Википедија

Енергетика на Азербејџан

Енергетиката на Азербејџан го опишува производството, потрошувачката и извозот на електрична енергија во Азербејџан.

Азербејџан е најголем производител на сурова нафта и природен гас.[1] Земјата има една од највисоките стапки на енергетска самодоволност во светот.

Почнувајќи од 2012 година, вкупната емисија на стакленички гасови во земјата изнесувала 69 MtCO₂e (милиони метрички тони еквивалент на јаглерод диоксид).[2] Азербејџан има за цел да ги намали своите емисии за 35% до 2030 година.[3]

Историја уреди

Во 1846 година, Азербејџан станал место на првиот индустриски бунар на нафта.[4] До 1899 година, Азербејџан произвел половина од обемот на светската нафта.

Хидроцентралата Араз со вкупен капацитет од 22 MW е изградена во 1970 година, хидроцентралата Татар со вкупен капацитет од 50 MW во 1976 година и хидроцентралата Шамкир со вкупен капацитет од 380 MW во 1982 година.[5]

Во тоа време, заедно со изградбата на електрани, систематски се развивале електричните мрежи и се создавало одржлив енергетски систем на земјата. Во тие години, термоцентралата „Али Бајрамли“ со 330 kV - „Агдам - Гања - Агстафа“, „Али Бајрамли - Јашма - Дербент“, „5-ти Мингачевир“, 500кВ 1-ви и 2-ри Апшерон, „Мухранис - Вали“ и други далноводи, „Јашма“, „Гања“, „Агстафа“ со 330/110/10 kV, „Имишли“ со 330/110/10 kV, „Апшерон“ со 500/330/220 kV, „Ховсан“, „Низами“, „Мушфиг“, пуштени се во употреба „Сангачал“, „Масали“, „Агсу“ и „Бабек“ со 220/110/10 електрични трафостаници.[6]

Европската банка за обнова и развој му доделила заем од 53 милиони американски долари на Азербејџан за изградба на хидроцентралата Јеникенд во декември 1995 година и изградена ХЕЦ Јеникенд со вкупен капацитет од 150 MW.[7]

Реконструкцијата на хидроцентралата Мингачевир, 330 kV Агјабади, 110 kV Барда и Термоцентрала Азербејџан 330 kV - 330 kV „Агабади-Имишли“ биле спроведени на сметка на Европската банка за обнова и развој и Исламската Банка за развој.[8]

Средства за две единици гасна турбина со капацитет од 53,5 MW на термоцентралата во Баку на биле обезбедени од германската банка - Bayerische Landesbank Girozentrale, за фабриката за парен гас од 400MW во централата „Шимал“ од јапонската банка за меѓународна соработка преку заем во 2002 година.[9]

На 14 февруари 2005 година, шефот на државата ја одобрил Државната програма за „Развој на комплекс за гориво и енергија (2005-2015) во Република Азербејџан“.[10]

Електричната побарувачката на земјата целосно се платени од страна на 12 термоцентрали: Азербејџан ТЕЦ, Ширван ТЕЦ, Шимал ТЕЦ, Баку ТЕЦ, Накчиван ТЕЦ, Астра, Хачмаз, Шеки, Баку, Куба, Sangachal централи, и 6 водни централи како, Мингечевир, Шамкир, Јеникенд, Варвара, Араз, ХЕЦ Вајхир. Нивниот вкупен капацитет беше околу 5900 мегавати. 90 проценти од производството на електрична енергија во Азербејџан претставува ТЕЦ, а 10 проценти за хидроцентралите.[6]

Агенцијата за регулирање на енергијата при Министерството за енергетика е основана врз основа на Одделот за државна супервизија на енергетика и гас на Министерството за енергетика на Република Азербејџан со указ на претседателот од 22 декември 2017 година, а нејзината повелба е одобрена.[11]

Според Светскиот енергетски совет за 2017 година, Азербејџан го зазима 31-то место (ББА) меѓу 125 земји.[12]

Според извештајот на Глобалниот индекс на ефикасност, составен од Светскиот економски форум, Азербејџан се наоѓа на 36-то место од 127 земји со 0,67 резултат.[13]

