Википедија

Виктор Черномирдин

Виктор Степанович Черномирдин (руски: Ви́ктор Степа́нович Черномы́рдин; 9 април 1938 година – 3 ноември 2010) бил советски и руски политичар и стопанственик. Тој бил министер за гасна индустрија на Советскиот Сојуз (13 февруари 1985-17 јули 1989 година), потоа станал првиот претседател на енергетската компанија Гаспром и вториот премиер на Русија со најдолг стаж (1992-1998) врз основа на последователни години. Тој бил клучна фигура во руската политика во 1990-тите и учесник во транзицијата од планирана во пазарна економија. Од 2001 до 2009 година, бил руски амбасадор во Украина. После тоа, бил назначен за претседателски советник.

Черномирдин бил познат во Русија и земјите во кои се зборува руски по својот јазичен стил, кој содржел бројни малапропизми и синтаксички грешки.[1] Многу од неговите изреки станале афоризми и идиоми на рускиот јазик, еден пример е изразот „Го сакавме најдоброто, но испадна како и секогаш“. ( руски: Хотели как лучше, а получилось как всегда).

Черномирдин починал на 3 ноември 2010 година по долго боледување. Бил погребан покрај својата сопруга на гробиштата Новодевичи на 5 ноември, а неговиот погреб бил емитуван во живо на руските федерални ТВ канали.

Ран живот и образование

уреди

Черномирдин е роден во Черњи Отрог, Оренбуршката област, Руската СФСР. Неговиот татко бил работник, а Виктор бил едно од петте деца. Черномирдин завршил школско образование во 1957 година и се вработил како механичар во нафтена рафинерија во Орск. Таму работел до 1962 година, освен за време на воениот рок од 1957 до 1960 година. Неговите други занимања во фабриката во овој период биле машинист, оператор и шеф на технички инсталации.

Станал член на КПСС во 1961 година. Во 1962 година, тој бил примен во Индустрискиот институт Кујбишев (кој подоцна бил преименуван во Политехничкиот институт Самара). На приемните испити се покажал многу слабо. Бил примен само поради многу слаба конкуренција. Во 1966 година дипломирал на институтот. Во 1972 година, допишувајќи ги завршил понатамошните студии на Економскиот отсек на Политехничкиот институт ширум Унијата. 

Рана кариера

уреди

Черномирдин започнал да ја развива својата кариера како политичар кога работел за КПСС во Орск помеѓу 1967 и 1973 година. Во 1973 година, тој бил назначен за директор на фабриката за рафинирање на природен гас во Оренбург, функција на која бил до 1978 година. Помеѓу 1978 и 1982 година, Черномирдин работел во тешката индустрија на Централниот комитет на КПСС.

Во 1982 година, бил назначен за заменик-министер за индустрии за природен гас на Советскиот Сојуз . Истовремено, почнувајќи од 1983 година, тој го водел Главтименгазпром, индустриско здружение за развој на ресурси на природен гас во Тјумењската област. Во периодот 1985–1989 година бил министер за гасна индустрија.

Основач на Гаспром

уреди

Во август 1989 година, под водство на Черномирдин, Министерството за гасна индустрија било трансформирано во Државен гасен концерн, Газпром, кој станал првото државно-корпоративно претпријатие во земјата. Черномирдин бил избран за нејзин прв претседавач. Компанијата сè уште била под контрола на државата, но сега контролата се вршела преку удел на акции, од кои 100% биле во сопственост на државата.[2][3]

Кога Советскиот Сојуз се распаднал кон крајот на 1991 година, средствата на поранешната советска држава во гасниот сектор биле префрлени на новосоздадените национални компании како што се Укргазпром и Туркменгазпром .[4] Гаспром располагал со средства сместени на територијата на Русија и успеал да обезбеди монопол во секторот за гас.[3]

Политичкото влијание на Гаспром значително се зголемило откако рускиот претседател Борис Елцин го назначил претседателот на компанијата Черномирдин за свој премиер во 1992 година. Рем Виахирев го зазел местото на Черномирдин како претседател и на одборот на директори и на управниот одбор.[3] Гаспром бил еден од столбовите на економијата на земјата во 1990-тите, иако компанијата имала слаби резултати во текот на таа деценија. Меѓутоа, во 2000-тите, Гаспром станал најголемиот екстрактор на природен гас во светот и најголемата руска компанија.

Премиер на Русија

уреди

Во мај 1992 година, Борис Елцин го назначил Черномирдин за заменик-премиер задолжен за гориво и енергија.[5] На 14 декември 1992 година, Черномирдин бил потврден од VII Конгрес на народни пратеници на Русија за премиер.

