Суматрански носорог: Разлика помеѓу преработките

<center><small>

Распространетост на Суматранскиот носорог. Денес го среќаваме само на местата означени со црвено.<ref>Derived from range maps in:

| subdivision_ranks = [[Подвид]]ови

| subdivision =

†''Dicerorhinus sumatrensis lasiotis''

}}

Суматранскиот носорог е самотно животно освен за време на сезоната за парење и при одгледувањето на младенчињата. Ова е највокален вид од сите носорози но исто така комуницираат и со оставање белези на почвата и оставање измет. Суматранскиот носорог е многу повеќе проучуван од сличниот [[Јавански носорог]], најмногу поради програмата со која 40 суматрански носорози се чуваат во заробеништво со цел зачувување на видот. Оваа програма била прогласена за катастрофа, откако повеќето носорози умреле и не дале потомство речиси 20 години.

Првиот документират суматрански носорог бил застрелан на 16 километри од [[Бенгкулу]], близу до западниот брег на [[Суматра]] во 1793 година. Цртежи од ова животно и запишани описи биле испратени на натуралистот [[Јосеф Банкс]] (Joseph Banks), тогашен претседател на [[Лондонско Кралско Друштво|Лондонското кралско друштво]]. Уште истата година бил објавен научен труд за овој вид. Сепак, дури во 1814 година, овој вид ќе доби научно име, кое го дал [[Јохан Фишер вон Валхејм]] (Johann Fischer von Waldheim), германски научник и управник на Дарвиновиот музеј во [[Москва]], [[Русија]] <ref name="Asian sightings">{{цитирана книга | author = Rookmaaker, Kees | year = 2005 | chapter = First sightings of Asian rhinos | pages = 52 | editor = Fulconis, R. | title = Save the rhinos: EAZA Rhino Campaign 2005/6 | location = London | publisher = [[European Association of Zoos and Aquaria]] }}</ref><ref name= Morales>{{цитирано списание | year = 1997 | last = Morales | first = Juan Carlos | coauthors = Patrick Mahedi Andau, Jatna Supriatna, Zainuddin Zainal-Zahari, and Don J. Melnick | title = Mitochondrial DNA Variability and Conservation Genetics of the Sumatran Rhinoceros | journal = Conservation Biology | volume = 11 | issue = 2 | pages = 539–543 | doi = 10.1046/j.1523-1739.1997.96171.x }}</ref>.

* '''''D.s. lasiotis''''', познат како Северен суматрански носорог. Во минатото бил распространет во Индија и Бангладеш но денес е изумрен во овие региони. Непотврдени извори, укажувааат на мала преживеана популација во Бурма, но истражувањата се оневозможени од политичката ситуација во оваа земја<ref name="IUCN Dsl">Asian Rhino Specialist Group (1996). [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/6554 ''Dicerorhinus sumatrensis'' ssp.'' lasiotis'']. ''2007 [[IUCN Red List of Threatened Species]]''. IUCN 2007. Retrieved on 13 јануари, 2008.</ref>. Името lasiotis е добиено од грчки и значи „влакнести уши“. Подоцна биле утврдено дека влаканта на ушите не се поголеми од тие на останатите подвидови но сепак овие животни останале како посебен подвид поради тоа што се значително поголеми од останатите<ref name=Taxhistory/>.