Според извештајот на организацијата од 2016 година, споменат погоре, Азербејџан се наоѓа на 32-то место од 126 земји со 0,68 поени. Економскиот раст и развој бил 0,68, одржливоста на животната средина 0,57, енергетскиот пристап и безбедноста 0,79.[14]

На 19 април 2019 година, претседателот на СОКАР, Ровнаг Абдулајев и регионалниот претседател на БП за Азербејџан, Грузија и Турција, Гери Џонс потпишале договор вреден 6 милијарди долари. Конечната одлука за инвестиции на платформата Азербејџан Централен Исток (АЦЕ), која се планира да се гради на блокот Азери-Чираг-Гунашли (АЦГ), било предвидено да започне во 2019 година, а завршувањето е закажано за средината на 2022 година.[15][16][17][18]

 

Нафта уреди

  • Производство: - 931.990 барели на ден (2008)
  • Потрошувачка: - 160,000 барели на ден (2007)

На крајот на 20 век, Азербејџан учествувал со половина од светското производство на нафта.[19] Нафтените извори работат во Баку од 1840-тите. Непосредно пред познатото откривање на нафта во дупчениот бунар во Пенсилванија од страна на Едвин Дрејк во 1859 година, Азербејџан го издупчил својот прв бунар во Биби-Хејбат (населба во денешен Баку) во 1846 година. Од почетокот на XXI век, скоро целото производство доаѓа од крајбрежјето во Каспиското Море. Азербејџан бил една од само четирите поранешни советски републики (заедно со Русија, Казахстан и Туркменистан) кој се снабдува со нафтата од сопствени извори. Сепак, производството опаднало по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, сè додека странските инвестиции не обезбедиле капитал за нов развој, претворајќи го овој тренд во 1998 година. Производството се зголемило од 194.000 барели на ден во 1998 година во просек до 318.000 барели на ден во 2004 година.

Според индустриските списанија и владини извори, докажаните резерви на нафта заклучно со 2004 година изнесуваат помеѓу 7 и 13 милијарди барели. Државната нафтена компанија на Азербејџан планирала заеднички развој на крајбрежните полиња (кои сега се во голема мера неискористени) и склучила неколку договори за изградба на нафтоводи. На пример, проект со конзорциумот Касписки гасовод би пренесувал нафта од Каспиското Море до руското црноморско пристаниште во Новоросијск. Друг договор со Турција вклучува изградба на 1.760 км гасовод, чијашто симболична прва должина била инсталирана во септември 2002 година, за пренесување сурова нафта од Баку до Џејхан, Турција. Во 1995 година, Азербејџан имал 17 крајбрежни нафтени полиња во производството. Гунешли, околу 96 км од азербејџанскиот брег, во моментов учествува со повеќе од половина од годишното производство. До крајот на 2002 година, 33 компании во 15 странски земји потпишале договори за развој на 21 најголеми нафтени полиња во Азербејџан. Од 2003 година, споровите околу правата на нафта на брегот во Каспиското Море продолжиле да го попречуваат развојот на овие резерви.

Од 1987 до 1993 година, производството паднало од 13,8 милиони тони нафта и 12,5 милијарди кубни метри гас на 10,3 милиони тони нафта и 6,8 милијарди кубни метри гас. Годишната стапка на пад на производството изнесувала 7,1% за нафтата и 13,5% за гасот. Истражувачкото дупчење се намалило за 17 пати, или за 170 000 метри.[6]

„Шах Дениз-2“ уреди

Енергетски стратешкиот проект „Шах Дениз-2“ е проект за енергетска безбедност и диверзификација на енергијата.[20]

Договорот за гасното поле Шах Дениз бил потпишан во 1996 година [21] а првиот гасовод што го поврзува Каспиското Море со грузиската страна на брегот на Црното Море е изграден во 1999 година. Главниот гасовод за извоз на нафта Баку-Тбилиси-Џејхан што го поврзува Каспиското Море со Средоземното Море и меѓународните пазари е изграден во 2006 година,[22] и Јужниот гасовод во 2007 година.[20][23][24][25]

Транспарентност уреди

Извештајот од невладината организација „Global Witness“ со седиште во Велика Британија во 2013 година открила дека компаниите кои работат во нафтената индустрија во Азербејџан немаат транспарентност и отчет. Документирано е дека приходите од милиони долари исчезнуваат во рацете на прикриени приватни компании кои соработуваат со Државната нафтена компанија на Азербејџан.[26][27]