Според Фелипе Туровер Чудинов, кој бил висок разузнавач во дирекцијата за надворешно-разузнавање на КГБ, Черномирдин тајно наредил во раните 1990-ти Русија да стане меѓународен центар за трговија со наркотици, вклучително и увоз на кокаин и хероин од Јужна Америка и хероин од Средна Азија и Југоисточна Азија и извоз на наркотици во Европа, Северна Америка вклучувајќи ги Соединетите Американски Држави и Канада и Кина и Тихиот Океан.[6][7][8]

Иако тој бил критичен кон својот претходник Гајдар, Черномирдин во голема мера ја продолжи политиката на Гајдар.[9]

Во април 1995 година, формирал политички блок наречен Нашиот дом - Русија, кој освоил 10% од гласовите и 55 места и бил трет на руските законодавни избори во 1995 година .

Во 1995 година, Черномирдин потпиша декрет со кој се повикува на развој на национална стратегија за зачувување на тигрите [10]

На 18 јуни 1995 година, како резултат на тоа што терористите предводени од Шамил Басаев земаале 1500 луѓе како заложници во Будионовск, преговорите меѓу Черномирдин и Басаев довеле до компромис кој стана пресвртница за Првата чеченска војна. Во замена за заложниците, руската влада се согласила да ги запре воените акции во Чеченија и да започне серија преговори.[11]

Кога Борис Елцин бил подложен на операција на срцето на 6 ноември 1996 година, Черномирдин бил в.д. претседател 23 часа.[12]

Черномирдин останал премиер до неговото ненадејно разрешување на 23 март 1998 година. По руската финансиска криза во 1998 година во август, Елцин повторно го назначил Черномирдин за премиер и се обидел да го назначи за негов наследник. Сепак, Думата двапати одбила да го потврди Черномирдин за шеф на владата. Наместо да ризикува трето отфрлање и со тоа да го принуди распуштањето на Државната дума и политичката криза, Черномирдин ја повлекол својата номинација и претседателот побарал од попопуларниот Евгениј Примаков да формира нов кабинет.

Дипломатска кариера

уреди
 
Черномирдин со Владимир Путин во јуни 2001 година, откако бил назначен за амбасадор на Русија во Украина .
 
Дмитриј Медведев и Виктор Черномирдин во 2010 година

За време на НАТО бомбардирањето на Југославија во 1999 година, Черномирдин бил специјален претставник на Русија во Југославија.

Во декември 1999 година Черномирдин бил избран за член на Државната дума. Во мај 2001 година, Владимир Путин го назначи Черномирдин за амбасадор на Русија во Украина. Оваа акција некои руски медиумски агенции ја протолкувале како потег за оддалечување на Черномирдин од центарот на руската политика. Во 2003 година, тој ги отфрлил разговорите за извинување за Гладомор, направени од Советскиот Сојуз.[13]

Во февруари 2009 година, Черномирдин повторно ги заострил односите меѓу Украина и Русија кога во интервју рече „Невозможно е да се постигне договор за било што со украинското раководство. Ако влезат различни луѓе, ќе видиме“. Украинското Министерство за надворешни работи во одговорот рече дека може да го прогласи Черномирдин за „персона нонграта“ поради спорот.[14]

На 11 јуни 2009 година, рускиот претседател Дмитриј Медведев го разрешил Черномирдин како руски амбасадор во Киев и го назначил за „претседателски советник и специјален претседателски претставник за економска соработка со земјите-членки на ЗНД“.[15][16] Во снимката за разделба кон украинската влада, Черномирдин изјавил дека Русија не треба да и се извинува на Украина поради тоа што ги изразила своите сомневања дека Украина не е во состојба да го плати својот природен гас, и понатаму изјавил дека Русија сака Украина да плаќа за гасот што го троши, и оттука Русија со право е загрижена за солвентноста на украинската држава.[17]

Смрт

уреди
 
Поштенска марка издадена од Руската пошта во 2013 година на која е прикажан Черномирдин

Черномирдин починал утрото на 3 ноември 2010 година [5] по долго боледување. Според луѓе блиски до Черномирдин, како што е пејачот Лев Лешченко, поранешниот премиер бил длабоко погоден од смртта на својата сопруга Валентина, седум и пол месеци пред тоа.

Черномирдин бил погребан покрај својата сопруга на гробиштата Новодевичи на 5 ноември 2010 година.[18] На 3 ноември рускиот претседател Дмитриј Медведев потпишал наредба да се прикаже погребот на Черномирдин во директен пренос на руските федерални ТВ канали (само погребите на поранешниот претседател Борис Елцин и патријархот Алекси Втори го добиле истото право во последните години). Шефот на претседателската администрација на Русија, Сергеј Наришкин, ја надгледувал погребната церемонија.[19]

Сочувство за смртта на Черномирдин на 3 ноември 2010 година изразиле рускиот претседател Дмитриј Медведев,[20] рускиот премиер Владимир Путин,[21] други државни личности во Русија и украинскиот претседател Виктор Јанукович. 

