Латвиска метеоритска измама од 2009
Латвиската метеоритска измама од 2009 година бил рекламен трик во кој шведската телекомуникациска компанија Теле2 организирала очигледно слетување на метеорит за кое подоцна било откриено дека е лажно.
Инцидентот „Метеорит“ уреди
Драмата започнала околу 17:30 часот по месно време (15:30 по Гринич) во Летонија во недела на 25 октомври 2009 година.[1] Студентот Ансис Стајнбергс известил дека огнен предмет налик на метеор паднал во поле надвор од градот Мазсалака во близина на границата со Естонија.[2][3] Извештаите го опишале објектот како го осветлува вечерното небо со вжештена трага [3][4] и удрил во земјата со силен удар,[3] оставајќи запален кратер за кој се тврди дека е околу 20 m широк и од 3 m[5] до 10 m[2] длабоко. Противпожарни екипи, полиција и воени единици присуствувале на локацијата, која била опколена додека се вршеле тестови за проверка на нивото на зрачење. Кратерот брзо привлекол научен и медиумски интерес поради раширените шпекулации за потеклото на објектот.[6]
Стајнбергс, исто така, снимил видео во кое тој и неговите двајца придружници (неговата девојка и уште еден студент) се приближуваат до кратерот што чади и разговараат меѓу себе возбудено кога очигледно откриваат запалена маса на дното на кратерот. Намерно аматерскиот стил на видеото, со растреперена рачна камера и очигледно спонтани реакции од студентите, се споредува со Проектот за вештерка Блер.[2] Видеото било објавено на YouTube и на веб-страниците за вести,[6][7] привлекувајќи светски интерес. Сопственичката на земјиштето Лариса Герасимова, наводно, им наплаќала на посетителите по 2 долари за да го видат кратерот.[2]
Истражување уреди
Првиот научник што го посетил местото, Улдис Нуле од Летонскиот центар за животна средина, геологија и метеорологија, рекол дека неговиот првичен впечаток бил дека ударот на метеор можел да го предизвика кратерот.[1][8] Меѓутоа, кога подоцна ја прегледал локацијата на дневна светлина, заклучил дека е лажирана.[1] Други научници кои го прегледале кратерот потврдиле дека се работи за измама. Андрис Карповиќ, докторант по геологија на Универзитетот во Латвија, го опишал кратерот како „едноставна, вештачка дупка во која се истура супстанција“.[9] Тој им кажал на новинарите дека се чини дека дупката била ископана со лопати и истакна дека термитот (мешавина од алуминиум и железо, веројатно со додаден сулфур), веројатно ги предизвикал зголемените температури забележани во кратерот.[9] Кратерот бил значително помал од првично објавеното: неговиот вистински пречник бил околу 9–10 метарs (30–33 ст) и беше околу 2–3 метарs (6.6–9.8 ст) длабоко.[1][9] Д-р Илгонис Вилкс, претседател на научниот совет на Институтот за астрономија на Универзитетот во Латвија, изјави дека „Тоа е лажна карпа. Многу е разочарувачки, бев полн со надеж што доаѓав овде, но сигурен сум дека не е метеорит“[2] Д-р Вилкс истакнал дека во вештачкиот кратер има зелена трева, со само мала површина изгорена на дното, а на околната земја не се пронајдени исфрлени материјали или фрагменти од метеорит. Тој го опишал наводниот метеорит како „топче од глина што гореше“ и рекол дека биле земени примероци за да ги испитаат универзитетските геолози. Тој истакна „Имаше мала експлозија што ја слушнаа месното население, но таа не беше доволно силна за да се создаде кратерот“.[2] Заштитникот на природата, Даинис Озолс, исто така, ја испитал сцената и рекол дека верува дека некој запалил пиротехничко соединение на дното на вештачка дупка за да создаде илузија на кратер од метеорит.[2] Полицијата предупреди на можна кривична истрага за измамата.[10]
Керолин Смит, кустос за метеорити во Природонаучниот музеј во Лондон, изјавила дека сликите и видео снимките од запалениот кратер укажуваат на тоа дека не станува збор за кратер од метеорит: метеоритите не се пламат кога ќе удрат на Земјата.[1] Смит, исто така, истакнала дека немало други пријавени видувања на огнена топка на небото,[1] што би било многу јасно видливо доколку „метеоритот“ бил реален.[11] Се верува дека метеоритот треба да има пречник од околу еден метар или повеќе за да резултира со кратер со таа големина.[1] Големите метеорити се ретки, бидејќи повеќето објекти кои влегуваат во атмосферата на Земјата согоруваат пред да стигнат до површината на планетата. Најновиот голем метеорит за кој е познато дека слетал на Земјата удрил во близина на Каранкас во Перу во 2007 година, оставајќи кратер околу 15 метарs (49 ст) широк.[1]
