Латинскиот е флексивен јазик, и како таков неговите именки, заменки, и придавки се деклинираат за да ја послужат нивната граматичка улога. Збир од деклинирани форми се нарекува деклинација. Во латинскиот има 5 деклинации, кои се набројани и групирани по наставка и род.
Целосната деклинација се состои од седум падежи:
- Номинатив, кој се користи за изразување на предметот на исказот. Исто така се корсти и со копулативни глаголи.
- Генитив, кој се користи за изразување на имателство, измерување или извор. На македонски, генетивот се претставува аналитички со зборот на; инфлексивно се употребуваат и наставките „-ов“, „-ва“ и „-во“ за еднина и „-ви“ за множина за бил кој род. Пр. (Марков Манастир, Маркова Река, Црешово Топче, Маврови Анови)
- Датив, го искажува примателот на дејствието, т.е. индиректниот предмет на глаголот. На македонски, предлозите на, од и за најчесто ја вршат оваа улога аналитички. Меѓутоа падежните остатоци во македонскиот дозволуваат синтетичка употреба слична на латинскиот заедно со предлогот, во мешан манир - пр. Му реков на Игора. Тука наставката „-а“ ја врши улогата на датив, додека предлогот „на“ си го задржува местото и улогата, што не е случај со вистинските синтетички јазици.
- Акузатив, кој го изразува директниот предмет на глаголот. На македонски, номинативот и акузативот се идентични, освен во случај остатоците од старасловенскиот (пр. кој > кому).
- Вокатив, се користи за директно обраќање некому. Иако повеќе не се смета за падеж, овој граматички елемент е наполно присутен во македонскиот. Пр. мамо!, Мартине!, планино!, Боже!
- Аблатив, кој изразува одделност, индирекција, или начин на изведба на нешто. Во македонскиот наместо тоа се користат предлозите крај, со и од.
- Локатив, кој се користи за да се изрази место во или на кое, или во времето во кое, нешто се случило. Локативот скоро и да не постои во латинскиот, и важи само за некои имиња на места, и затоа е идентичен со дативот (во првата, втората и третата деклинација) и аблативот (во четвртата и петтата деклинација).
Деклинации на именкиУреди
Постојат 5 деклинации на именките во латинскиот јазик.
Прва деклинацијаУреди
Именките од оваа деклинација обично завршуваат на –а и типично се од женски род. Значи буквата која предоминира на крајот од зборот е a.
Треба да се знае дека латинскиот нема членови и како таков не ги разликува зборовите девојка и девојката; истиот збор, puella, ги означува двете.
puella - ae (женски), девојка
Падеж
|
Наставка
|
Деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
---|
Номинатив
|
–a
|
puella
|
девојка/девојкин
|
Генитив
|
–ae
|
puellae
|
на девојката
|
Датив
|
–ae
|
puellae
|
на, за девојката
|
Акузатив
|
–am
|
puellam
|
девојка(та)
|
Вокатив
|
–a
|
Puella!
|
Девојко!
|
Аблатив
|
–ā
|
puellā
|
крај, со, од девојката
|
Локатив
|
–ae
|
puellae
|
кај девојката
|
Множина
|
---|
Номинатив
|
–ae
|
puellae
|
девојки
|
Генитив
|
–ārum
|
puellārum
|
на девојките
|
Датив
|
–īs
|
puellīs
|
на, за девојките
|
Акузатив
|
–ās
|
puellās
|
девојки(те)
|
Вокатив
|
–ae
|
Puellae!
|
Девојки!
|
Аблатив
|
–īs
|
puellīs
|
крај со, заедно со, девојките
|
Локатив
|
–īs
|
puellīs
|
кај девојките
|
Втора деклинацијаУреди
Именките од оваа деклинација обично завршуваат на –us, –um, или –r и се типично од машки или среден род. ТУка предоминира буквата o на крајот од зборот.
servus (машки), роб
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
---|
Номинатив
|
–us
|
servus
|
роб
|
Генитив
|
–ī
|
servī
|
на робот/робовиот
|
Датив
|
–ō
|
servō
|
на, за робот
|
Акузатив
|
–um
|
servum
|
роб(от)
|
Вокатив
|
–e
|
Serve!
|
Робу!
|
Аблатив
|
–ō
|
servō
|
крај, со, од робот
|
Локатив
|
–ō
|
servō
|
кај робот
|
Множина
|
---|
Номинатив
|
–ī
|
servī
|
робови
|
Генитив
|
–ōrum
|
servōrum
|
на робовите
|
Датив
|
–īs
|
servīs
|
на, за робовите
|
Акузатив
|
–ōs
|
servōs
|
робови(те)
|
Вокатив
|
–ī
|
Servī!