{{Main|Носорози#Еволуција}}

Предците на носорозите се одвоиле од останатите [[парнокопитни животни]] за време на раниот [[Еоцен]]. Според извршените анализи на [[митохондрија|митохондриална]] [[ДНК]], предците на денешните носорози се одвоиле од предците на фамилијата [[Equidae]] пред околу 50 милиони години<ref name = Tougard>{{цитирано списание | author = Tougard, C. | coauthors = T. Delefosse, C. Hoenni, and C. Montgelard | year = 2001 | title = Phylogenetic relationships of the five extant rhinoceros species (Rhinocerotidae, Perissodactyla) based on mitochondrial cytochrome b and 12s rRNA genes | journal = Molecular Phylogenetics and Evolution | volume = 19 | issue = 1 | pages = 34–44 | doi = 10.1006/mpev.2000.0903}}</ref><ref name=DNA>{{цитирано списание | title = The Complete Mitochondrial DNA Sequence of the Greater Indian Rhinoceros, ''Rhinoceros unicornis'', and the Phylogenetic Relationship Among Carnivora, Perissodactyla, and Artiodactyla (+ Cetacea) | author = Xu, Xiufeng | coauthors = Axel Janke, and Ulfur Arnason | year = 1996 | journal = Molecular Biology and Evolution | volume = 13 | issue = 9 | pages = 1167–1173 | url = http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/reprint/13/9/1167 | accessdate = 2007-11-04}}</ref>. Преживеаната фамилија, [[Rhinocerotidae]] за прв пат се појавила во [[Евроазија]] за време на доцниот еоцен, а потоа овие животни се распространиле низ [[Азија]] во почетокот на [[миоцен]] <ref name=Lacombat>{{цитирана книга | author = Lacombat, Frédéric | year = 2005 | chapter = The evolution of the rhinoceros | pages = 46–49 | editor = Fulconis, R. | title = Save the rhinos: EAZA Rhino Campaign 2005/6 | location = London | publisher = [[European Association of Zoos and Aquaria]] }}</ref><ref name=Dinerstein>{{цитирана книга | title = The Return of the Unicorns; The Natural History and Conservation of the Greater One-Horned Rhinoceros | last = Dinerstein | first = Eric | publisher = [[Columbia University Press]] | location = [[New York]] | year = 2003 | isbn = 0-231-08450-1 }}</ref>.

Поради морфолошките сличности, Суматранскиот носорог се смета да близок роднина на изумрениот [[Влакнест носорог]] (''Coelodonta antiquitatis''). Влакнестиот носорог, наречен така поради крзното кое му го прекрива телото за прв пат се појавил во [[Кина]], и до доцниот [[плеистоцен]] веќе бил распространет низ целиот Евроазиски континент од [[Кореја]] до [[Шпанија]]. Влакнестиот носорог го преживеал последното [[ледено доба]], но како и [[Влакнест мамут|влакнестиот мамут]] изумреле пред околу 10 000 години. Иако според некои морфолошки анализи постои сомневање во поврзаноста на овие два носорози<ref name=Cerdeno/>, сепак последните молекуларни анализи потврдуваат дека ова се сестрински таксоми<ref name=Orlando>{{цитирано списание | journal = Molecular Phylogenetics and Evolution | volume = 28 | issue = 2 | month = September | year = 2003 | pages = 485–499 | title = Ancient DNA analysis reveals woolly rhino evolutionary relationships | author = Orlando, Ludovic | coauthors = Jennifer A. Leonard, Aurélie Thenot, Vincent Laudet, Claude Guerin, and Catherine Hänni | doi = 10.1016/S1055-7903(03)00023-X }}</ref>. Многу фосили се класифицирани како членови на ''Dicerorhinus'' но сепак во него спаѓа само еден преживеан вид – Суматранскиот носорог<ref name=Groves1972/>.

[[Податотека:Sumatran Rhino skeleton.jpg|thumb|Скелет на суматрански носорог]]

