Холандскиот пливач Питер ван ден Хогенбанд ја одбранил својата олимписка титула во оваа конкуренција (четвртиот човек што го сторил тоа), надвор од рекордното време од 48,17. Роланд Марк Скуман, кој го зацврстил го освоил сребрениот медал со време од 48.23. Тоа бил првиот медал за ЈАР во оваа конкуренција. Австралиецот Ијан Торп го освоил бронзен медал подобрувајќи го својот рекорд за 0,07 од секундата, односно со време од 48,56[2][3]. Австралија не освоила медал на 100 метри слободно во машка конкуренција од 1968 година. Торп бил првиот човек кој освоил медали на трките на 100, 200 и 400 метри слободно на една Олимпијада[4].
Двократниот олимписки шампион Александар Попов завршил само на деветтото место за само две стотинки (0,02) надвор од топ 8 од полуфиналето (49,23)[5]. Следната година, Попов објавил дека се повлекува од пливање и станал редовен член на Меѓународниот олимписки комитет. Другите значајни пливачи кои го пропуштиле последниот рез биле Французинот Фредерик Буске, Литванецот Роландас Гимбутис, Џорџ Бовел од Тринидад и Тобаго и американското дуо Џејсон Лезак и Јан Крокер. Оваа Олимпијада, за прв пат еден Американец не се пласирал во полуфиналето на 100 метри во слободен стил.
Овој натпревар бил дваесет и четврти настап на 100 метри слободно во машка конкуренција. Настанот се одржувал на секоја Летна олимпијада, освен во 1900 година (кога најкраткиот слободен стил бил 200 метри), иако верзијата од 1904 година била мерена во јарди отколку во метри[6].
Двајца од осумте финалисти од Летните олимписки игри во 2000 година учествувале: носителот на златен медал Питер ван ден Хогенбанд од Холандија и носителот на сребрен медал (и носител на златен медал од 1992 и 1996 година) Александар Попов од Русија. Питер ван ден Хогенбанд бил на второто место на последните две светски првенства, зад Американецот Ентони Ервин (кој се пензионирал во 2003 година на 22 години) во 2001 година и Попов во 2003 година. Ијан Торп од Австралија, пред се пливач на средни растојанија, 100 во 2000 година кога освоил пет златни медали, покажал способност во спринт со пласман на третото место на светското првенство 2003 година.
Азербејџан, Бурунди, Гвајана, Ирак, Летонија, Пакистан, Папуа Нова Гвинеја и Србија и Црна Гора дебитирале на овој настан. САД го забележаал 23-от настап, најмногу од која било нација, пропуштајќи ги само бојкотираните игри во Москва во 1980 година.
Ова натпреварување во пливање во слободен стил се состоело од три круга: групна фаза, полуфиналиња и финале. 16 пливачи со најдобро време се пласирале во полуфиналињата. 8 пливачи со најдобро време се пласирале во големото финале.