Словенечка граматика
Словенечката граматика ги опфаќа фонолошките, морфолошките, синтаксните и семантичките првила во словенечкиот јазик. Словенечките именки имаат род, број и падеж, а карактеристично е постоењето на двоината. Глаголите имаат 4 времиња, сегашно, минато, идно и плуперфект.
Морфологија уреди
Именки уреди
Словенечките именки имаат падежи. Во словенечкиот јазик има 6 падежи (во заграда се словенечките имиња):
- номинатив (imenovalnik или nominativ)
- генитив (rodilnik или genitiv)
- датив (dajalnik или dativ)
- акузатив (tožilnik или akuzativ)
- локатив (mestnik или lokativ)
- инструментал (orodnik или instrumental)
Именките во словенечкиот јазик имаат три броја: еднина, двоина и множина. Покрај тоа, именките имаат три рода: машки, женски и среден род.
Падежи уреди
Словенечките именки имаат 4 деклинации.
Деклинација за женски род уреди
- Прва деклинација
Оваа деклинација содржи именки кои завршуваат на -a. Повеќето од овие именки се во женски род, освен некои именки од машки род
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | lipa | lipi | lipe | |
| Ген. (2) | lipe | lip | lip | |
| Дат. (3) | lipi | lipama | lipam | |
| Аку. (4) | lipo | lipi | lipe | |
| Лок. (5) (pri/o) | lipi | lipah | lipah | |
| Инс. (6) (z) | lipo | lipama | lipami | |
Именка може да се додаде во генитивот, множина и двоина. На пример, vožnja (возење) - voženj, igra (игра) - iger, ladja (брод) - ladij.
- Втора деклинација
Во втората деклинација се именки од женски род кои завршуваат на согласка.
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | perut | peruti | peruti | |
| Ген. (2) | peruti | peruti | peruti | |
| Дат. (3) | peruti | perutma | perutim | |
| Аку. (4) | perut | peruti | peruti | |
| Лок. (5) (pri/o) | peruti | perutih | perutih | |
| Инс. (6) (z) | perutjo | perutma | perutmi | |
- Трета деклинација
Во оваа деклинација се недеклинирани именки од женски род.
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | mami | mami | mami | |
| Ген. (2) | mami | mami | mami | |
| Дат. (3) | mami | mami | mami | |
| Аку. (4) | mami | mami | mami | |
| Лок. (5) (pri/o) | mami | mami | mami | |
| Инс. (6) (z) | mami | mami | mami | |
- Четврта деклинација
Во оваа деклинација именки добиени од придавки во женски род. Овие се деклинираат како обични придавки.
- Неправилни именки во женски род
Овие именки немаат правилна деклинациа: gospa (дама), hči (ќерка) и mati (мајка) во еднина. Во множина и двоина, mati и hči ја следат -a деклинацијата.
| падеж | mati | hči |
|---|---|---|
| Ном. (1) | mati | hči |
| Ген. (2) | matere | hčere |
| Дат. (3) | materi | hčeri |
| Аку. (4) | mater | hčer |
| Лок. (5) (pri) | materi | hčeri |
| Инс. (6) (s/z) | materjo | hčerjo |
| падеж | ед. | дв. | мн. |
|---|---|---|---|
| Ном. (1) | gospa | gospe | gospe |
| Ген. (2) | gospe | gospe | gospe, gospa |
| Дат. (3) | gospe | gospema | gospem |
| Аку. (4) | gospo | gospe | gospe |
| Лок. (5) (pri) | gospe | gospeh | gospeh |
| Инс. (6) (z) | gospo | gospema | gospemi |
Деклинација за машки род уреди
- Прва деклинација
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | korak | koraka | koraki | |
| Ген. (2) | koraka | korakov | korakov | |
| Дат. (3) | koraku | korakoma | korakom | |
| Аку. (4) | korak | koraka | korake | |
| Лок. (5) (pri/o) | koraku | korakih | korakih | |
| Инс. (6) (s) | korakom | korakoma | koraki | |
- Втора деклинација
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | vojvoda | vojvodi | vojvode | |
| Ген. (2) | vojvode | vojvod | vojvod | |
| Дат. (3) | vojvodi | vojvodama | vojvodam | |
| Аку. (4) | vojvodo | vojvodi | vojvode | |
| Лок. (5) (pri/o) | vojvodi | vojvodah | vojvodah | |
| Инс. (6) (z) | vojvodo | vojvodama | vojvodami | |
- Трета деклинација
Овие именки, односно нивните наставки, може да се исти со тие од првата деклинација за машки род. Во оваа група спаѓаат кратенки.