Возрасен суматрански носорог до рамениците има висина од 120-145 сантиметри, должината на телото изнесува околу 250 сантиметри и тежи помеѓу 500 и 800 килограми. Најтешките единки, кои претежно се оние во заробеништво, достигнуваат и до 1000 килограми. Како и африканските видови, и суматранскиот носорог има два рога. Поголемиот е со просечна должина од 15-25 сантиметри, но сепак најдолгиот регистриран рог бил со должина од 81 сантиметар<ref name=LitStud/>. Вториот рог е доста помал, најчесто со должина помала од 10 сантиметри. Поголемиот рог е познат како носен или преден, а помалиот како челен рог<ref name=Groves1972>{{цитирано списание | journal = [[Mammalian Species]] | url = http://www.science.smith.edu/departments/Biology/VHAYSSEN/msi/pdf/i0076-3519-021-01-0001.pdf |format=PDF| year = 1972 | author = Groves, Colin P., and Fred Kurt | title = Dicerorhinus sumatrensis | issue = 21 | pages = 1–6 | doi = 10.2307/3503818}}</ref>. Роговите имаат темно сива или црна боја. Иако мажјаците имаат малку поголеми рогови од женките, сепак не се забележува [[полов диморфизам]]. Животниот век на суматранскиот носорог во дивината се проценува на 30-45 години. Во заробеништво најдолг живот имала женка од Лондонската зоолошка градина, која умрела во 1900 година на возраст од 32 години и 8 месеци<ref name=Groves1972/>.

[[Кожа]]та на носорогот е тенка, самао 10-16 милиметри, и во дивината носорозите немаат поткожно сало. Крзното може да биде доста густо (најчесто кај младенчињата) или прилично ретко, најчесто со црвенкасто-кафена боја. Во дивината е тешко да се набљудува крзното на овие животни бидејќи речиси секогаш се прекриени со кал. Во заробеништво крзното е доста подолго и погусто. Суматранскиот носорог има прамени од долги влакна околу ушите и густ влакнест дел на врвот на опашката. Како и останатите носорози, имаат многу слаб вид. Суматранскиот носорог е доста агилен и брз, може лесно да се качува по планини и лесно поминува низ тревести падини и речни брегови<ref name="van Strien"/><ref name=LitStud>{{цитирано списание | title = Dicerorhinus sumatrensis (Fischer), the Sumatran or two-horned rhinoceros: a study of literature | last = van Strien | first = N.J. | year = 1974 | journal = Mededelingen Landbouwhogeschool Wageningen | volume = 74 | issue = 16 | pages = 1–82}}</ref><ref name=Groves1972/>.

[[Податотека:TamanNegara SungeiTembeling.jpg|thumb|Во [[Национален парк Таман Негара|Националниот парк Таман Негара]] живее единствена позната голема популација на суматрански носорози.]]

[[Податотека:Cloud forest mount kinabalu.jpg|thumb|[[Облачна шума]] во [[Сабах]], [[Борнео]]]]

[[Генетика|Генетските анализи]] на популациите на суматранскиот носорог укажале на постоење на три лози<ref name= Morales/>. Носорозите од источна Суматра и Малаја се многу поблиски отколку носорозите од другата страна на планините Барисан во западниот дел на Суматра. Носорозите ос источна Суматра и Малаја имаат многу мали генетски варијации поради што се претпоставува дека овие две лози не се одвоиле за време на [[плеистоцен]]от. И двете популации се толку блиски што без проблем можат да се размножуваат. За разлика од нив носорозите од Борнео се доста различни, па не е препорачливо да има мешање на оваа лоза со двете останати<ref name= Morales/>. Генетичарите почнале да ја проучуваат разноврсноста на [[гени]]те во овие популации преку идентификација на [[микросателит]]и.

Суматранските носорози се самотни животни, освен за време на сезоната за парење и при одгледувањето на младенчињата. Мажјаците имаат територии од 50 km2, а женките од 10–15 km2<ref name="van Strien"/>. Териториите на женките се одовоени едни од други, додека тие на мажјаците често се препокриваат. Нема докази дека суматранските носорози ги бранат овие територии. Териториите ги означуваат со бележење на земјата со нозете, виткајќи фиданки на карактеристичен начин, и оставајќи измет. Суматранскиот носорог е најактивен кога јаде, најчесто во зората или веднаш по самракот. За време на денот, носорогот се валка во басени со кал за да се олади и одмори. За време на влажната сезона тие се селат кон региони со поголема надморска височина, а во потоплите месеци се врќаат во рамнините<ref name="van Strien"/>.

[[Податотека:Sumatran Rhino 001.jpg|thumb|Суматрански носорог се валка во кал во зоолошката градина во Синсинати.]]

