Бања (Кочанско)

За други истоимени места, погледајте Бања (појаснување).

Бања (понекогаш нарекувано Бање) — село во Општина Чешиново-Облешево, во областа Кочанско Поле, во околината на градот Кочани.

Бања Бање
Воздушен поглед на Бања
Бања Местоположба на Бања во Македонија Бања на карта
Координати 41°54′41″N 22°20′0″E
Регион	Источен
Општина	Чешиново-Облешево
Област	Кочанско Поле
Население	238 жит. (поп. 2021)
Пошт. бр.	2301
Повик. бр.	033
Шифра на КО	13001
Надм. вис.	370 м
Бања на општинската карта Атарот на Бања во рамките на општината
Бања на Ризницата

Потекло и значење на името

Поглед во селото

Името на селото првпат е забележано како Бања во XIV век (1338 г.), додека во турски документи од XV век се сретнува и како Илиџа. Името доаѓа од бања, што означува топол извор, како што е Кочанската Бања во самото село.

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во Кочанското Поле, во крајниот североисточен дел на Општина Чешиново-Облешево, во средното сливно подрачје на реката Брегалница. Селото е ридско, сместено на надморска височина од 370 метри. Од градот Кочани, селото е оддалечено 11,5 километри.

До селото води асфалтен пат, кој се двои од регионалниот пат 2342 пред самото село Бања, од кого е оддалечено околу четири километри. До селото може да се дојде и преку новиот експресен пат Штип-Кочани на А3, преку двоење кај клучката Спанчево и продолжување по регионалниот пат 2342.

Селото се наоѓа недалеку од градот Кочани, во подножјето на Осоговските Планини. Источно од селото се наоѓа селото Тркање, а западно од него е Спанчево. Во средишниот дел на селото се наоѓа сулфурен термален извор, по кого и самото село го добило името. Во минатото, водата за пиење се добивала од бунари и од чешми.

Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Акташи или Бел Камен, Водотек, Банчина, Кривуљица, Демирица, Коњско, Петков Дол, Горно Поле, Вада, Аџемица, Браница, Страга, Грамади, Дамјаница, Десовица, Дрнков Камен, Висок Чукар, Турски Рид и Стари Лозја.

Селото има збиен тип, поделено на четири маала: Бакрачко, Горно, Средно и Сретселско Маало.

Историја

Куќа со стог сено пред нејзе во селото

Бања се смета за старо село во Кочанското Поле. Во историските извори се споменува уште во средниот век. Така, српскиот војвода Дмитар ова село го приложил на црквата „Вознесение Христово“ („Св. Спас“) во Штип. Истото, го потврдил и Константин Дејанов во 1388 година.

Сепак, селото постоело уште од римското време, за што говорат остатоците од старини околу него. Тие се наоѓаат на месностите Браница, Тракањски Рид и Турски Гробишта. Браница се наоѓа 1 километар северно од селото, една падина свртена кон југ. Таму се гледаат темели од римско време и биле ископани неколку стари гробови. Тракањски Рид е на границата на атарот со соседното село Тркање, каде на гребенот на ридот постојат римски остатоци. Месноста Турски Гробишта се наоѓа 300 метри јужно од селото, а низ него поминува патот Бања-Штип. Тука исто има фрагменти од римска керамика и питоси, а имало и ѕидини. Покрај овие месности, се знае и за месноста Коњско, каде имало земјени ќупови.

Бања најпрвин било македонско село, но потоа се доселиле Турци и поради тоа македонското население се иселило во XIX век. Сепак, Турците продолжиле да ги користат македонските топоними.

Јован Цвииќ го посетил селото во 1904 година по Пехчевскиот земјотрес. Тогаш биле срушени минарето на џамијата и некои ѕидови на куќите. Од земјотресот, Бања било потешко погодена од другите села во Кочанската Котлина.

Во 1908 година, во селото се населиле 4-5 мухаџирски домаќинства од Босна. Поради нивната малобројност, тие биле потурчени.

При ослободувањето во 1912 година, Бања било запишано како турско село со 40 домаќинства. Меѓутоа, по Првата светска војна почнало иселувањето на Турците и до 1924 година сите заминале во Турција. Се знае за турските родови: Реџеп Чаушини, Шабанови, Лутвијини, Шимшијини, Шабаноџини и други. До 1960-тите години биле зачувани 5-6 турски куќи, во кои живеат доселени Македонци.

Стопанство

Поглед на уништениот објект на Кочанската Бања

Атарот на селото зафаќа простор од 10,4 километри квадратни. На него преовладува обработливото земјиште на површина од 481,5 хектари, на пасиштата отпаѓаат 468,9 хектари, додека на шумите само 3,4 хектари.

Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција. Во него има продавници и угостителски објекти.

