Википедија

Биолошки правила

Под биолошко правило или биолошки закон се подразбира закон, принцип или правило формулирано за да се опишат модели кои се забележани во живите организми. Биолошките правила и закони често се развиваат како концизен, широко применлив начин за може да се објаснат сложените феномени или најважните согледувања за екологија и биогеографската дистрибуција на растителни и животински видови од целиот свет, иако тие биле предложени за или да ги опфати сите видови на организми. Многу од овие шеми на екологијата и биогеографијата се именувани по биолози кој прв ги опишал нив.[1][2]

Пигмејски мамут е еден пример за изолирано џуџе, случај на Фостеровото правило, неговото невообичаено мало тело е прилагодено кон ограничените ресурси на неговиот домашен остров.

Од создавањето на нивната наука, биолозите се обидоа да ги објаснат јасно законитостите во набљудувањето на податоците. Аристотел забележал правила за разликите помеѓу живите и подвижни тетраподи (во модерни услови, копнена плацентални цицачи). Меѓу неговите правила беа дека бројот на младенчиња се намалува со зголемување на телесната маса, додека животниот век се зголемува со гестацискиот период и со телеснатата маса, и способноста за продуцирање т.е. фертилитет се намалува со зголемување на животниот век. Така, на пример, слоновите имаат помали и со помал број потомци, но подолг животен век и период на гестација споредено со глувците.[3] Правилата како овие претставуваат концизно организиран збир на знаење добиени од почетокот на научните мерења на природниот свет, и можат да се користат како модели за да се предвидат идните набљудувања. Меѓу најраните биолошки правила во модерните времиња се оние на Карл Ернст фон Baer (од 1828 наваму) за ембриолошкиот развој и на Константин " Вилхелм Lambert Gloger  пигментацијата кај животните, во 1833. [4]

Список на биолошки правила уреди

 
Бергманово правило наведува дека телесната маса се зголемува со постудена клима, пр: шведскиот лос.[5]
  • Аленово правило гласи дека формата на телото и пропорциите на ендотермните животни варира од климата.[6][7][8]
  • Бергманово правило гласи дека животни со големи димензии живеат во постудени места, додека помали животни живеат во топли места. Ова се применува на сите животни со исклучок на птици и цицачи.[9][10][11][12].[13]
  • Копово правило-животинската популација има тенденција на зголемување на телесната маса, како еволуира.
  • Длабоко-морски гигантизам-за првпат е евидентиран од страна на Хенри Нотидџ Мозилеј и гласи дека единките кои живеат на поголеми морски длабочини се значително поголеми од истите единки кои живеат на помали длабочини.
  • Долов закон за иреверзибилност - единки кај кои настанала еволуција никогаш не можат да се вратат во првобитната состојба, туку се наоѓаат во интермедиерна.
  • Ејшларово правило-таксономскиот диверзитет кај паразитите е во ко-варијација со таксономскиот диверзитет на домаќинот.[14][15][16]
  • Емерово правило- паразитите кои се наоѓаат на социјалните инсекти (пр: пчели) се во роднински врски со домаќинот, т.е. се наоѓаат во ист род.
  • Фостерово правило- т.н. островско правило гласи дека видовите стануваат помали или поголеми во зависност од количината на храна која е достапна. Ова правило е особено применливо на цицачи кои живеат на острови.
     
    Долов закон за иреверзибилност
  • Гаузов закон-два вида кои се натпреваруваат за истиот ресурс не можат да коегзистираат со постојани вредности на населението. Конкуренцијата води или кон истребување на послабиот конкурент,еволуција или пак зафаќање на различна еколошка ниша.
  • Глогерово правило- во рамките на еден вид ендотерми, посилно пигментирани форми имаат тенденција да се најдат во повеќе влажни средини, на пр. во близина на екваторот.
  • Халдајново правило-ако во еден вид хибрид само еден пол е стерилен, тој пол обично е хетерогематичен секс. Хетерогематичниот пол е оној со два различни полови хромозоми; кај цицачи, ова е машко, со XY хромозоми.
  • Харисоново правило-големината на паразитот ко-варира со големината на домаќинот.
  • Хенингово правило за напредок-видовите со најпримитивни одлики се пронајдени на местото на настанок на видот, кладистички гледано.
     
    Емеров закон
  • Џорданово правило- ја објаснува антагонистичката природа помеѓу температурата и бројот на крлушки кај рибите.Со намалување на температурата се зголемува бројот на крлушки.
  • Ренчово правило-половиот диморфизам се зголемува или намалува со големината на телото.Колку е поголем мажјакот толку половиот диморфизам се зголемува, а се намалува кога женката има поголема маса.
  • Вон Барово правило- ембрионите од ист род, фамилија и класа имаат сличен изглед во развитокот и започнуваат од најпримитивна форма и се развиваат до најспецијализирана форма за тој одреден род, фамилија или класа. Овој закон ја опфаќа теоријата на рекапитулација на која е основоположник Хекел.[17][18][19]
  • Вилистонов закон- делови од организмите имаат тенденција кон редукција во број, а специјализација во функција.[20]