|
Робови!
|
Аблатив
|
–īs
|
servīs
|
крај, со, од робовите
|
Локатив
|
–īs
|
servīs
|
кај робовите
|
verbum (среден), збор
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
---|
Номинатив
|
–um
|
verbum
|
збор
|
Генитив
|
–ī
|
verbī
|
на зборот/зборовиот
|
Датив
|
–ō
|
verbō
|
на, за зборот
|
Акузатив
|
–um
|
verbum
|
збор(от)
|
Вокатив
|
–um
|
Verbum!
|
Зборе!
|
Аблатив
|
–ō
|
verbō
|
крај, со, од зборот
|
Локатив
|
–ō
|
verbō
|
кај зборот
|
Множина
|
---|
Номинатив
|
–a
|
verba
|
зборови
|
Генитив
|
–ōrum
|
verbōrum
|
на зборовите
|
Датив
|
–īs
|
verbīs
|
на, за зборовите
|
Акузатив
|
–a
|
verba
|
зборови(те)
|
Вокатив
|
–a
|
Verba!
|
Зборови!
|
Аблатив
|
–īs
|
verbīs
|
крај, со, од зборовите
|
Локатив
|
–īs
|
verbīs
|
кај зборовите
|
ager (м.), поле
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
---|
Номинатив
|
–
|
ager
|
поле
|
Генитив
|
–ī
|
agrī
|
на полето
|
Датив
|
–ō
|
agrō
|
на, за полето
|
Акузатив
|
–um
|
agrum
|
поле(то)
|
Вокатив
|
–
|
Ager!
|
Поле!
|
Аблатив
|
–ō
|
agrō
|
крај, со, за полето
|
Локатив
|
–ō
|
agrō
|
на полето
|
Множина
|
---|
Номинатив
|
–ī
|
agrī
|
полиња
|
Генитив
|
–ōrum
|
agrōrum
|
на полињата
|
Датив
|
–īs
|
agrīs
|
на, за полињата
|
Акузатив
|
–ōs
|
agrōs
|
пол(е)иња
|
Вокатив
|
–ī
|
Agrī!
|
Полиња!
|
Аблатив
|
–īs
|
agrīs
|
крај, со, од полињата
|
Локатив
|
–īs
|
agrīs
|
на полињата
|
Трета деклинацијаУреди
Именките од третата деклинација завршуваат со согласка; тие се од женски, машки, и среден род.
rēx (м.), крал
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
Номинатив
|
–
|
rēx
|
крал
|
Генитив
|
–is
|
rēgis
|
на кралот/кралев
|
Датив
|
–ī
|
rēgī
|
на, за кралот
|
Акузатив
|
–em
|
rēgem
|
крал(от)
|
Вокатив
|
–
|
Rēx!
|
Кралу!
|
Аблатив
|
–e
|
rēge
|
крај, со, од кралот
|
Локатив
|
–ī
|
rēgī
|
кај кралот
|
Множина
|
Номинатив
|
–ēs
|
rēgēs
|
кралеви
|
Генитив
|
–um
|
rēgum
|
на кралевите
|
Датив
|
–ibus
|
rēgibus
|
на, за кралевите
|
Акузатив
|
–ēs
|
rēgēs
|
кралеви(те)
|
Вокатив
|
–ēs
|
Rēgēs!
|
Кралеви!
|
Аблатив
|
–ibus
|
rēgibus
|
крај, со, од кралевите
|
Локатив
|
–ibus
|
rēgibus
|
кај кралевите
|
nōmen (среден), име
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
Номинатив
|
–
|
nōmen
|
име
|
Генитив
|
–is
|
nōminis
|
на името/имевото
|
Датив
|
–ī
|
nōminī
|
на, за името
|
Акузатив
|
–
|
nōmen
|
име(то)
|
Вокатив
|
–
|
Nōmen!
|
Име!
|
Аблатив
|
–e
|
nōmine
|
крај, со, од името
|
Локатив
|
–ī
|
nōminī
|
кај името
|
Множина
|
Номинатив
|
–a
|
nōmina
|
имиња
|
Генитив
|
–um
|
nōminum
|
на имињата
|
Датив
|
–ibus
|
nōminibus
|
на, за имињата
|
Акузатив
|
–a
|
nōmina
|
имиња(та)
|
Вокатив
|
–a
|
Nōmina!