Суматранските носорози имаат патеки низ целиот регион каде што се распространети. Посотјат два вида на патеки. Главните патеки, се употребувааат со генерации и поврзуваат важни региони како местата каде што се снабдуваат со сол или региони кои се одвоени со непроодна вегетација. Во регионите каде што се хранат, носорозите прават помали патеки на кои сѐ уште има вегетација. Откриени се патеки на суматрански носорози кои преминуваат преку реки длабоки 1,5 метра и широки околу 50 метри. Струјата во овие реки не претставува проблем за носорозите бидејќи тие се одлични пливачи<ref name=Groves1972/><ref name=LitStud/>. Доколку нема бари со кал во билзина на реките, суматранскиот носорог може да ги заменат со лежење во водата во реките<ref name=Borner/>.

{| class="infobox" style="float:right; clear:right; margin-left:1em; margin-right:0em; font-size:90%; width:150px;"

|[[Податотека:MallotesPhilipensis.jpg|100x100px]]

|[[Податотека:Ardisia crenata6.jpg|100x100px]]

|-

|}

При ваквата исхрана суматранскиот носорог внесува голема количина на [[хранливи влакна]] а само средна количина на [[протеин]]и<ref name=Dierenfeld06>{{цитирано списание | author = Dierenfeld, E.S. | coauthors = A. Kilbourn, W. Karesh, E. Bosi, M. Andau, S. Alsisto | year = 2006 | title = Intake, utilization, and composition of browses consumed by the Sumatran rhinoceros (Dicerorhinus sumatrensis harissoni) in captivity in Sabah, Malaysia | journal = Zoo Biology | volume = 25 | issue = 5 | pages = 417–431 | doi = 10.1002/zoo.20107}}</ref>. Честото снабдување со сол е многу важно за исхраната на овие животни. Некои суматрански носорози живеат во региони каде нема вакви места за конзумирање [[сол]], па тие се снабдуваат со потребните [[минерал]]и преку конзумирање растенија кои се богати со минерали<ref name=Biotropica>{{цитирано списание | title = The Mineral Content of Food Plants of the Sumatran Rhino (''Dicerorhinus sumatrensis'') in Danum Valley, Sabah, Malaysia | journal = Biotropica | volume = 3 | issue = 5 | pages = 352–355 | year = 1993 | last = Lee | first = Yook Heng | coauthors = Robert B. Stuebing, and Abdul Hamid Ahmad | doi = 10.2307/2388795 }}</ref><ref name=Borner/>.

Женките стануваат секусално зрели на возраст од 6-7 години, а мажјаците кога имаат одприлика 10 години. Времетраењето на бременоста кај носорозите е 15-16 месеци. Младенчето кое тежи помеѓу 40 и 60 килограми, прекинува со цицање после 15 месеци, но останува со мајката во првите 2-3 години. Во дивината, временскиот интервал помеѓу две породувања се проценува на 4-5 години. Одгледување на младите во дивината досега не е проучувано<ref name="van Strien"/>.

 

 

Во минатото суматранскиот носорог бил многуброен во jугоисточниот дел на [[Азија]]. Денес се проценува дека се останати само околу 300 единки. Иако не е толку редок како [[Јавански носорог|Јаванскиот носорог]], сепак е многу поподложен на ловокрадство и намалување на природното живеалиште. Неговите популации се мали и поделени. Популацијата на јавански носорози во [[Уџунг Кулон]] се смета дека е доста стабилна, за разлика од популациите на суматранскиот кои се верува дека се во постојан пад. Класиран е како [[критично загрозен вид]], најмногу поради опасноста од недозволен лов и уништувањето на [[дождовна шума|дождовните шуми]] во кои живее. Најголемиот дел од преостанатите живеалиште се во непристапните планински региони во [[Индонезија]] <ref name=Rabinowitz>{{цитирано списание | author = Rabinowitz, Alan | year = 1995 | title = Helping a Species Go Extinct: The Sumatran Rhino in Borneo | journal = Conservation Biology | volume = 9 | issue = 3 | pages = 482–488 | doi = 10.1046/j.1523-1739.1995.09030482.x }}</ref><ref name=Strien2001>{{цитирано списание | journal = Proceedings of the International Elephant

and Rhino Research Symposium, Vienna, June 7–11, 2001 | publisher = Scientific Progress Reports | year = 2001 | title = Conservation Programs for Sumatran and Javan Rhino in Indonesia and Malaysia | last = van Strien | first = Nico J. }}</ref>.

