն]]
[[ia:Phonetica]]
[[id:Fonetik]]
[[io:Fonetiko]]
[[is:Hljóðfræði]]
[[it:Fonetica]]
[[ja:音声学]]
[[jbo:voksnaske]]
[[ka:ფონეტიკა]]
[[kk:Фонетика]]
[[ko:음성학]]
[[ky:Фонетика]]
[[la:Phonetica]]
[[lb:Phonetik]]
[[li:Fonetiek]]
[[lmo:Funetica]]
[[lt:Fonetika]]
[[lv:Fonētika]]
[[mhr:Йӱклончыш]]
[[ml:സ്വനവിജ്ഞാനം]]
[[ms:Fonetik]]
[[myv:Фонетика]]
[[nl:Fonetiek]]
[[nn:Fonetikk]]
[[no:Fonetikk]]
[[nov:Fonetike]]
[[pl:Fonetyka]]
[[pt:Fonética]]
[[ro:Fonetică]]
[[ru:Фонетика]]
[[scn:Funètica]]
[[sh:Fonetika]]
[[simple:Phonetics]]
[[sk:Fonetika]]
[[sl:Fonetika]]
[[sq:Fonetika]]
[[sr:Фонетика]]
[[sv:Fonetik]]
[[sw:Fonetiki]]
[[ta:ஒலிப்பியல்]]
[[th:สัทศาสตร์]]
[[tr:Sesbilim]]
[[tt:Фонетика]]
[[uk:Фонетика]]
[[ur:صوتیات]]
[[yi:פאנעטיק]]
[[zh:语音学]]
| 