Народно социјално движење
Народното социјално движење (НСД) е популарно, но неофицијално име на Демократскиот сговор (Александар Цанков), исто така наречен Синиот сговор[1] - крајно десничарска политичка партија во Бугарија во 1932-1944 година, позната и како Цанково движење. Таа зазема националистички позиции.
Народно социјално движење | |
|---|---|
.svg) | |
| Водач | Александар Цанков |
| Основана | 1932 |
| Штаб | Софија, Бугарија |
| Идеологија | Нацизам Фашизам |
| Полит. положба | Крајно десничарска политика |
| Политика на Бугарија Политички партии Избори | |
Историја уреди
Народното социјално движење потекнува од крилото на Демократскиот сојуз основан по пучот на 9 јуни, предводен од Александар Цанков. Цанков, кој ја предводел владата на Договорот од 1923 година, влегол во судир со други влијателни фигури во организацијата, како што биле Иван Валков и Андреј Љапчев. Во 1926 година бил сменет од функцијата премиер и бил на чело на внатрешната опозиција во партијата, но во 1930 година постигнал компромис со Љапчев и станал министер за образование. Откако Демократскиот сојуз ги загубил изборите во 1931 година, разликите повторно се засилиле и во 1932 година Цанков се поделил во независна партија - Народно социјално движење.[2]
Во декември 1933 година, во Движењето се приклучила нова група од Демократскиот сојуз - Андреј Љапчев, вклучувајќи ги Славеко Василев, Тодор Кожухаров, Никола Кемилев. На почетокот на следната година во организацијата се приклучиле и други јавни личности, како што биле камбанарот Димо Казасов, земјоделците Константин Томов и Христо Манолов, соговорникот Христо Стетев.[3]
Успехот на општинските избори во март 1934 година (на кои тој зел 11,5% од гласовите) го поттикнало веднаш да ја преземе политичката моќ во земјата. За таа цел, слично како Бенито Мусолини, од крајот на октомври 1922 година, НСД планирала на 21 мај 1934 година „Марш до Софија“, но претходеле ѕвонарите, кои извршиле државен удар претходниот ден. По последователната забрана за политички партии во земјата, движењето продолжило да води полулегален живот. Наскоро следел раскол, бидејќи дел од нејзините водечки фигури, како што биле Христо Калфов, Иван Русев и други, се свртеле кон соработка со 19ти мај.
Некои членови на движењето учествувале привремено во управувањето со земјата, нејзиниот водач Проф. Александар Цанков бил држен надвор од власта поради стравот на цар Борис Трети од неговата диктаторска тактика и неговата близина со Берлин. НСД зазела силни опозициски позиции, омекнувајќи ги своите антидемократски позиции, но постепено го изгубила влијанието, раселени од порадикалните екстремно десничарски организации.[4]
Во пресрет на 9 септември 1944 година, движењето се подготвувало за нов државен удар во земјата, но нагло променетата состојба по објавувањето војна од страна на СССР ги спречил неговите намери, а неговиот водач проф. Александар Цанков побрзал да избега од земјата. По 9 септември 1944 година приврзаниците на движењето формирале конспиративни групи против владата на Фронтот Татковина, но биле брзо ликвидирани. Тела за печатење: в. „Демократски заговор“ (Цанков), в. „Нова Бугарија“, весник „Збор“.
Идеологија и структура уреди
Народното социјалното движење ги прифатило организациската структура и идеите на италијанските фашисти, но по доаѓањето на власт на Адолф Хитлер во Германија (јануари 1933) се преориентирало кон германскиот националсоцијализам. Тоа се борело за силна „надпартиска моќ“, за одлучувачката улога на „водачот“, за активна интервенција на државата во економскиот и социјалниот живот, за намалување на улогата на парламентот во државната влада и други.
Историчарот Николај Поппетров истакнувал дека НСД сочувствувала со италијанскиот фашизам и националсоцијализам, и покрај декларираната потреба за создавање на „наше чисто бугарско движење“.[5] Според Поппетров, карактерот на партијата го издавал и ова:
Интензивно создавање партиски поделби - младинска организација, синдикати, интелектуален круг на приврзаници итн., Создавање на силен култ кон лидерот, формирање на безбедносна служба, започнати идеи за реформи во политичкиот и економскиот живот, тврдењата на НСД да бидат единствената водечка сила. сепак, тоа покажува значително влијание на националсоцијалистичката пракса. […] Цанков и неговите соработници успеаја да изградат масовна политичка организација, добро функционирајќи и со програма прифатлива за големи социјални кругови. Во него, авторитарниот и фашистот добро се вклопуваат во структурата и идеологијата на партијата.[6]
Разни истражувачи, исто така, ги потенцираат профашистичките и про-нацистичките идеи и декларации на една од главните личности во заговорот - Александар Цанков.[7]
Наводи уреди
- ↑ Поппетров (2009), стр. 523
- ↑ Недев, 2007 & 179 – 184, 205 – 211
- ↑ Недев & 2007 254
- ↑ Поппетров, Николай (2008). Фашизмът в България. Развитие и прояви. „Кама“. стр. 55–56. ISBN 978-954-9890-92-1. no-break space character во
|pages=во положба 3 (help) - ↑ Поппетров (2009), стр. 523 – 5; За цитата вж. Цанков (1932), стр. 13 – 45
- ↑ Поппетров (2009), стр. 524 – 5.
- ↑ Shurbanov & Sokolova (2001), стр. 82; Bell (1999), стр. 233
- Цитирани извори
- Недев, Недю (2007). Три държавни преврата или Кимон Георгиев и неговото време. София: „Сиела“. ISBN 978-954-28-0163-4.
Белешки уреди
- Поппетров, Н. (съставител) (2009). Социално наляво, национализмът – напред. Програмни и организационни документи на български авторитаристки националистически формации. София: ИК „Гутенберг“. ISBN 9789546170606
- Цанков, А. (1932). Нашият път. [Програмна реч, произнесена на 12.06.1932 г. в София, театър Ренесанс]. София: Демократически сговор/печатница „Книпеграф“
- Bell, J.D. (1999). The Radical Right In Bulgaria. In: S.P. Ramet (ed.), The Radical Right: In Central and Eastern Europe Since 1989. University Park, PA: Penn State Press. ISBN 9780271043791
- Shurbanov, A. & Sokolova, B. (2001). Painting Shakespeare red: an East-European appropriation. Newark London: University of Delaware Press Associated University Presses. ISBN 9780874137262