Изреки

уреди
 
Викицитат има збирка цитати поврзани со:

Во земјите од руски јазик, Черномирдин е познат по своите бројни малапропизми и синтаксички неправилен говор.[1] Неговите идиоми го добиле името Черномирдинки и по стил и ефект се донекаде споредливи со бушизмите . Еден од неговите изрази „Сакавме што е можно подобро, но испадна како и секогаш“ ( Хотели как лучше, а получилось как всегда на руски) за економските реформи во Русија бил нашироко цитиран.[22] Фразата бил изговорена по многу неуспешната монетарна размена извршена од страна на Руската централна банка во јули 1993 година.[5]

Почести и награди

уреди
Државни награди на Руската Федерација и СССР
  • Орден за заслуги за татковината
    • 1 класа (24 март 2009 г.) – за исклучителен придонес во зајакнувањето на меѓународниот престиж на Руската Федерација и долгогодишна плодна активност
    • II класа (23 март 1998 година) - за исклучителен придонес во развојот на руската држава
    • 3-ти клас (9 април 2008 година) - за исклучителен придонес во развојот на руско-украинските односи
    • 4 одд (09.04.2010) – за долгогодишна плодна државна дејност
  • Орден за пријателство (8 април 2003 година) - за исклучителен придонес во зајакнувањето и развојот на пријателството и соработката меѓу Русија и Украина
  • Орден на Октомвриската револуција (1986)
  • Орден на Црвеното знаме на трудот (1979)
  • Орден на Значката на честа (1974) - за достигнувања во изградбата и развојот на дизајнерскиот капацитет на првата фаза на гасниот комплекс Оренбург
  • Јубилеен медал „300 години руска морнарица“ (7 јуни 1996 година)
  • Медал „Во спомен на 850-годишнината од Москва“ (6 септември 1997 година)
  • Медал „Во спомен на 1000-годишнината од Казан“ (23 август 2005 година)
  • Јубилеен медал „Во спомен на 100-годишнината од раѓањето на Владимир Илич Ленин“ (1970)
  • Јубилеен медал „Четириесет години победа во Големата патриотска војна 1941-1945 година“ (1985)
Претседател и Влада на Руската Федерација
  • Диплома на претседателот на Руската Федерација (12 декември 2008 година) – за активно учество во изготвувањето на Уставот и голем придонес во демократските основи на Руската Федерација
  • Благодарност на претседателот на Руската Федерација (9 ноември 1993 година)
  • Благодарност на претседателот на Руската Федерација (14 август 1995 година) - за активно учество во подготовката и спроведувањето на 50-годишнината од победата во Големата патриотска војна од 1941-1945 година
  • Благодарност на претседателот на Руската Федерација (12 јули 1996 година) - за активното учество во организирањето и спроведувањето на изборната кампања на претседателот на Руската Федерација во 1996 година
  • Благодарност на претседателот на Руската Федерација (30 јули 1999 г.) – за неговиот голем личен придонес за политичко решение меѓу Сојузна Република Југославија и НАТО, доследна одбрана на позицијата на Русија на Балканот
  • Диплома на Владата на Руската Федерација (9 април 2003 година) - за неговиот голем личен придонес во развојот на руско-украинската трговска и економска соработка
  • Диплома на Владата на Руската Федерација (9 април 2008 година) – за долгорочна плодна државна активност
Странски награди
  • Медал „100-годишнина од раѓањето на Георги Димитров“ (Народна Република Бугарија, 1982)
  • Мхитар Гош (Ерменија, 4 декември 1998 година) – за исклучителен придонес во отстранувањето на последиците од земјотресот во Спитак, хуманитарната помош и реконструктивните работи. Медал доделен на 18 април 2002 година
  • Орден на Парасат (Казахстан, 1 септември 1999 година) - за неговиот придонес во развојот на индустријата за нафта и гас во Казахстан
  • Орден на принцот Јарослав Мудриот, 5-ти клас (Украина, 8 април 2003 година) - за исклучителен придонес во развојот на билатералните односи меѓу Русија и Украина, тежок личен придонес во зајакнувањето на пријателските врски меѓу рускиот и украинскиот народ
  • Орден за заслуги, трета класа (Украина, 17 јуни 2009 година) – за неговиот придонес во развојот на украинско-руските односи, долгорочната дипломатска активност
Награди на државите на Руската Федерација
  • Орден „За заслуги“ (Република Ингушетија, 19 јуни 2001 година) – за исклучителен придонес во воспоставувањето и развојот на економијата на Ингушетија
  • Орден на „Клучот на пријателството“ (Регион Кемерово, 7 март 2008 година)
Верски награди
  • Орден на Свети Сергиј, втор степен (Руска православна црква, 29 март 2007 г.) – за нивните напори во зајакнувањето на единството на православните народи
  • Божиќен ред, втора класа (UOC)
  • Јубилеен медал „1020 години од крштевањето на Киевска Русија“ (ПЦМ, 25 ноември 2008 година)
Награди на оддели
  • Почесен работник на Министерството за градежништво за нафта и гас (1 април 1988 г.)
  • Ветеран на трудот во гасната индустрија (8 април 1998 година)
  • Почесен работник на Министерството за надворешни работи (2 април 2003 година) - за активно учество во спроведувањето на руската надворешна политика
Други признанија
  • Руски мразокршач е именуван по Черномирдин