Извештајот заклучил дека нејасноста на зделките склучени од Државната нафтена компанија на Азербејџан „е системска“ и додал, „Овие наоди треба да ја загрижуваат меѓународната заедница како целина. Нафтата и нејзините деривативни производи се од централно значење за азербејџанската економија, сочинувајќи 95% од извозот во 2011 година. За Европа е важно Азербејџан да ги задржува нафтата и гасот и да одржува транспарентна и добро водена енергетска индустрија. Сепак, овој брифинг покажува дека голем дел од бизнисот со нафта во Азербејџан останува нетранспарентен, а корупцијата сè уште се смета дека е на ниво на епидемија… " [27]

Природен гас уреди

 
Извоз на природен гас, 2007–2017 година

Производството на природен гас станало поважно во последните неколку години, особено во Баку, каде што се исцрпиле дел од бунарите за нафта. Докажаните резерви заклучно со крајот на 2004 година изнесуваат 1,37 трилиони кубни метри. Производството на природен гас во 2011 година изнесувал 17,66 милијарди кубни метри. Украина и Иран се заинтересирани да водат гасовод преку природен гас преку Азербејџан на пат кон Источна Европа.

На 10 март 2016 година, Натик Алиев, министер за енергетика во Азербејџан, јавно изјавил дека Азербејџан има доволно резерви на гас за да го наполни Јужниот гасен коридор (ДГК). СГЦ е енергетски проект чија цел е пренесување на 10 милијарди кубни метри гас од Азербејџан преку Грузија и Турција кон Европа.[28]

Електрична енергија уреди

  • производство: 24,32 милијарди kWh (2017)
  • потрошувачка: 17,09 милијарди kWh (2017)

Електричната енергија е широко користен извор на енергија во Азербејџан во смисла на домашна и индустриска употреба.[29] Производството на електрична енергија и нејзината дистрибуција се покриени од државните Азеренерџи АД и Азеришиг АД.[30][31][32] Побарувачката на електрична енергија во целата земја е обезбедена од електраните што работат под Азеренерџи. 13 од тие станици се термоцентрали со инсталирана моќност од 5400 MW моќност, а 17 се хидроцентрали со инсталирана моќност од 1162,2 MW моќност.[33][34] Покрај тоа, голем број мали централи се формирани од други компании во земјата со користење на вода, ветер, соларни, домашни отпадоци.

Вкупниот инсталиран капацитет во септември 2019 година е 6,6455 милиони kW. Осум термоцентрали снабдуваат 80% од капацитетот, вклучувајќи ја и електраната Шимал-2 пуштена во употреба на почетокот на септември 2019 година.[33][35] 12% доаѓаат од 2 хидроцентрали ( ХЕЦ Мингачевир и ХЕЦ Шамкир ), а остатокот од други термоцентрали, хидро и мали хидроцентрали. Главните централи (и двете се топлински ) се во близина на Ширван (ТЕ Јануб - 780 MW) и Мингечаур (АЕ Азербејџан - 2.400 MW).

Извештај за 2017 година [36][37] уреди

Моќта на електроенергетскиот систем во земјата достигнала 7.172,6 мегавати. Во моментов, капацитетот на системот е 5200 MW, а максималната потребна моќност е околу 3750-3900 MW. Во 2017 година, производството на електрична енергија изнесувала 22 209,8 милиони kWh вклучувајќи 20 445,4 милиони kWh на термоцентрали и 1 732,8 милиони kWh електрична енергија на хидроцентрали и вкупно се намалила за 2,0% во споредба со соодветниот период од 2016 година (22 665,7 милиони kWh).

Вкупно 4778,8 милиони кубни метри природен гас и 311,5 илјади тони мазут биле искористени за производство на електрична енергија во текот на годината.

50 MVA трансформатор со 110/35 kV, два 110 kV прекинувачи и 35 kV електрична опрема биле инсталирани на трафостаницата Хока Хасан во областа Бинагади. Изградени се 110 kV двојно коло далекувод помеѓу 110 kV „Лиман“ и „Белиот град“, три трансформаторски трафостаници со 35 / 0,4 kV.