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | H2O | H2O | H2O | |
| Ген. (2) | H2O | H2O | H2O | |
| Дат. (3) | H2O | H2O | H2O | |
| Аку. (4) | H2O | H2O | H2O | |
| Лок. (5) (pri/o) | H2O | H2O | H2O | |
| Инс. (6) (z) | H2O | H2O | H2O | |
- Четврта деклинација
Оваа деклинација опфаќа именки добиени од придавки во машки род. Овие именки се деклинирани како обични придавки.
- Неправилна деклинација
Најчеста неправилна деклинација е именката dan (ден).
| бро | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | dan | dni, dneva | dnevi | |
| Ген. (2) | dne, dneva | dni | dni | |
| Дат. (3) | dne, dnevu | dnema, dnevoma | dnem, dnevom | |
| Аку. (4) | dan | dni, dneva | dni, dneve | |
| Лок. (5) (pri/o) | dne, dnevu | dneh, dnevih | dneh, dnevih | |
| Инст. (6) (z) | dnem, dnevom | dnema, dnevoma | dnemi, dnevi | |
Деклинација за среден род уреди
- Прва деклинација
| број | ||||
| падеж | ед. | дв. | мн. | |
|---|---|---|---|---|
| Ном. (1) | mesto | mesti | mesta | |
| Ген. (2) | mesta | mest | mest | |
| Дат. (3) | mestu | mestoma | mestom | |
| Аку. (4) | mesto | mesti | mesta | |
| Лок. (5) (pri/o) | mestu | mestih | mestih | |
| Инст. (6) (z) | mestom | mestoma | mesti | |
- Именки добиени од придавки
Оваа група опфаќа именки добиени од придавки во среден род. Тие се деклинираат како обични придавки во среден род.
Глаголи уреди
Во словенечкиот јазик има четири граматички времиња: сегашно време (sedanjik), минато време (preteklik), сегашен перфект (predpreteklik), и идно време (prihodnjik). Покрај тоа, словенечкиот глагол има и три начина: исказен, заповеден и условен начин. Други одлики на словенечкиот глагол се:
- инфинитив кој завршува на -ti или -t.
- два активни сегашни партиципи, -č и -e.
- два минати активни партиципи, -l и -(v)ši.
- минат пасивен партицип, на -n или -t.
Глаголите во словенечкиот јазик имаат два вида: свршен и несвршен. Секој глагол може да има свршена и несвршена форма, исто како и во македонскиот јазик. На крај, глаголите имаат и преодност, односно тие се делат на преодни и непреодни, но и повратни.
| времиња | ||||||||||
| број | лице | сегашно време | минато време (1) | сегашен перфект (1) | идно време (1) | заповеден начин | сегашен услов (1) | минат услов (1) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| еднина | 1 л. | tresem | sem tresel | sem bil tresel | bom tresel | -- | bi tresel | bi bil tresel | ||
| 2 л. | treseš | si tresel | si bil tresel | boš tresel | tresi | bi tresel | bi bil tresel | |||
| 3 л. | trese | je tresel | je bil tresel | bo tresel | naj trese | bi tresel | bi bil tresel | |||
| двоина | 1 л. | treseva | sva tresla | sva bila tresla | bova tresla | tresiva | bi tresla | bi bila tresla | ||
| 2 л. | treseta | sta tresla | sta bila tresla | bosta tresla | tresita | bi tresla | bi bila tresla | |||
| 3 л. | treseta | sta tresla | sta bil tresla | bosta tresla | naj treseta | bi tresla | bi bila tresla | |||
| множина | 1 л. | tresemo | smo tresli | smo bili tresli | bomo tresli | tresimo | bi tresli | bi bili tresli | ||
| 2 л. | tresete | ste tresli | ste bili tresli | boste tresli | tresite | bi tresli | bi bili tresli | |||
| 3 л. | tresejo | so tresli | so bili tresli | bodo tresli | naj tresejo | bi tresli | bi bili tresli | |||
| партиципи и глаголски именки | ||||||||||
| еднина | двоина | множина | ||||||||
| име | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | |
| партиципи | сегашен активен | --- | ||||||||
| минат активен I | tresel | tresla | treslo | tresla | tresli | tresli | tresli | tresle | tresla | |
| минат пасивен | raztresen | raztresena | raztreseno | raztresena | raztreseni | raztreseni | raztreseni | raztresene | raztresena | |
| глаголска именка | сегашна активна | --- | глаголска именка | инфинитив | tresti | |||||
| мината активна II | -- | супин | trest | |||||||