|
Имиња!
|
Аблатив
|
–ibus
|
nōminibus
|
крај, со, од имињата
|
Локатив
|
–ibus
|
nōminibus
|
кај имињата
|
hostis (м.), непријател
Падеж
|
Наставка
|
деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
Номинатив
|
–is
|
hostis
|
непријател
|
Генитив
|
–is
|
hostis
|
на непријателот/непријателовиот
|
Датив
|
–ī
|
hostī
|
на, за непријателот
|
Акузатив
|
–em
|
hostem (или hostim)
|
непријател(от)
|
Вокатив
|
–is
|
Hostis!
|
Непријателе!
|
Аблатив
|
–e
|
hoste (или hostī)
|
крај, со, од непријателот
|
Локатив
|
–ī
|
hostī
|
кај непријателот
|
Множина
|
Номинатив
|
–ēs
|
hostēs
|
непријатели
|
Генитив
|
–ium
|
hostium
|
на непријателите
|
Датив
|
–ibus
|
hostibus
|
на, за непријателите
|
Акузатив
|
–ēs
|
hostēs (или hostīs)
|
непријатели(те)
|
Вокатив
|
–ēs
|
Hostēs!
|
Непријатели!
|
Аблатив
|
–ibus
|
hostibus
|
крај, со, од непријателите
|
Локатив
|
–ibus
|
hostibus
|
кај непријателите
|
Четврта деклинацијаУреди
Именките од четвртата деклинација имаат (номинативна наставка) –us, и се обично од машки, или –ū, кои се секогаш од среден род. Кај овие именки предоминира буквата u на крајот.
lacus (м.), езеро
Падеж
|
Наставка
|
Деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
Номинатив
|
–us
|
lacus
|
езеро
|
Генитив
|
–ūs
|
lacūs
|
на езерото/езеровото
|
Датив
|
–uī
|
lacuī
|
на, за езерото
|
Акузатив
|
–um
|
lacum
|
езеро(то)
|
Вокатив
|
–us
|
Lacus!
|
Езеро!
|
Аблатив
|
–ū
|
lacū
|
крај, со, од езерото
|
Локатив
|
–ū
|
lacū
|
кај езерото
|
Множина
|
Номинатив
|
–ūs
|
lacūs
|
езера
|
Генитив
|
–uum
|
lacuum
|
на езерата
|
Датив
|
–ibus
|
lacibus
|
на, за езерата
|
Акузатив
|
–ūs
|
lacūs
|
езера(та)
|
Вокатив
|
–ūs
|
Lacūs!
|
Езера!
|
Аблатив
|
–ibus
|
lacibus
|
крај, со, од езерата
|
Локатив
|
–ibus
|
lacibus
|
кај езерата
|
cornū (n.), рог
Падеж
|
Наставка
|
Деклиниран облик
|
Македонски
|
---|
Еднина
|
Номинатив
|
–ū
|
cornū
|
рог
|
Генитив
|
–ūs
|
cornūs
|
на рогот/роговиот
|
Датив
|
–ū
|
cornū
|
на, за рогот
|
Акузатив
|
–ū
|
cornū
|
рог(от)
|
Вокатив
|
–ū
|
Cornū!
|
Рогу!
|
Аблатив
|
–ū
|
cornū
|
крај, со, од рогот
|
Локатив
|
–ū
|
cornū
|
кај рогот
|
Множина
|
Номинатив
|
–ua
|
cornua
|
рогови
|
Генитив
|
–uum
|
cornuum
|
на роговите
|
Датив
|
–ibus
|
cornibus
|
на, за роговите
|
Акузатив
|
–ua
|
cornua
|
рогови(те)
|
Вокатив
|
–ua
|
Cornua!
|
Рогови!
|
Аблатив
|
–ibus
|
cornibus
|
крај, со, од роговите
|
Локатив
|
–ibus
|
cornibus
|
кај роговите
|
Петта деклинацијаУреди
Именките од петтата деклинација завршуваат со –ēs и речеси секогаш се од женски род.