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 „Collection of Chernomyrdin's quotes at a Russian humour website (in Russian)“. Dosuga. 25 August 1998. Архивирано од изворникот на 10 March 2021. Посетено на 3 November 2010.
  2. ↑ „Gazprom – Joint Stock Company“. Gazprom. Архивирано од изворникот на 22 January 2009. Посетено на 18 October 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Goldman, Marshall I. (2008). „5“. Petrostate: Putin, Power and the New Russia. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-534073-0.
  4. ↑ Aarentsen, Maarten (2003). National reforms in European gas.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Barry, Ellen; Schwirtz, Michael (3 November 2010). „Viktor Chernomyrdin, Ex-Russian Premier, Dies“. The New York Times. Посетено на 3 November 2010.
  6. ↑ Лурье, Олег (Lurie, Oleg) (27 December 1999). „Список Туровера“ [Turover List]. Novaya Gazeta (руски). Архивирано од изворникот на 17 January 2022. Alt URL
  7. ↑ Lurye, Oleg (27 December 1999). „Turover List“. Novaya Gazeta. Посетено на 13 April 2021 – преку Russialist.org.
  8. ↑ Yablokova, Oksana (29 December 1999). „Skuratov: 'Turover List' Is Real“. The Moscow Times. Архивирано од изворникот на 23 February 2021. Посетено на 13 April 2021.
  9. ↑ Gel'man, Vladimir (2015). Authoritarian Russia. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
  10. ↑ „Russia's Tough Tigers – National Zoo| FONZ“. nationalzoo.si.edu. Архивирано од изворникот на 20 February 2016. Посетено на 2016-02-03.
  11. ↑ Erlanger, Steven (1 July 1995). „Facing Threat in Parliament, Yeltsin Removes 3 Ministers“. The New York Times. Посетено на 27 May 2010.
  12. ↑ Hoffman, David (6 November 1996). „Yeltsin Heart Operation Called a Success“. The Washington Post. Посетено на 10 April 2008.
  13. ↑ „Ukraine demands 'genocide' marked“. BBC. 25 November 2005. Посетено на 27 May 2010.
  14. ↑ „Russia warns it will hit back if Ukraine expels envoy – reports“. Ukrainian Independent Information Agency. 18 January 2009. Посетено на 21 February 2009.
  15. ↑ „Dmitry Medvedev appointed Viktor Chernomyrdin presidential adviser on economic cooperation with CIS member countries and relieved him of his previous duties“. Presidential Press and Information Office. 11 June 2009. Посетено на 12 June 2009.[мртва врска]
  16. ↑ „Chernomyrdin dismissed as Russian ambassador to Ukraine“. Moscow: RIA Novosti. 11 June 2009. Посетено на 12 June 2009.
  17. ↑ „No reason why Russia should apologize to Ukraine – Chernomyrdin“. Kyiv: ITAR-TASS. 12 June 2009. Посетено на 12 June 2009.[мртва врска]
  18. ↑ „Former Russian PM Chernomyrdin to be buried in elite cemetery“. RIA Novosti. 3 November 2010. Посетено на 3 November 2010.
  19. ↑ Chernomyrdin's funeral will be live broadcast Архивирано на 2 април 2015 г. rbc.ru (на руски)
  20. ↑ „Condolences to the family of Viktor Chernomyrdin“. President of Russia. Архивирано од изворникот на 19 September 2022. Посетено на 19 September 2022.
  21. ↑ „Official Website of the Government of the Russian Federation“. archive.government.ru. Архивирано од изворникот на 19 September 2022. Посетено на 2022-09-19.
  22. ↑ „Google search for the main Chernomyrdin's proverb quoted and re-used (in Russian)“. Посетено на 3 November 2010.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Виктор_Черномирдин&oldid=5290010“