Во 2017 година, производството на нафта изнесувало околу 38,7 милиони тони во земјата. 28,9 милиони тони извлечена нафта припаѓала на Азери-Чирак-Гунашли, 2,4 милиони тони на Шах Дениз (кондензат) и 7,4 милиони тони на Државната нафтена компанија на Република Азербејџан.

Во 2017 година, претседателот Илхам Алиев учествуваl во отворањето на следните трафостаници:

  • Трафостаница „Сариџали“ со 110/35/10 kV во областа Саатли [38]
  • Трафостаница „Јеникенд“ со 110/35/6 kV во областа Самух [39]
  • Трафостаница „Нова Гања“ со 110/35/10 kV во градот Гања
  • Трафостаница „Нефтхала“ на 110/35/6 kV во областа Нефтчала
  • Трафостаница „Гарагашли“ со 110/35/10 kV во областа Саљан
  • Центар за автоматско управување и контрола на Шамкир на „Азеришиг“ АД.[40]

Хидроцентрали уреди

  • Хидроцентрала Мингечевир - 402 MW
  • Хидроцентрала Сарсанг - 50 MW
  • Хидроцентрала Шамкир - 405 MW
  • Хидроцентрала Јеникенд - 150 MW

Рафинерии уреди

Ресурсите на нафта и природен гас се основа за широк систем на рафинерии, кои произведуваат бензин, хербициди, ѓубрива, керозин, синтетичка гума и пластика.

Конкуренција на странски инвестиции со неенергетски сектори уреди

Во јануари 2015 година, претседателот на Азербејџан, Илхам Алиев, објавил дека ќе ја насочи својата влада да создава програми за внесување инвестициски долари во други индустрии освен нафтата. Поточно, претседателот Алиев ги навел индустриската и земјоделската индустрија како пример.[41]

Алијев ја цитирал економијата на Азербејџан велејќи: „Затоа е многу полесно да се привлечат инвестиции во стабилни земји со социо-политичка стабилност и раст на информациите“. Тој рекол дека банкарската индустрија ќе стане поважна во помошта за развој на неенергетските индустрии во земјата.[42]

