Силикатни минерали
Силикатните минерали ја сочинуваат најголемата и најзначајната класа на карпотворни минерали и околу 90% од Земјината кора. Тие се хемиски соединенија на силициумот со кислород и со некои минерали и широко се широко застапени во облик на стакло, порцелан, керамика и др.[1] Се класификуваат во зависност од составот и распореденоста на нивната силикатна група.
Незосиликати и ортосиликатиУреди
Незосиликатите (од грч. νησος несос = „остров“), или ортосиликати имаат изолирани (островски) [SiO4]4− тетраедри што се поврзани само со меѓупросторни катјони. Никел-Штрунцова класификација: 09.A
СоросиликатиУреди
Соросиликатите (од грч. σωρός сорос = „купче“) имаат изолирани двојни тетраедарски групи со (Si2O7)6− или сооднос од 2:7. Никел-Штрунцова класификација: 09.B
- хемиморфит (calamine) - Zn4(Si2O7)(OH)2•H2O
- лосонит - CaAl2(Si2O7)(OH)2•H2O
- илваит - CaFe2+2Fe3+O(Si2O7)(OH)
- епидоти (has both (SiO4)4− and (Si2O7)6− groups)
- епидот - Ca2(Al,Fe)3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- цојзит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- клиноцојзит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- танзанит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- аланит - Ca(Ce,La,Y,Ca)Al2(Fe2+,Fe3+)O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- долазеит-(Ce) - CaCeMg2AlSi3O11F(OH)
- везувијанит (идокрас) - Ca10(Mg,Fe)2Al4(SiO4)5(Si2O7)2(OH)4
ЦиклосиликатиУреди
Циклосиликатите (од грч. κύκλος киклос = „круг“), или прстенести силикати, имаат сврзани тетраедри со (TxO3x)2x- или сооднос од 1:3. Постојат како тричлени (T3O9)6- шестчлени (T6O18)12- прстени, каде T означува тетраедрално усогласен катјон. Никел-Штрунцова класификација: 09.C
- тричлен прстен
- бенитоит - BaTi(Si3O9)
- шестччен прстен
Треба да се напомене дека прстенот кај аксинитот содржи два тетраедра од B и четири тетраедра од Si и е многу изопачен во споредба со другите шестчлени циклосиликати.
![Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлени единечни прстени, берил (црвено: Si, сино: O)](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Beryll.ring.combined.png/120px-Beryll.ring.combined.png)
Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлени единечни прстени, берил (црвено: Si, сино: O)
![Циклосиликат, [Si3O9]- тричлен единечен прстен, бенитоит](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Benitoid.2200.png/120px-Benitoid.2200.png)
Циклосиликат, [Si3O9]- тричлен единечен прстен, бенитоит
![Циклосиликат, [Si4O12]- четиричлен единечен прстен, papagoite](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Papagoite.2200.png/120px-Papagoite.2200.png)
Циклосиликат, [Si4O12]- четиричлен единечен прстен, papagoite
![Циклосиликат, [Si9O27]- деветчлен прстен, евдиалит](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Eudialyte.2200.png/120px-Eudialyte.2200.png)
Циклосиликат, [Si9O27]- деветчлен прстен, евдиалит
![Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлен двоен прстен, миларит](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Milarite.png/120px-Milarite.png)
Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлен двоен прстен, миларит
![Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлени единечни прстени, берил (црвено: Si, сино: O)](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Beryll.ring.combined.png)
![Циклосиликат, [Si3O9]- тричлен единечен прстен, бенитоит](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Benitoid.2200.png)
![Циклосиликат, [Si4O12]- четиричлен единечен прстен, papagoite](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Papagoite.2200.png)
![Циклосиликат, [Si9O27]- деветчлен прстен, евдиалит](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Eudialyte.2200.png)
![Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлен двоен прстен, миларит](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Milarite.png)
ИносиликатиУреди
Иносиликатите (од грч. ις ис [генитивно: ινος инос] = „влакно“), или верижни силикати, имаат преплетени ланци на силикатни тетраедри со SiO3, во сооднос од 1:3 (кај единечните ланци) или Si4O11, во сооднос од 4:11 (кај двојните ланци). Никел-Штрунцова класификација: 09.D