Латински падеж: Петта деклинација, женски род
|
---|
Еднина
|
---|
Падеж
|
Наставка
|
Македонски prep.
|
Пример
|
Превод
|
---|
Номинатив
|
ēs
|
-
|
rēs
|
нешто
|
Генитив
|
eī
|
-на
|
reī
|
на нештото/нештовото
|
Датив
|
eī
|
-на, -за
|
reī
|
на нештото
|
Акузатив
|
em
|
-
|
rem
|
нешто(то)
|
Вокатив
|
ēs
|
-
|
rēs!
|
Нешто!
|
Аблатив
|
ē
|
-со, -крај
|
rē
|
со нештото
|
Локатив
|
ē
|
-со, -покрај
|
rē
|
кај нештото
|
Множина
|
---|
Падеж
|
Наставка
|
Македонски предлог
|
Пример
|
Превод
|
---|
Номинатив
|
ēs
|
-
|
rēs
|
нешта
|
Генитив
|
ērum
|
-на
|
rērum
|
на нештата
|
Датив
|
ēbus
|
-на, -за
|
rēbus
|
на нештата
|
Акузатив
|
ēs
|
-
|
rēs
|
нешта(та)
|
Вокатив
|
ēs
|
-
|
rēs
|
Нешта!
|
Аблатив
|
ēbus
|
-со, -крај
|
rēbus
|
со нештата
|
Локатив
|
ēbus
|
-кај
|
rēbus
|
кај нештата
|
Пример II (парадигма diēs - ден )
Латински падеж: Петта деклинација, машки род
|
---|
Еднина
|
---|
Падеж
|
Наставка
|
Македонски предлог
|
Пример
|
Превод
|
---|
Номинатив
|
ēs
|
-
|
diēs
|
денот
|
Генитив
|
ēī
|
-на
|
diēī
|
на денот/деновиот
|
Датив
|
ēī
|
-на, -за
|
diēī
|
на денот
|
Акузатив
|
em
|
-
|
diem
|
ден(от)
|
Вокатив
|
ēs
|
-
|
diēs!
|
Дену!
|
Аблатив
|
ē
|
-со, -крај
|
diē
|
со денот
|
Локатив
|
ē
|
-на
|
diē
|
на денот
|
Множина
|
---|
Падеж
|
Наставка
|
Македонски предлог
|
Пример
|
Превод
|
---|
Номинатив
|
ēs
|
-
|
diēs
|
деновите
|
Генитив
|
ērum
|
-на
|
diērum
|
на деновите
|
Датив
|
ēbus
|
-на, -за
|
diēbus
|
на деновите
|
Акузатив
|
ēs
|
-
|
diēs
|
денови(те)
|
Вокатив
|
ēs
|
-
|
diēs
|
Денови!
|
Аблатив
|
ēbus
|
-со, -крај
|
diēbus
|
со деновите
|
Локатив
|
ēbus
|
-на
|
diēbus
|
на деновите
|
Оваа класа на деклинација била позледната која се развила во латинскиот јазик; единствените именки кои наполно се деклинираат се diēs и fidēs.
Од зборот rēs доаѓа зборот rēs pūblica (република): нешто на луѓето.
Деклинации на придавкиУреди
Придавките се делат на две деклинациони класи. Првата („наречена прва и втора деклинација“) ги комбинира a и o-деклинациите на именки, со тоа што a-наставките се додаваат за женски, а o за машки род. Придавките од среден род од оцаа класа одат по шемата за именките од среден род од o-класата.
Другата класа на придавки (наречена „трета деклинација“) е слична на третата класа за именки, со важната разлика дека речиси сите вакви придавки прават аблатив еднина со -ī, а не со -e. Номинативната еднина на ови придавки исто така често се бележи за род на различни начини.
Една мала класа на придавки одат по т.н. „заменска деклинација“, објаснета подолу.
Деклинација на заменкиУреди
Односните и демонтративните заменки генерално се деклинираат како придавките од првата и втората деклинација, со следниве разлики:
- номинативите често се неправилни
- дативната еднина завршува на -ī, а не на -ae или -ō.
- генитивната еднина завршува на -īus, а не на -ae или -ī.
„Заменската“ деклинација се распознава токму по овие разлики, а и неколку придавки ја следат оваа шема.
