Карло Мартел

Карло Мартел (латински: Carolus Martellus) (околу 688 – 22 октомври 741), буквално Карло Чеканот, бил франкиски воен и политички водач, кој сслужел како мајордом на палатата под власт на меровиншките кралеви и владеел де факто за време на интерегнумот (737–43) на крајот на неговиот живот, користејќи ја титулата Војвода и кнез на Франките. Во 739 му била понудена титулата Конзул од страна на папата, но ја одбил. Тој е запаметен по победата во Битката кај Тур (исто така позната и како Битка кај Потје) во 732, во која ги победил муслиманските војски и ја запрел исламската експанзија во Западна Европа. Брилијантен генерал, се смета дека е важна фигура во средновековието, кој одиграл значајна улога во развојот на феудализмот и витештвото, и кој ги поставил темелите на Каролиншкото Царство. Тој воедно бил и татко на Пипин Малиот и дедо на Карло Велики.

Карло Мартел, Франкиски владетел
Карло Мартел е најпознат по неговата победа во Битката кај Тур, и сопирањето на инвазиите на муслиманите во Европа, како и за основањето на Каролиншкото Царство. (слика на платно, насликана од Шарл де Стебен од 1834 до 1837)
Починал	22 октомври 741 (на 52–53 г.)

Каролиншка династија

Пипиниди Пипин Стариот (c. 580–640) Гримоалд (616–656) Хилдеберт III Посвоениот (d. 662)

Арнулфинзи Арнулф од Мец (582–640) Клодулф од Мец (d. 696 or 697) Ансегизел (c.602–before 679) Пипин Средниот (c.635–714) Гримоалд II (d. 714) Дрого Шампањски (670–708) Теудоалд (d. 714)

Каролинзи Карло Мартел (686–741) Карломан (d. 754) Пипин Кусиот (714–768) Карломан I (751–771) Карло Велики (d. 814) Луј Побожниот (778–840)

По Верденскиот договор (843) Лотар I, Свет римски цар (795–855) (Средна Франкија) Карло Ќелавиот (823–877) (Западна Франкија) Лудвиг Германски (804–876) (Источна Франкија)

Раѓање и младост

Мартел е роден во Херстал, како незаконски син на војводата Пипин II и неговата конкубина Алпаида. Алпаида на Пипин му родила уште еден син, Хилдебранд.

Борбата за власт

Франкиските кралства во време на смртта на Пипин Херисталски. Аквитанија (жолто) била надвор од власт на Арнулфидите а Неустрија и Бургундија (розово) биле обединети противејќи се на дополнителна доминација на Арнулфидите на високите позиции. Само Австразија (зелено) трпела арнулфски мајордом, прво Теудоалд а потоа Карло. Германските грофовства на иссток од Рона биле де факто надвор од франкиска власт во тоа време.

Во декември 714, Пипин Херисталски умрел. Пред да умре, тој на барање на неговата жена Плектруда го назначил Теудоалд, неговиот внук, синот на неговиот син Гримоалд, за наследник на целото кралство. На ова веднаш се спротивставиле благородниците бидејќи Теудоалд бил дете кое имало одвај осум години. За да го спречи Карло да дојде во предност и да ја земе власта во своите раце, Плектруда го отрула во Колоњ, град кој тогаш бил нејзина престолнина. Тоа го спречило да ја заземе Австразија, но не и Неустрија.

Граѓанската војна од 715-718

Во 715, неустриското благородништво го назначила Рагенфрид мајордом на нивната палата во име на, и очигледно со поддршка на, Дагоберт III, кој теоретски имал законско право да одбере мајордом, иако во тоа време меровиншката династија веќе немала толкава моќ како порано.

Австразијците не издржале долго во позиција да поддржуваат жена и нејзиниот млад син. Пред крајот на годината, Карло Мартел побегнал од затвор и бил прогласен за мајордом од страна на благородниците на тоа кралство. Неустријците ја напаѓале Австразија и благородниците чекале некој силен маж да ги поведе во борба против нивните сонародници. Таа година, Дагоберт умрел и Неустријците го прогласиле за крал Хилперик II (крал) без за тоа да добијат поддршка од останатите Франки.

Во 717, Хилперик и Рагенфрид заедно повеле војска во Австразија. Неустријците влегле во сојуз со фризискиот крал Редбад и се соочиле со Карло во битката близу Колоњ, град кој сè уште припаѓал на Плектруда. Карло имал малку време да собере луѓе и да се подготви и резултатот на тоа било дека тука го доживеал единствениот пораз во неговиот живот. Според Строс и Густав, Мартел се борел во извонредна битка, но сфатил дека не може да победи бидејќи имал малубројна бојска па затоа се повлекол. Кралот и неговиот мајордом тогаш го опседнале градот борејќи се против Плектруда која им се предала во интерес на Теудоалд.

Воен гениј

После ова, сепак, случувањата се свртеле во полза на Карло. Откако ги направил потребните подготовки тој ја нападнал победничката војска близу Малмеди кога се враќала во своите провинции и ги поразил во Битката кај Амблев. Неколкуте трупи кои не биле убиени или заробени успеале да побегнат. Неколку нешта се значајни во врска со оваа битка каде Карло ја покажал својата воена стратегија: прво, се појавил онаму каде неговите непријатели најмалку очекувале, додека тие триумфално марширале накај дома со далеку побројна армија од неговата. Тој исто така нападнал кога најмалку очекувале, среде бел ден, кога војските од тоа време обично се одморале. Најпосле, ги нападнал како што најмалку очекувале, наводно повлекувајќи се и носејќи ги противниците во стапица. Лажното повлекување кое во тоа време не било познато на запад бидејќи повеќе било источна воена тактика барало извонредна дисциплина од војската и точно временско дејствување од страна на нивниот командант. Карло во оваа битка се покажал како воен гениј што ќе биде белег на неговото владеење. Резултатот на тоа било несовладлива победничка сила што ќе трае сè до неговата смрт.