Едноланчени иносиликатиУреди
- пироксени
- енстатитно-ортоферосилитна низа
- пижонит - Ca0.25(Mg,Fe)1.75Si2O6
- диопсидно-хеденбергитна низа
- диопсид - CaMgSi2O6
- хеденбергит - CaFeSi2O6
- авгит - (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al)2O6
- натриумско-пироксенска низа
- сподумен - LiAlSi2O6
- пироксеноиди
- воластонит - CaSiO3
- родонит - MnSiO3
- пектолит - NaCa2(Si3O8)(OH)
Дволанчени иносиликатиУреди
- амфиболи
- антофилит - (Mg,Fe)7Si8O22(OH)2
- камингтонитна низа
- камингтонит - Fe2Mg5Si8O22(OH)2
- грунерит - Fe7Si8O22(OH)2
- тремолитна низа
- хорнбленда - (Ca,Na)2-3(Mg,Fe,Al)5Si6(Al,Si)2O22(OH)2
- натриумамфиболи
- глаукофан - Na2Mg3Al2Si8O22(OH)2
- рибекит (asbestos) - Na2Fe2+3Fe3+2Si8O22(OH)2
- арфведсонит - Na3(Fe,Mg)4FeSi8O22(OH)2
Иносиликат, сем. пироксени, со двепериоден единечен ланец (Si2O6), диопсид
Иносиликат, клиноамфибол, со двепериодни двојни ланци (Si4O11), тремолит
Иносиликат, неразгранет трипериодичен единечен ланец на воластонит
Иносиликатwith петпериоден единечен ланец, родонит
Иносиликатwith цикличен разгранет осумпериоден ланец, пелиит
ФилосиликатиУреди
Филосиликатите (од грч. φύλλον филон = „лист“), или лиснати силикати, образуваат напоредни листови од силикатни тетраедеи со Si2O5 или сооднос од 2:5. Никел-Штрунцова класификација: 09.E
- серпентини
- глинени минерали
- халојзит - Al2Si2O5(OH)4
- каолинит - Al2Si2O5(OH)4
- илит - (K,H3O)(Al,Mg,Fe)2(Si,Al)4O10[(OH)2,(H2O)]
- монтморилонит - (Na,Ca)0.33(Al,Mg)2Si4O10(OH)2•nH2O
- вермикулит - (MgFe,Al)3(Al,Si)4O10(OH)2•4H2O
- талк - Mg3Si4O10(OH)2
- палигорскит - (Mg,Al)2Si4O10(OH)•4(H2O)
- пирофилит - Al2Si4O10(OH)2
- ликсуни
- хлорити
- хлорит - (Mg,Fe)3(Si,Al)4O10(OH)2•(Mg,Fe)3(OH)6
Филосиликат, ликсуни, мусковит (црвено: Si, сино: O)
Филосиликат, една мрежа од тетраедри со четиричлени прстени, низа апофилит-(KF)-апофилит-(KOH)
Филосиликат, единечна мрежа од тетраедри со шестчлени прстени, низа пиросмалит-(Fe)-пиросмалит-(Mn)
Филосиликат, единечна мрежа од тетраедри со шестчлени прстени, заофилит
Филосиликат, двојни мрежи со четиричлени и шестчлени прстени, карлтонит
ТектосиликатиУреди
Тектосиликатите, или рамковни силикати, имаат тридимензионална оплата од сликиатни тертраедри со SiO2 или сооднос од 1:2. Во оваа група спаѓа речиси 75% од од Земјината кора. Со исклучок на кварцната група, тектосиликатите се алуминосиликати. Никел-Штрунцова класификација: 09.F и 09.G, 04.DA (сем. кварцови/силициуми)
- кварцови
- кварц - SiO2
- тридимит - SiO2
- кристобалит - SiO2
- коезит - SiO2
- фелдспати
- алкални фелдспати (калиумски фелдспати)
- микроклин - KAlSi3O8
- ортоклаз - KAlSi3O8
- анортоклаз - (Na,K)AlSi3O8
- сандин - KAlSi3O8
- албит - NaAlSi3O8
- плагиоклазни фелдспати
- алкални фелдспати (калиумски фелдспати)
- фелдспатоиди
- петалит - LiAlSi4O10
- скаполит group
- аналким - NaAlSi2O6•H2O
- зеолити
ГалеријаУреди
![Соросиликат (Si2O7), како кајзсуолунит от [Ca2Si2O5(OH)2•H2O]](/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Silicate-double-tetrahedra-3D-balls.png)
ПоврзаноУреди
НаводиУреди
- ↑ „силикати“ — Лексикон на македонскиот јазик
- Deer, W.A.; Howie, R.A., & Zussman, J. (1992). An introduction to the rock-forming minerals (II. изд.). London: Longman. ISBN 0-582-30094-0.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- Deer, W.A.; Howie, R.A., Wise, W.S. & Zussman, J. (2004). Rock-forming minerals. Volume 4B. Framework silicates: silica minerals. Feldspathoids and the zeolites (II. изд.). London: Geological Society of London. стр. 982.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- Hurlbut, Cornelius S. (1966). Dana's Manual of Mineralogy (XVII. изд.). ISBN 0-471-03288-3.
- Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis (1985). Manual of Mineralogy (XX. изд.). Wiley. ISBN 0-471-80580-7.
Надворешни врскиУреди
| „Силикатни минерали“ на Ризницата ? |
- Данина класификација - Mindat.org (англиски)
- Нова Данина класификација на силикатните минерали - Webmineral (англиски)