Дождовните шуми во [[Индонезија]] и [[Малезија]] во кои живее суматранскиот носорог, се исто така загрозени од незаконско сечење. Во овие шуми растат ретки дрва како ''[[Intsia bijuga]]'', ''[[Shorea]]'' и ''[[Palaquium]]'' кои на меѓународните пазари имаат цена од 1800 долари за m3.

Иако се ретки, суматранските носорози повремени биле присутни во зоолошките градини во последните 150 години. Во 1872 година два суматрански носорози биле сместени во Лондонската зоолошка градина. Еден од нив, женка со има Бегум, била фатена во [[Читагонг]] во 1868 година и живеела во золошката до 1900тата година, со што го држи рекордот за најдолг живот во заробеништво. Во овој период, [[Филип Склатер]] (Philip Sclater), секретар во Зоолошкото друштво од Лондон, тврдел дека првиот суматрански носорог бил присутен во колекцијата на Зоолошката градина во Хамбург од [[1868]] година. Пред изумирањето на подвидот ''Dicerorhinus sumatrensis lasiotis'', најмалку седум примероци биле чувани во зоолошките и циркузите <ref name=LitStud/>. Сепак, суматранските носорози не напредувале надвор од нивното природно живеалиште. Носорог од зоолошката градина во Калкута, имал успешно породување во 1889 година, но за време на целиот 20ти век ниту еден носорог не бил роден во зоолошките градини ширум светот. Во 1972 година починал последниот суматрански носорог кој живеел во зарбеништво, во зоолошката градина во Копенхаген <ref name=LitStud/>.

И покрај неодамнешниот успех во Синсинати, овие програми остануваат контроверзни. Поборниците за овие програми сметаат дека е постигнат успех со проучувањето на репродуктивните навика, подигањето на јавната свест за носорозите и добирање финанскиска помош за заштитните програми во Суматра. Противниците на овие програми сметаат дека загубите се преголеми, програмата е премногу скапа и дека популациите во заробеништво не можат да се споредат со степенот на закрешнување на носорозите во добро-заштитените природни живеалишта <ref name=Roth06/><ref name=Dinerstein/>.

[[Податотека:Rauhohr-Nashorn-drawing.jpg|thumb|Цртеж од суматрански носорог (1927 година)]]

Постојат бројни приказни и верувања за суматранскиот носорог кои се собрани од натуралистите и ловците за време на средина на 1800тите и раните 1900ти. Во [[Бурма]], се верува дека суматранскиот носорог јаде оган. Приказните опишуваат носорог кој го следи чадот до неговиот извор, поготово до логорски оган, и потоа го напаѓа кампот. Исто така постои верување и дека најдобро време да се ловат овие носорози е во јули кога тие се собираат под полната месечина. Во [[Малаја]] се зборувало дека рогот на носорогот е шуплив и дека може да се користи еден вид црево за дишење под вода. Во [[Суматра]] и Малаја некогаш се верувало и дека рогот паѓа секоја година, а носорогот го закопува во земјата.

 

{{reflist|2}}

* [http://www.arkive.org/species/GES/mammals/Dicerorhinus_sumatrensis/ Sumatran Rhino] at Arkive.

* [http://www.rhinos-irf.org/sumatran/ Information on the Sumatran Rhino] from the [http://www.rhinos-irf.org/ International Rhino Foundation]

{{Непарнокопитни}}

[[Категорија:Непарнокопитни]]

[[Категорија:Носорози]]