Пролетта 717, Карло се вратил во Неустрија со војска и повторно победил во Битка кај Винси, близу Камбре. Тој ги гонел кралот и мајордомот додека бегале дури до Париз, пред да се врати да се справи со Плектруда и да го освои Колоњ. Тој го освоил градот, ги поразил нејзините поддржуваќи но сепак им дозволил на Плектруда и на младиот Теудоалд да живеат третирајќи ги со љубезност —што било невообичаено во тоа мрачно доба каде милоста кон противниците било реткост. По овој успех, тој го прогласил Хлотар IV за крал на Австразија наспроти Хилперик и го разрешил архиепископот од Ремс Ригоберт, заменувајќи го со Мило, негов доживотен поддржувач.

Зацврстување на моќта

Откако ја поразил цела Австразија, тргнал против Редбад и го протерал назад во неговите територии. Тој исто така ти протерал и Саксонците преку Везер и ги осигурал границитеmdash;во име на новиот крал. Во 718, Хилперик склучил сојуз со Одо, војвода на Аквитанија, кој бил независен за време на граѓанската војна во 715, но кралот повторно бил поразен во Битката кај Соасон, од страна на Карло. Кралот побегнал заедно со војводата јужно од Лоара а Рагенфрид побегнал во Анже. Набргу Хлотар IV починал и одо се откажал од Хилперик и во замена за признавање на неговото војводство, му го предал кралот на Карло кој го признал за крал на сите Франки во замена за тоа да добие кралска потврда на неговото мајордомство врз сите франкиски кралства (718).

Сареценската војска пред Париз, 730-32, Јулиус Шнор вон Каролсфелд, ран 19 век.

Надворешни војни од 718-732

Меѓу 718 и 723, Карло ја осигурал својата моќ преку серија победи: ја стекнал лојалноста на неколку значајни епископии и опатии (преку давање земја и пари за основање на опатии, ја потчинил Баварија и Алеманија, и ги поразил паганските Саксонци.

Откако ги обединил Франките под своја власт, Карло решил да ги казни Саксонците бидејќи ја нападнале Австразија. Затоа во 718 тргнал во воен поход против нив и ги поразил. Во 719, Карло ја покорил Западна Фризија без некој поголем отпор од страна на Фризи, кои биле поданици на Франките но добиле некаква контрола после смртта на Пипин. Епак карло не им верувал бидејќи биле пагани. Тој го испратил Вилиброрд, Утрешкиот епископ, познатиот "Апостол на Фризите" да го покрсти народот и со тоа им го наметнал христијанството. Кога умрел Хилперик II (во 720), Карло за негов наследник го назначил синот на Дагоберт III, Теодорих IV, кој сè уште бил малолетен, и кој бил на престолот од 720 до 737. Кралевите кои ги именувал Карло (мрзливи кралеви) на кои наводно им служел како мајордом а впрочем ја имал целосната законодавна и извршна моќ имале само церемонијална улога и биле негови марионети; на крајот од своето владеење тие биле толку бескорисни што тој повеќе и не се трудел да ги именува. Во тоа време Карло уште еднаш ги нападнал Саксонците. Тогаш Неустријците под Рагенфрид се побуниле но лесно биле поразени (724). Рагенфрид ги дал своите синови за заложници во замена за тоа да ја сочува земјата. Ова било и крај на граѓанските војни за време на владеењето на Карло.

Следните шест години биле посветени на тоа да се наметне франкиско влијание врз германските племиња. Меѓу 720 и 723, Карло се борел во Баварија каде војводите постепено станале независни владетели. Тој ги натерал Алеманите да му се придружат, а војводата Хугберт се предал на франкиската власт. Во 725 и 728, тој повторно навлегол во Баварија а во 730, извршил воен поход врз Лантфрид, војвода од Алеманија, кој исто така станал независен, и го убил во тек на битката. Тој ги натерал Алеманите да се предададт на неговата власт и не назначил наследник на лантфрид. Со тоа јужна Германија уште еднаш станала дел од франкиското кралство исто како и северна Германија во тек на првите години на неговото владеење.

Во 721, емирот од Кордоба направил силна војска од Мароко, Јемен, и Сирија со цел да ја освои Аквитанија, пространо војводство во југозападна Галија, имено под франкиска власт но во пракса скоро независно кое било во рацете на Одо Аквитански, откако меровиншките кралеви ја изгубиле моќта. Муслиманите го опседнале Тулуза, тогаш најзначаен град во Аквитанија, а Одо веднаш заминал да бара помош. Се вратил три месеци подоцна токму кога градот сакал да се предаде и ги поразил муслиманските окупатори на 9 јуни 721 во таканарешената Битка кај Тулуза.

Поради ситуацијата во Иберија, Мартел помислил дека ќе му треба постојана војска која ќе биде целосно на располагање. (Во текот на раниот среден век, војските биле на располагање дури после посевите и пред жетвите.) За да има соодветна пешадија која ќе се спротивстави на тешката муслиманска коњаница му требало пари да ги плати војниците кои доколку не би се бореле би работеле земјодели и би ги хранеле своите семејства. За да добие пари тој одземал дел од тоа што претходно го давал како донација на Црквата во текот на 724 до 732. Свештенството се налутило и за малку ќе го екскомуницирале доколку не се случела големата инвазија на муслиманите и победата врз истите од страна на Карло Мартел.