Наводи уреди

  1. ↑ „Azerbaijan - Countries & Regions“. IEA (англиски). Посетено на 2020-05-13.
  2. ↑ „Greenhouse Gas Emissions in Azerbaijan“ (PDF). Climate Links. June 2016.
  3. ↑ Shahana, Bilalova (2020-05-01). „Azerbaijan In The Light Of Climate Change – Analysis“. Eurasia Review (англиски). Посетено на 2020-05-13.
  4. ↑ Jafarova, Esmira (2020-04-16). „Azerbaijan: Energy, reforms, COVID-19 and optimism“. Modern Diplomacy (англиски). Посетено на 2020-05-13.
  5. ↑ „ROLE OF ENERGY IN AZERBAIJAN'S FOREIGN POLICY DURING ILHAM ALIYEV ERA“ (PDF).
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Official webpage of Azerbaijan National library. „Azerbaijan has an independent energy system“. anl.az (азербејџански). Посетено на 2018-04-24.
  7. ↑ „EBRD Annual Report 1995“ (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  8. ↑ „MINGECHAUR POWER PROJECT“. www.ebrd.com (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  9. ↑ „INTERNATIONAL BANK OF AZERBAIJAN-annual report“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-04-25. Посетено на 2021-04-09.
  10. ↑ „STATE PROGRAM FOR DEVELOPMENT OF FUEL AND ENERGY SECTOR IN AZERBAIJAN (2005-2015)“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-04-25. Посетено на 2021-04-09.
  11. ↑ „Azerbaijan - Support for the Functioning of the Energy Regulatory Agency“. www.ebrd.com (англиски). Архивирано од изворникот на 2018-04-25. Посетено на 2018-04-24.
  12. ↑ „World Energy Trilemma Index | 2017“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-05-10. Посетено на 2021-04-09.
  13. ↑ „Global Energy Architecture Performance Index Report 2017“ (PDF).
  14. ↑ „Global Energy Architecture Performance Index Report 2016“ (PDF).
  15. ↑ Reuters (2019-04-19). „BP, SOCAR Sign Deal to Build New Azeri Oil Exploration Platform“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Архивирано од изворникот на 2019-04-23. Посетено на 2019-04-24.
  16. ↑ „BP, SOCAR sign deal to build new Azeri oil exploration platform“. Reuters (англиски). 2019-04-19. Посетено на 2019-04-24.
  17. ↑ „Subscribe to read“. Financial Times (англиски). Посетено на 2019-04-24.
  18. ↑ „BP and SOCAR sign new Azeri oil deal“. Arab News (англиски). 2019-04-19. Посетено на 2019-04-24.
  19. ↑ Balayev, S.G. 1969, Oil of the Country of Eternal Fire: Baku, Azerneshr Publishing House, 160 p.
  20. ↑ 20,0 20,1 „ENERGY SECURITY AND ENERGY UNION PERSPECTIVES FOR AZERBAIJAN“ (PDF).
  21. ↑ „Project timeline | Shah Deniz | Operations and projects | BP Caspian“. bp.com (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  22. ↑ „Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline | Pipelines | Operations and projects | BP Caspian“. bp.com (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  23. ↑ „The Southern Gas Corridor | Shah Deniz | Operations and projects | BP Caspian“. bp.com (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  24. ↑ „Azerbaijan's economic priorities for 2017“. World Economic Forum. Посетено на 2018-04-24.
  25. ↑ „Shah Denize gas field development“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-04-25. Посетено на 2021-04-09.
  26. ↑ New Report Highlights Lack Of Transparency In Azerbaijan's Oil Industry. RFE/RL Dec. 10, 2013
  27. ↑ 27,0 27,1 Azerbaijan Anonymous Global Witness
  28. ↑ „News.Az - Minister: Azerbaijan's gas reserves enough to fill Southern Gas Corridor“. news.az. Архивирано од изворникот на 2016-03-10. Посетено на 2016-03-10.
  29. ↑ United Nations. Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (2005). Electric Power in Asia and the Pacific 2001 and 2002. United Nations Publications. стр. 38–40. ISBN 9789211204148.
  30. ↑ „General information“. www.azerenerji.gov.az (англиски). Посетено на 2019-09-10.
  31. ↑ „Mission of Azerishig“. www.azerishiq.az. Посетено на 2019-09-10.
  32. ↑ ENERGY CHARTER SECRETATIAT (2013). In-Depth Review of the Energy Efficiency Policy of Azerbaijan (PDF). стр. 32–52. ISBN 978-905948-126-8. Посетено на 2019-09-10.
  33. ↑ 33,0 33,1 „Electricity generation“. www.azerenerji.gov.az (англиски). Посетено на 2019-09-10.
  34. ↑ „Strategic Road Map on Development of Communal Services (Electricity and Heat Energy, Water and Gas) in the Republic of Azerbaijan“ (PDF). State Housing Construction Agency of the Republic of Azerbaijan. Посетено на 2019-09-10.
  35. ↑ „Ilham Aliyev attended ceremony to launch "Shimal-2" power station“. Official website of President of Azerbaijan Republic (англиски). Посетено на 2019-09-10.
  36. ↑ „Report on Fuel and Energy Complex Activity“ (PDF) (азербејџански).
  37. ↑ „Allocations directed to fixed assets“. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (азербејџански). Посетено на 2018-04-24.
  38. ↑ Official web-site of President of Azerbaijan Republic. „Ilham Aliyev inaugurated Sarijalar substation in Saatli district“. en.president.az (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  39. ↑ „Samuxda "Yenikənd" yarımstansiyası istifadəyə verilib VİDEO“ (азербејџански). Посетено на 2018-04-24.
  40. ↑ Official web-site of President of Azerbaijan Republic. „Ilham Aliyev attended opening of Shamkir Automated Management and Control Center of "Azerishig" OJSC“. en.president.az (англиски). Посетено на 2018-04-24.
  41. ↑ CISTran Finance Reports (16 January 2015). „Azerbaijan seeks foreign investment for non-oil sector“. CISTran Finance. Архивирано од изворникот на 18 January 2015. Посетено на 16 January 2015.
  42. ↑ „Azerbaijan Seeks to Attract Foreign Investors to its Non-Oil Sector“. United States-Azerbaijan Chamber of Commerce. Архивирано од изворникот на 3 March 2016. Посетено на 16 January 2015.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Енергетика_на_Азербејџан&oldid=5181311“