Наводи уреди

  1. ↑ Jørgensen, Sven Erik (2002). „Explanation of ecological rules and observation by application of ecosystem theory and ecological models“. Ecological Modelling. 158 (3): 241–248. doi:10.1016/S0304-3800(02)00236-3.
  2. ↑ Allee, W.C.; Schmidt, K.P. (1951). Ecological Animal Geography (2. изд.). стр. 457, 460–472.
  3. ↑ Leroi, Armand Marie (2014). The Lagoon: How Aristotle Invented Science. Bloomsbury. стр. 408. ISBN 978-1-4088-3622-4.
  4. ↑ Briggs, J.C. (1987). Biogeography and Plate Tectonics. Elsevier. стр. 11. ISBN 978-0-08-086851-6.
  5. ↑ Sand, Håkan K.; Cederlund, Göran R.; Danell, Kjell (June 1995). „Geographical and latitudinal variation in growth patterns and adult body size of Swedish moose (Alces alces)“. Oecologia. 102 (4): 433–442. Bibcode:1995Oecol.102..433S. doi:10.1007/BF00341355.
  6. ↑ Allen, Joel Asaph (1877). „The influence of Physical conditions in the genesis of species“. Radical Review. 1: 108–140.
  7. ↑ Lopez, Barry Holstun (1986). Arctic Dreams: Imagination and Desire in a Northern Landscape. Scribner. ISBN 0-684-18578-4.
  8. ↑ Olalla-Tárraga, Miguel Á.; Rodríguez, Miguel Á.; Hawkins, Bradford A. (2006). „Broad-scale patterns of body size in squamate reptiles of Europe and North America“. Journal of Biogeography. 33 (5): 781–793. doi:10.1111/j.1365-2699.2006.01435.x.
  9. ↑ Timofeev, S. F. (2001). „Bergmann's Principle and Deep-Water Gigantism in Marine Crustaceans“. Biology Bulletin (Russian version, Izvestiya Akademii Nauk, Seriya Biologicheskaya). 28 (6): 646–650 (Russian version, 764–768). doi:10.1023/A:1012336823275. Посетено на 2012-02-08.[мртва врска]
  10. ↑ Meiri, S.; Dayan, T. (2003-03-20). „On the validity of Bergmann's rule“. Journal of Biogeography. 30 (3): 331–351. doi:10.1046/j.1365-2699.2003.00837.x.
  11. ↑ Ashton, Kyle G.; Tracy, Mark C.; Queiroz, Alan de (October 2000). „Is Bergmann's Rule Valid for Mammals?“. The American Naturalist. 156 (4): 390–415. doi:10.1086/303400. JSTOR 10.1086/303400.
  12. ↑ Millien, Virginie; Lyons, S. Kathleen; Olson, Link; и др. (May 23, 2006). „Ecotypic variation in the context of global climate change: Revisiting the rules“. Ecology Letters. 9 (7): 853–869. doi:10.1111/j.1461-0248.2006.00928.x.
  13. ↑ Timofeev, S. F. (2001). „Bergmann's Principle and Deep-Water Gigantism in Marine Crustaceans“. Biology Bulletin (Russian version, Izvestiya Akademii Nauk, Seriya Biologicheskaya). 28 (6): 646–650 (Russian version, 764–768). doi:10.1023/A:1012336823275.[мртва врска]
  14. ↑ Eichler, Wolfdietrich (1942). „Die Entfaltungsregel und andere Gesetzmäßigkeiten in den parasitogenetischen Beziehungen der Mallophagen und anderer ständiger Parasiten zu ihren Wirten“ (PDF). Zoologischer Anzeiger. 136: 77–83. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-03-04. Посетено на 2018-06-26.
  15. ↑ Klassen, G. J. (1992). „Coevolution: a history of the macroevolutionary approach to studying host-parasite associations“. Journal of Parasitology. 78 (4): 573–87. doi:10.2307/3283532. PMID 1635016.
  16. ↑ Vas, Z.; Csorba, G.; Rozsa, L. (2012). „Evolutionary co-variation of host and parasite diversity – the first test of Eichler's rule using parasitic lice (Insecta: Phthiraptera)“ (PDF). Parasitology Research. 111: 393–401. doi:10.1007/s00436-012-2850-9.
  17. ↑ Opitz, John M.; Schultka, Rüdiger; Göbbel, Luminita (2006). „Meckel on developmental pathology“. American Journal of Medical Genetics Part A. 140A (2): 115–128. doi:10.1002/ajmg.a.31043.
  18. ↑ Garstang, Walter (1922). „The Theory of Recapitulation: A Critical Re-statement of the Biogenetic Law“. Journal of the Linnean Society of London, Zoology. 35 (232): 81–101. doi:10.1111/j.1096-3642.1922.tb00464.x.
  19. ↑ Lovtrup, Soren (1978). „On von Baerian and Haeckelian Recapitulation“. Systematic Zoology. 27 (3): 348. doi:10.2307/2412887.
  20. ↑ Williston, Samuel Wendall (1914). Water Reptiles of the Past and Present. Chicago: University of Chicago Press.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Биолошки_правила&oldid=5012073“