Граждани (Дебар)
Граждани (албански: Grezhdan или Grezhdani) — село во општината Дебар на Дебарската област, источна Албанија. Порано било населено исклучиво со Македонци, од мешана вероисповед.
| Граждани Grezhdan | |
|---|---|
| село | |
  Граждани | |
| Координати: 41°36′40″N 20°28′29″E / 41.61111° СГШ; 20.47472° ИГД | |
| Земја |  Албанија |
| Област | Дебар |
| Општина | Дебар |
| Општ. един. | Макелари |
| Надм. вис. | 648 м |
| Население (2007[1]) | |
| • Вкупно | 624 |
| Час. појас | CET (UTC+1) |
| • Лето (ЛСВ) | CEST (UTC+2) |
| Рег. таб. | DI |
Географија
уредиСелото е сместено во областа Долно Поле, во западното подножје на планината Дешат. Лежи недалеку на јутоисток од Ербеле и југозападно од Попинари. На 6 км источно по воздушна линија е границата со Македонија која таму ја образува планината Крчин.
Историја
уредиВо Отоманското Царство
уредиМестото е населено уште од антиката, а понатаму и во средниот век, за што сведочи Гражданското кале над селото. Во 1963 г. е прогласено за споменик на културата.[2]
Селото е споменато во османлиски дефтер од 1467 г. како Гратулани.[1]
Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Граждани (Grajdani) било село со 26 домаќинства сочинети од 34 Македонци-христијани и 38 Македонци-муслимани (торбеши)[3].[4] Според Васил К’нчов на почетокот на XX век Граждани, како и останатите села во Поле како Макелари, Обоки, Ербеле, и слично, било македонско село во процес на албанизација. Според неговата статистика („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г. во Граждане живееле 85 Македонци-христијани и 100 „Албанци“-муслимани, од кој добар дел несомнено биле торбеши со проалбански склоности[3][5]
| „ | Село Граждани до скоро било македонско. Арнаутите дошле малку пред 50 години и тие се мнозинство. Има уште 8 македонски куќи, кои скоро ќе бегаат.[3][6] | “ |
Според податоци на секратарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Граждани (Grajdani) имало 40 Македонци под егзархијата.[3][7]
На почетокот на Првата балканска војна во 1912 шестмина жители од Граждани се пријавиле како доброволци во Македонско-одринските доброволни чети.[8]
Во Албанија
уредиПо војната во 1913 г. селото влегло во состав на нодосоздадена Албанија.
а време на Првата светска војна австроунгарската воена управа спровела попис (1916-1918) во деловите на Албанија под нивна окупација, и Граждани е заведено како село со 234 Албанци и 19 Роми, вкупно 253 муслимани. Јазичарите Клаус Штајнке и Џелал Јули ги сметатат резултатите од овој попис за точни.[9] Повторно, треба да се напомене дека добар дел од тие „Албанци“ сигурно биле Македонци-муслимани кои се изјаснувале како такви од културни причини.
Во извештајот на Сребрен Поп Петров, главен инспектор-организатор на бугарската црковно-училишна дејност во Албанија, во 1930 г. Граждани се води како село со 40 куќи.[3][10]
Сè до 2015 г. селото било во состав на Општина Макелари.
Знаменитости
уреди- Гражданско кале — античка и средновековна тврдина
Личности
уреди- Даме Христовски — борец во Балканските војни[11]
- Крсте Василевски (1894 – ?) — борец во Балканските војни, ѕидар[12]
- Кузман Силковски (1880 – ?) — борец во Балканските војни, столар, претприемач[13]
- Назиф Граждани (1872/73 - 1937) — револуционер во Албанија
- Петре Јосифовски (1872 – ?) — борец во Балканските војни жител на Дебар, мајстор[14]
- Петар Јосифовски — борец во Балканските војни[14]
- Стојан Радев Стојановски (1894 – ?) — борец во Балканските војни, ѕидар[15], во Првата светска војна носител на орденот „За храброст“ III од бугарската војска[16]
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 „Strategic Plan“ (PDF). Maqellare Commune. Посетено на 26 декември 2019.
- ↑ „Lista e monumenteve: Rrethi i Dibrës“ (PDF). Instituti i Monumenteve të Kulturës – Ministria e Kulturë. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-06-08. Посетено на 16 септември. no-break space character во
|publisher=во положба 36 (help); Проверете ги датумските вредности во:|access-date=(help) „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот на 2016-06-08. Посетено на 2021-03-14.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link) - ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр.170 – 171.
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 260. ISBN 954430424X.
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 91. ISBN 954430424X.
- ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 152–153. no-break space character во
|pages=во положба 4 (help) - ↑ „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.840.
- ↑ Steinke, Klaus; Ylli, Xhelal (2008). Die slavischen Minderheiten in Albanien (SMA): Golloborda - Herbel - Kërçishti i Epërm (германски). Munich: Verlag Otto Sagner. стр. 249.
- ↑ Доверлив извештај бр. 54 на Сребрен Поп Петров
- ↑ „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.765.
- ↑ „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.112.
- ↑ „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.610.
- ↑ 14,0 14,1 „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.328.
- ↑ „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр.590.
- ↑ ДВИА, ф. 40, оп. 1, а.е. 101, л. 602