Со оглед на тоа дека во селото избива термоминерален извор, со температура од 54°С, населбата претставува бањско лекувалиште, познато како Кочанска Бања. Поради постоењето на изворот, во селото доаѓале луѓе болни од ревматизам, ишијас и стомачни заболувања. Во 1951 година бил подигнат хотел и од тогаш бројот на посетители е поголем. Дел од нив отседнувале и во приватните куќи. Сепак, по 1990-тите години, бањата е целосно напуштена, руинирана и обрасната со вегетација, без нејзино користење.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 629 —     1953 676 +7.5% 1961 685 +1.3% 1971 654 −4.5% 1981 589 −9.9%	Година Нас. ±% 1991 483 −18.0% 1994 473 −2.1% 2002 402 −15.0% 2021 238 −40.8%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Бања живееле 200 жители, сите Турци.

Во 1916 година, во Бања живееле 189 жители, од кои 130 се Турци, а 59 друго население.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 300 Македонци.

Бања е средно село по големина со намалување на бројот на населението. Така, во 1961 година селото броело 681 жител, а во 1994 година бројот се намалил на 473 жители, од кои 457 биле Македонци, а 16 жители биле Власи.

Според пописот од 2002 година, селото имало 402 жители, од кои 393 Македонци и 9 Власи.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 238 жители, од кои 234 Македонци и 4 лица без податоци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	200	—	629	676	685	654	589	483	473	402	238

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Родови

Бања било македонско-влашко православно село, за денес да биде чисто македонско село.

Според истражувањата од 1960 година, родови во селото се:

• Влашки родови: Зиковци (5 к.), Јанковци (2 к.), Јуруци (5 к.), Бетато (1 к.), Деспот (1 к.), Додевци (1 к.) и Топчи (1 к.). Зиковци и Јанковци се населени 1914 година, Јуруци се населени 1919 година, а останатите родови се населени 1924 година.
• Македонски родови: Бојковци (8 к.), Анѓеловци (6 к.), Алексовци (4 к.), Ѓоргијовци (3 к.), Велковци (3 к.), Крстевци (2 к.), Митевци (2 к.), Пауновци (2 к.) и Стојановци (1 к.), доселени се од селото Пашаџиково; Ѓоргијовци (3 к.), Петровци (2 к.), Анѓеловци (2 к.), Зафировци (2 к.), Доневци (1 к.) и Стојчевци (1 к.), доселени се од селото Јастребник; Борисовци (2 к.), Стојковци (1 к.) и (1 к.), доселени се од селото Пантелеј; Карбинци (1 к.), доселени се од селото Нивичани; Даниловци (6 к.), доселени се од селото Лешки; Јовановци (4 к.), Филиповци (4 к.), Анчевци (2 к.), Пешевци (2 к.) и Миновци (1 к.), доселени се од селото Ораовица, Пијанец; Рашковци (3 к.) доселени се од селото Чеперник, Пијанец; Петровци (1 к.) и Стојменовци (1 к.), доселени се од селото Полаки; Анѓеловци (4 к.), Атанасовци (3 к.) и Дејановци (2 к.) доселени се од селото Д’лги Дол на Осогово.

Сите македонски родови се доселени помеѓу 1924 и 1925 година.

Иселеништво

Од 1918 до 1924 година, од Бања во Турција се иселиле околу 40 турски семејства. Покрај нив, се иселувале и други жители, како влашкиот род Тежови (2 к.), се иселиле во 1933 година во Романија, а во Бања дошле во 1914 година. Од влашкиот род Бетато, едно семејство заминало во Штип, а едно семејство од Зикови заминало во Радање кај Штип.

Во 1925 година, во Бања дошле две српски семејства: Божидар Тодоровиќ од Велика Плана и Милан Чикоровиќ од Црна Гора, кои бугарските окупатори во 1941 година ги иселиле во Србија.

Општествени установи

Поглед на основното училиште

Поранешен општествен објект во селото

• Подрачното основно училиште „Климент Охридски“, петгодишно основно училиште во состав на ОУ „Климент Охридски“ - Облешево
• Месна заедница

Самоуправа и политика

На крајот од XIX век, Бања било село во Кочанската Каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Чешиново-Облешево, која била создадена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Облешево.

Во периодот 1962-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кочани. Во периодот од 1955 до 1962 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Облешево.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Облешево, во која покрај селото Бања се наоѓале селата Горни Подлог, Долни Подлог, Мојанци, Облешево, Спанчево, Тркање и Чифлик. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Облешево, во која влегувале селата Бања, Облешево, Спанчево и Чифлик.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0886 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на месна заедница.

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 269 гласачи. На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 280 гласачи.

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта

• Браница — населба од доцноантичко време;
• Во Селото — населба од доцноантичко време;
• Грамади — населба од доцноантичко време;
• Тркањски Рид — населба од доцноантичко време; и
• Турски Гробишта — населба од доцноантичко време.

Цркви

• Црква „Св. Илија“ — главна селска и манастирска црква

Манастири

• Бањански манастир — нов манастир во селото

• 
  Манастирскиот двор
• 
  Црквата „Св. Илија“

Поврзано

• Општина Чешиново-Облешево
• Кочанска Котлина

Надворешни врски

• Бања на Ризницата ^?