(1) партиципот мора да се сложува со подметот во реченицата
| времиња | ||||||||||
| број | лице | сегашно време | минато време (1) | сегашен перфект (1) | индо време (1) | заповеден начин | сегашен услов (1) | минат услов (1) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| единина | 1 л. | venem | sem venil | sem bil venil | bom venil | -- | bi venil | bi bil venil | ||
| 2 л. | veneš | si venil | si bil venil | boš venil | veni | bi venil | bi bil venil | |||
| 3 л. | vene | je venil | je bil venil | bo venil | naj vene | bi venil | bi bil venil | |||
| двоина | 1 л. | veneva | sva venila | sva bila venila | bova venila | veniva | bi venila | bi bila venila | ||
| 2 л. | veneta | sta venila | sta bila venila | bosta venila | venita | bi venila | bi bila venila | |||
| 3 л. | veneta | sta venila | sta bil venila | bosta venila | naj veneta | bi venila | bi bila venila | |||
| множина | 1 л. | venemo | smo venili | smo bili venili | bomo venili | venimo | bi venili | bi bili venili | ||
| 2 л. | venete | ste venili | ste bili venili | boste venili | venite | bi venili | bi bili venili | |||
| 3 л. | venejo | so venili | so bili venili | bodo venili | naj venejo | bi venili | bi bili venili | |||
| партиципи и глаголски именки | ||||||||||
| еднина | двоина | множина | ||||||||
| име | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | |
| партиципи | сегашен активен | --- | ||||||||
| минат активен I | venil | venila | venilo | venila | venili | venili | venili | venile | venila | |
| минат пасивен | --- | |||||||||
| глаголска именка | сегашна активна | --- | глаголска именка | инфинитив | veniti | |||||
| мината активна II | -- | супин | venit | |||||||
(1) партиципот мора да се сложува со подметот во реченицата
| времиња | ||||||||||
| број | лице | сегашно време | минато време (1) | сегашен перфект (1) | идно време (1) | заповеден начин | сегашен услов (1) | минат услов (1) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| еднина | 1 л. | kupujem | sem kupoval | sem bil kupoval | bom kupoval | -- | bi kupoval | bi bil kupoval | ||
| 2 л. | kupuješ | si kupoval | si bil kupoval | boš kupoval | kupuj | bi kupoval | bi bil kupoval | |||
| 3 л. | kupuje | je kupoval | je bil kupoval | bo kupoval | naj kupuje | bi kupoval | bi bil kupoval | |||
| двоина | 1 л. | kupujeva | sva kupovala | sva bila kupovala | bova kupoval | kupujva | bi kupovala | bi bila kupovala | ||
| 2 л. | kupujeta | sta kupovala | sta bila kupovala | bosta kupovala | kupujta | bi kupovala | bi bila kupovala | |||
| 3 л. | kupujeta | sta kupovala | sta bil kupovala | bosta kupovala | naj kupujeta | bi kupovala | bi bila kupovala | |||
| множина | 1 л. | kupujemo | smo kupovali | smo bili kupovali | bomo kupovali | kupujmo | bi kupovali | bi bili kupovali | ||
| 2 л. | kupujete | ste kupovali | ste bili kupovali | boste kupovali | kupujte | bi kupovali | bi bili kupovali | |||
| 3 л. | kupujejo | so kupovali | so bili kupovali | bodo kupovali | naj kupujejo | bi kupovali | bi bili kupovali | |||
| партиципи и глаголски именки | ||||||||||
| еднина | двоина | множина | ||||||||
| име | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | |
| партиципи | сегашен активен | kupujoč | kupujoča | kupujoče | kupujoča | kupujoči | kupujoči | kupujoči | kupujoče | kupujoča |
| минат активен I | kupoval | kupovala | kupovalo | kupovala | kupovali | kupovali | kupovali | kupovale | kupovala | |
| минат пасивен | kupovan | kupovana | kupovano | kupovana | kupovani | kupovani | kupovani | kupovane | kupovana | |
| глаголски именки | сегашна активна | kupovaje | глаголски именки | инфинитив | kupovati | |||||
| мината активна II | -- | супин | kupovat | |||||||
(1) партиципот мора да се сложува со подметот во реченицата
| времиња | ||||||||||