Приемот и последиците на Tele2 уреди
Во вторник, 27 октомври 2009 година, шведската телекомуникациска компанија Теле2 призна дека ја извршила измамата како рекламен трик и ветила дека ќе и ги надомести на латвиската влада трошоците направени за одговор на инцидентот.[3][12] Портпаролот Вита Сирика, кој го претставува летонскиот огранок на Tele2, рекол дека трик, кој бил организиран во соработка со медиумската агенција Inspired,[13] бил наменет „да го сврти вниманието од економската криза во Летонија и кон нешто друго поинтересно“.[12] Таа објаснила дека 9 луѓе ја ископале дупката и запалиле хемикалии на дното за да создадат елаборирана измама.[12] Измамата за метеоритот се случила еден ден пред латвиската влада погодена од рецесија да одобри буџет за штедење за 2010 година,[10] и некои официјални лица не биле импресионирани од трикот. Министерката за внатрешни работи Линда Мурнице го обвини Tele2 за „цинично исмејување“ и најави дека Владата ќе го откаже договорот со Tele2, наведувајќи дека „Министерството за внатрешни работи не сака да работи со фирма која се промовира на наша сметка“.[12][14]
Пернила Олдмарк, портпарол на Tele2 во Стокхолм, рече дека измамата била извршена од латвискиот огранок на Tele2, иако овластен од неговото седиште. Таа се извини за прекинот и рече дека трик имал за цел да започне претстојна маркетинг кампања, тврдејќи дека „Пораката ќе стане јасна штом концептот ќе биде лансиран“. Претседателот на Летонската асоцијација за рекламирање, Гиртс Озолс, рече дека ситуацијата е без преседан, но измамата може да се смета за етичко прекршување во професионалното рекламирање. Озолс изрази загриженост дека инцидентот предизвикал чувство на несигурност во заедницата и коментираше „Ако се направи таква шега, виновниците не требаше да дозволат да се одолговлекува толку долго без да се открие вистината“.[13] Одборот на Летонската асоцијација за рекламирање треба да го разгледа ова прашање.[13]
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Doubts over Latvia "meteor crash"“. BBC News. 26 October 2009. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Halpin, Tony (26 October 2009). „'Meteorite' that landed in Latvia is a hoax, experts say“. The Times. London. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Landes, David (27 October 2009). „Swedish telecoms firm admits to Latvia meteorite hoax“. The Local. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ „Earlier related report“. Space Daily. 26 October 2009. Архивирано од изворникот на 1 November 2009. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ Young, Linda (26 October 2009). „Meteor-Like Object Crashes into Latvian Field Carving Out Large Crater“. Архивирано од изворникот на 29 October 2009. Посетено на 11 December 2020.
- ↑ 6,0 6,1 Cohen, Michael (26 October 2009). „UFO crashes into Latvia creating massive crater and media frenzy, video“. All News Web. Архивирано од изворникот на 27 October 2009. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ Rowley, Emma (27 October 2009). „Splatvia! 'Meteor Crater' Was Really A Hoax“. Sky News Online. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ „Latvian crater: meteorite or hoax?“. Discovery Channel News. Associated Press. 26 October 2009. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 „Experts doubt meteor led to Latvian crater“. CNN. 26 October 2009. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ 10,0 10,1 „Phone company sorry for Latvia meteorite hoax“. news.com.au. 27 October 2009. Архивирано од изворникот на 2009-10-31. Посетено на 2 November 2009.
- ↑ Plait, Phil (26 October 2009). „Latvian meteor impact: fake“. Bad astronomy blog. Discover. Архивирано од изворникот на 2009-10-29. Посетено на 3 November 2009.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 „Mobile Phone Firm Behind Latvia Meteorite Hoax“. The New York Times. Associated Press. 27 October 2009. Посетено на 3 November 2009.[мртва врска]
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Kolyako, Nina (28 October 2009). „Association president: action with meteorite hoax could be considered an ethics violation in advertising“. The Baltic Course. Посетено на 3 November 2009.
- ↑ Ward, Andrew (28 October 2009). „Tele2 in a hole over 'meteor' publicity stunt“. The Financial Times. CNN. Архивирано од изворникот на 31 October 2009. Посетено на 3 November 2009.