Показни заменкиУреди
Показна заменка: is/ea/id
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
is
|
ea
|
id
|
eī
|
eae
|
ea
|
Генитив
|
eius
|
eius
|
eius
|
eōrum
|
eārum
|
eōrum
|
Датив
|
eī
|
eī
|
eī
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Акузатив
|
eum
|
eam
|
id
|
eōs
|
eās
|
ea
|
Вокатив
|
is
|
ea
|
id
|
eī
|
eae
|
ea
|
Аблатив
|
eō
|
eā
|
eō
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Локатив
|
eō
|
eius
|
eō
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Показна заменка: ille/illa/illud
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
ille
|
illa
|
illud
|
illī
|
illae
|
illa
|
Генитив
|
illīus
|
illīus
|
illīus
|
illōrum
|
illārum
|
illōrum
|
Датив
|
illī
|
illī
|
illī
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Акузатив
|
illum
|
illam
|
illud
|
illōs
|
illās
|
illa
|
Вокатив
|
ille
|
illa
|
illud
|
illī
|
illae
|
illa
|
Аблатив
|
illō
|
illā
|
illō
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Локатив
|
illō
|
illius
|
illō
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Показна заменка: hic/haec/hoc
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
hic
|
haec
|
hoc
|
hī
|
hae
|
haec
|
Генитив
|
huius
|
huius
|
huius
|
hōrum
|
hārum
|
hōrum
|
Датив
|
huic
|
huic
|
huic
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Акузатив
|
hunc
|
hanc
|
hoc
|
hōs
|
hās
|
haec
|
Вокатив
|
hic
|
haec
|
hoc
|
hī
|
hae
|
haec
|
Аблатив
|
hōc
|
hāc
|
hōc
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Локатив
|
hōc
|
huius
|
hōc
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Односна заменка: qui/quae/quod
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
quī
|
quae
|
quod
|
quī
|
quae
|
quae
|
Генитив
|
cuius
|
cuius
|
cuius
|
quōrum
|
quārum
|
quōrum
|
Датив
|
cui
|
cui
|
cui
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Акузатив
|
quem
|
quam
|
quod
|
quōs
|
quās
|
quae
|
Вокатив
|
quī
|
quae
|
quod
|
quī
|
quae
|
quae
|
Аблатив
|
quō
|
quā
|
quō
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Локатив
|
quō
|
cuius
|
quō
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Лични заменкиУреди
Односна заменка: is/ea/id
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
is
|
ea
|
id
|
eī
|
eae
|
ea
|
Генитив
|
eius
|
eius
|
eius
|
eōrum
|
eārum
|
eōrum
|
Датив
|
eī
|
eī
|
eī
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Акузатив
|
eum
|
eam
|
id
|
eōs
|
eās
|
ea
|
Вокатив
|
is
|
ea
|
id
|
eī
|
eae
|
ea
|
Аблатив
|
eō
|
eā
|
eō
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Локатив
|
eō
|
eius
|
eō
|
eīs
|
eīs
|
eīs
|
Односна заменка: ille/illa/illud
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
ille
|
illa
|
illud
|
illī
|
illae
|
illa
|
Генитив
|
illīus
|
illīus
|
illīus
|
illōrum
|
illārum
|
illōrum
|
Датив
|
illī
|
illī
|
illī
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Акузатив
|
illum
|
illam
|
illud
|
illōs
|
illās
|
illa
|
Вокатив
|
ille
|
illa
|
illud
|
illī
|
illae
|
illa
|
Аблатив
|
illō
|
illā
|
illō
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Локатив
|
illō
|
illius
|
illō
|
illīs
|
illīs
|
illīs
|
Односна заменка: hic/haec/hoc
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
hic
|
haec
|
hoc
|
hī
|
hae
|
haec
|
Генитив
|
huius
|
huius
|
huius
|
hōrum
|
hārum
|
hōrum
|
Датив
|
huic
|
huic
|
huic
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Акузатив
|
hunc
|
hanc
|
hoc
|
hōs
|
hās
|
haec
|
Вокатив
|
hic
|
haec
|
hoc
|
hī
|
hae
|
haec
|
Аблатив
|
hōc
|
hāc
|
hōc
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Локатив
|
hōc
|
huius
|
hōc
|
hīs
|
hīs
|
hīs
|
Односна заменка: qui/quae/quod
|
---|
Падеж
|
Еднина
|
Множина
|
---|
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
Машки
|
Женски
|
Среден
|
---|
Номинатив
|
quī
|
quae
|
quod
|
quī
|
quae
|
quae
|
Генитив
|
cuius
|
cuius
|
cuius
|
quōrum
|
quārum
|
quōrum
|
Датив
|
cui
|
cui
|
cui
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Акузатив
|
quem
|
quam
|
quod
|
quōs
|
quās
|
quae
|
Вокатив
|
quī
|
quae
|
quod
|
quī
|
quae
|
quae
|
Аблатив
|
quō
|
quā
|
quō
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Локатив
|
quō
|
cuius
|
quō
|
quibus
|
quibus
|
quibus
|
Надворешни врскиУреди