Јанош Бојаи: Разлика помеѓу преработките

{{внимание}}

 

'''''Резиме''''': Разговорот за концептуалниот терминолошки систем на Јанош(Јохан) Бољаи е апсолутна и хиперболична (каратко кажано не-Евклидова) геометрија се фокусира на терминот “паралела” (или “паралено”). Како што значењето на паралелноста има централна улога во историскиот развој на “теоријата на паралелите” која резултира со пронаоѓањето на не-Евклидовата геометрија, концептот на паралелни линии беше фундаментален во терминолошкиот систем на ново откриената геометрија. Најпрво од се реконструкцијата и анализите на генералниот историски поглед на Јанош Бољаи е “паралелата” и истиот термин ќе биде формулиран на начин кој ќе биде достапен на филозофските порекнувања.

 

'''Јанош Бољаи''' (15 Декември, 1802 – Јануари 27, 1860) беше унгарски математичар, познат со неговите заложби околу не-Евклидовата геометрија. Бољаи е роден во Kolozsvár , Трансилваниа (денешна Cluj-Napoca, Романија), син на добро-познатиот математичар, Фаркаш Бољаи.

На тринаесет годишна возраст тој го усовршува сметањето и други форми на аналитичка механика, добивајќи инстрикции од неговиот татко. Тој студира на Ројал Колеџот во Виена од 1818 до 1822 година. Јанош станува преопседнат со Евклидовите паралелни постулати кои неговиот татко ги напиша за него.

 

Меѓутоа Јанош остана на своето истражување и дојде до заклучок дека постулатите се независни од другите аксиоми во геометријата и поради таквата разлика геометријата може да биде конструирана на нејзиниот негатив. Тој му Надвор од нулата јас создадов нов чуден напиша на својот татко: “универзум”. Помеѓу 1820 и 1823 година Јанош беше подготвен да расправа за комплетниот систем на не-Евклидовата геометрија. Трудот на Бољаи беше објавен во 1832 како додаток на математичкиот учебник на неговиот татко.

 

== Живот и дело ==

 

 

Во 1816 година таткото на Бољаи му напиша на својот пријател Гаус прашувајќи го дали ќе му дозволи на неговиот син да живее со него и да му овозможи најдобра математичка едукација. Всушност тоа беше прекрасна едукација за Јанош и интересно е колку тој може да истражува во областа на математиката, се разбира доколку Гаус го прифати предлогот на Фаркаш. Гаус ја одбил идејата на неговиот татко. Кога Јанош заврши на Marosvásárhely колеџот на 30 јуни 1817 не му беше јасно колку тој може да добие добра математичка едукација. Никој од универзитетите во Пешта или Виена не нудеа добра и квалитетна математичка едукација и Фаркаш неговиот татко, не вложуваше напори да го испрати неговиот син на некој од престижните универзитети во странство.Одлуката Јанош да студира воено инжењерство во академијата за инжењерство во Виена, беше прифатена со многу болка и тага, на крајот од ова патешествие беше избрана помалку лошата можна опција. Тоа не укажува дека Јанош воопшто не ја изучуваше матаматиката тој низ курсот во воената академија изучуваше математички сегменти.

 

 

Во септември 1823 тој влегува во редовите на механизираниот корпус како официр и беше испратен да работи на утврдување во Темишвар. Тој потрошил вкупно 11 години во војска и имаше репутација за најдобар мачомен во Австро-Унгарската империалистичка армија. Тој никогаш не пиел или пушел и на 23 годишна возраст остана сѐ уште скромен. Јанош беше совршен познавач на јазиците зборувал девет странски јазици, од кои Кинескиот и Тибетскиот.

 

 

Бољаи не остана долго во Лемберг, за во 1832 да биде испратен во Олмуц каде тој беше поставен за капетан. Гаус кој се запозна со најголемиот дел од неговото дело беше видно изненаден од младиот научник. Гаус, читајќи го додатокот од книгата на таткото на Бољаи, му напиша на својот пријател велејќи му: “Јас мислам дека младиот геометар Бољаи е генијалец од највисок ред”. Меѓутоа Бољаи станува раздразлива и неподнослива личност. Неговата здравствена состојба почна да се влошува тој беше заболен од грозница која постојано го оневозможуваше и тој увиде неможност да се грижи за своите војнички должности. Тој се повлекува на 16 јуни 1833 година, и за кратко време заминува да живее со неговиот татко.

 

 

После престојот кај неговиот татко, Бољаи отиде да живее на фамилијарниот имот во Домалд, кој фамилијата го наследува од мајката на Фаркаш Бољаи. Тој се запознава со Розалиа Кибеди Орбан и тие живееле заедно во Домалд од 1934 година. Тие не влегле во брак, меѓутоа, законот инсистирал пред влегување во брак да бидат исплатени пари на име на државата. Бољаи неможел да дојде до средства за својата венчавка. Тој имал две деца со Розалиа но неговото пензионирање не дозволило комфорна живеачка за неговата фамилија. Тој никогаш не располагал добро со парите кои некогаш ги имал, а ниту го задржал имотот во добра состојба.

Во 1852 година Бољаи ја напушта Розалиа, со која се ожени на 18 мај 1849 година верувајќи дека законите сега се сменети. Раздвојувањето од Розалиа му донесе придобивки во врската со неговиот татко. Тој продолжи да работи на математиката во неговите последни години, наместо да се обиде да конструира теорија на сеопштото знаење. Постојат интересни идеи содржани во сегменти од областа на лингвистиката и социологијата.

 

 

Во 1848 Бољаи дознава дека Лобачевски има публикувано сличен труд на неговиот, но тој содржел само хиперболична геометрија. Подоцна се дознава дека Лобачевски има публикувано слични пронајдоци во 1829-1930, но поради јазичните бариери и брзината со која се движеле информациите за новите пронајдоци, трудот на Лобачевски не стана доволно познат во западна Европа во истите години кога Бољаи ги развиваше своите теории.

 

 

Тоа беше тема на дискусија бидејќи новопронајдените теории водат кон сомнеж како двајца различни научници можеби ги имаат набавено и присвоено пронајдоците на некои други научници. Тоа истовремено претставуваше осуда за плагијатство.

|}

 

Во склоп на неговата работа во геометријата, Бољаи изгради ригорозен геометриски концепт на комплексните броеви како подредени парови на реални броеви. Иако тој никогаш не ги објави повеќето од 24 страни на додатокот, тој остави повеќе од 20,000 страни математичка збирка. Тие сега можат да се најдат во Библиотеката на Бољаи во Târgu-Mureş, Романија, каде Бољаи почина.

До сега не е пронајден оригинален портрет од Бољаи. Една не верифицирана слика се појавува во некои енциклопедии и на Унгарска поштенска марка.

 

 

Одговорот е да во апстрактна смисла. Јанош Бољаи покажа дека Евклидовата аксиома на паралелите може да биде супституирана со друга, а конструкцијата продолжува во истиот правец. Па како математичка можност виртуелно постои. Меѓутоа дали може физички да се најде било каде во просторот?

Тоа е она во што Бољаи верувал дека тридимензионалниот простор во астрономијата е всушност геометријата на Бољаи. Ако ова е погрешно толкување: тогаш просторот во вселената, е всушност временски простор: четири-димензионален.