| број | лице | сегашно време | минато време (1) | сегашен перфект (1) | идно време (1) | заповеден начин | сегашен услов (1) | минат услов (1) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| еднина | 1 л. | delam | sem delal | sem bil delal | bom delal | -- | bi delal | bi bil delal | ||
| 2 л. | delaš | si delal | si bil delal | boš delal | delaj | bi delal | bi bil delal | |||
| 3 л. | dela | je delal | je bil delal | bo delal | naj dela | bi delal | bi bil delal | |||
| двоина | 1 л. | delava | sva delala | sva bila delala | bova delal | delajva | bi delala | bi bila delala | ||
| 2 л. | delata | sta delala | sta bila delala | bosta delala | delajta | bi delala | bi bila delala | |||
| 3 л. | delata | sta delala | sta bil delala | bosta delala | naj delata | bi delala | bi bila delala | |||
| множина | 1 л. | delamo | smo delali | smo bili delali | bomo delali | delajmo | bi delali | bi bili delali | ||
| 2 л. | delate | ste delali | ste bili delali | boste delali | delajte | bi delali | bi bili delali | |||
| 3 л. | delajo | so delali | so bili delali | bodo delali | naj delajo | bi delali | bi bili delali | |||
| партиципи и глаголски именки | ||||||||||
| еднина | двоина | множина | ||||||||
| име | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | |
| партиципи | сегапшен активен | delajoč | delajoča | delajoče | delajoča | delajoči | delajoči | delajoči | delajoče | delajoča |
| минат активен I | delal | delala | delalo | delala | delali | delali | delali | delale | delala | |
| минат пасивен | zdelan | zdelana | zdelano | zdelana | zdelani | zdelani | zdelani | zdelane | zdelana | |
| глаголски именки | сегашна активна | --- | глаголска именка | инфинитив | delati | |||||
| мината пасивна II | predelavši | супин | delat | |||||||
(1) партиципот мора да се сложува со подметот во реченицата
| времиња | ||||||||||
| број | лице | сегашно време | минато време (1) | сегашен перфект (1) | идно време (1) | заповеден начин | сегашен услов (1) | минат услов (1) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| еднина | 1 л. | želim | sem želel | sem bil želel | bom želel | -- | bi želel | bi bil želel | ||
| 2 л. | želiš | si želel | si bil želel | boš želel | želi | bi želel | bi bil želel | |||
| 3 л. | želi | je želel | je bil želel | bo želel | naj želi | bi želel | bi bil želel | |||
| двоина | 1 л. | želiva | sva želela | sva bila želela | bova želel | želiva | bi želela | bi bila želela | ||
| 2 л. | želita | sta želela | sta bila želela | bosta želela | želita | bi želela | bi bila želela | |||
| 3 л. | želita | sta želela | sta bil želela | bosta želela | naj želita | bi želela | bi bila želela | |||
| множина | 1 л. | želimo | smo želeli | smo bili želeli | bomo želeli | želimo | bi želeli | bi bili želeli | ||
| 2 л. | želite | ste želeli | ste bili želeli | boste želeli | želite | bi želeli | bi bili želeli | |||
| 3 л. | žele / želijo | so želeli | so bili želeli | bodo želeli | naj žele | bi želeli | bi bili želeli | |||
| партиципи и глаголски именки | ||||||||||
| еднина | двоина | множина | ||||||||
| име | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | м.р. | ж.р. | с.р. | |
| партиципи | сегашен активен | želeč | želeča | želeče | želeča | želeči | želeči | želeči | želeče | želeča |
| минат активен I | želel | želela | želelo | želela | želeli | želeli | želeli | želele | želela | |
| минат пасивен | zaželen | zaželena | zaželeno | zaželena | zaželeni | zaželeni | zaželeni | zaželene | zaželena | |
| глаголска именка | сегашна активна | žele | глаголска именка | инфинитив | želeti | |||||
| мината активна II | zaželevši | супин | želet | |||||||
(1) партиципот мора да се сложува со подметот во реченицата
Наводи уреди
Поврзано уреди
Надворешни врски уреди
- Кратка словенечка граматика на англиски.
 | Оваа статија од областа на лингвистиката е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
 | Оваа статија за Словенија е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |