Јован Бијелиќ
Јован Бијелиќ ( Ревеник, 30 јуни 1884 - Белград, 12 март 1964) [1][2] бил српски и југословенски сликар. Бијелиќ е еден од најзначајните југословенски уметници меѓу двете светски војни и еден од најважните српски претставници на колористичкиот експресионизам.
Биографија уреди
Јован Бијелиќ на осум години отишол во основно училиште во Босански Петровац, што било природно бидејќи неговото училиште било многу оддалечено од неговиот дом. По завршувањето на основното училиште се запишал во Големата гимназија во Сараево. По завршувањето на две одделенија од гимназијата, тој се префрлил на Занаетчиското училиште, што му овозможило да ги развие своите преференции. Кога во 1906 г. Чешкиот сликар Јан Карел Јановски дошол во Сараево во 2000 година и отворил сликарско училиште, а Јован Бијелиќ се запишал во тоа училиште, каде во текот на школувањето добил солидна занаетчиска основа за понатамошната работа и обука. Понатамошното сликарско образование Бијелиќ го добил од 1909 година до 1913 година студирал сликарство на Академијата за уметности во Краков, кај Т. Аксентовиќа, Л. Вичуловског и.. Панкијевиќ. Во Париз престојувал во 1913/14 година, а од 1915 г. со Влахо Буковац во Прага.
По завршувањето на училиштето се вработил како професор по цртање во гимназијата во Бихаќ. Оваа работа му овозможила да го избегне воениот рок и имал многу слободно време да се посвети на сликањето. Во Бихаќ поминал од 1915 до 1919 година. Таму се оженил со Софија, основал семејство и имал две деца, ќерката Дубравка и синот Северин. Првата изложба ја организирал во 1919 година во Загреб, а потоа бил поканет во Белград да биде сценограф, а потоа и раководител на сликарската работилница на Народниот театар.
Најчесто сликал портрети, пејсажи, мртви природи и композиции. Тој помина низ неколку фази во кои влијанието на кубизмот било изразено во скулптурниот концепт на цврсто моделирана форма и скржавост на палетата, а потоа, под влијание на фовизмот, создал колоритни дела со исклучителна сочност и сензуален израз. Во последната фаза, тој растворувал предмети со вознемирени потези на боја.
Првата самостојна изложба ја имал во 1917 година. во Сараево, а втората во 1919 година во Загреб. Учествувал на многу колективни изложби. Имал самостојни изложби и во Белград (1929, 1932, 1957, 1968), Љубљана (1959) и Бихаќ (1960). Неговите дела се наоѓаат во повеќе музеи и галерии: Музејот на современа уметност и Народниот музеј во Белград (38 дела), во Меморијалната колекција на Павле Бељански во Нови Сад итн. Добитник е на голем број сликарски награди.
Некои од неговите најпознати дела се: „Портрет на девојка“, „Капач“ (1929), „Јајце“ (1924), „Ќерка на уметник“ (1927/28), „Двор“ (1928), „Женски Акт“ (1929)., „Сараево“ (1932), „Портрет на една старица“ (1941), „Девојка со кукла“ (1928), „Момчето јава на лавот“ (1929), „Апстрактен пејзаж“ (1920).
Тој е еден од основачите и член на сликарските групи „Облик“, „Самостални“ и „Независни“. Од 1963 година е редовен член на Српската академија на науките и уметностите.
Погребан е во Алејата на народните херои на Новите гробишта. Во белградската општина Вождовац постои улица која го носи името на Јован Бијелиќ.
Учениците на Бјелиќ уреди
Педагошката работа Јован Бијелиќ ја започнал додека служел како учител по цртање во гимназијата во Бихаќ од 1915 година до 1919 година. Наставата по сликарски вештини започна во 1917 година . држејќи приватни часови на 16-годишниот Мухамед Куленовиќ. Кога се преселил во Белград, продолжил да се занимава со педагошка работа, имал приватно училиште од кое дипломирале како сликари кои подоцна популарно ги нарекувале ученици на Бјелиќ. Во ова училиште, кое се наоѓало во ателјето на Јован Бијелиќ на поткровјето на машката гимназија, дипломирале во првата група: Павле Васиќ, Ѓорѓе Поповиќ и Предраг Милосављевиќ, а подоцна во вториот круг: Никола Граовац, Љубица Сокиќ, Даница Антиќ, Миомир Дениќ, Алекса Ќелебоновиќ, Ристиќ, Чедомир Васиќ, Стојан Трумиќ, Јурица Рибар, Богдан Шупут, Бора Грујиќ, Бора Барух, Миливој Николајевиќ, Душан Влајиќ, Олга Радосављевиќ . Ова училиште било популарно меѓу младите кои сакале да се занимаваат со ликовни уметности.
Десет студенти на „Сликарската школа на Бијелиќ“ подоцна формирале група сликари позната како „Десеторо / Десеторика“ и ги претставувале младите југословенски сликарски сили од тоа време. Сликарската група „Десеторо“ изложувала заедно во 1940 година во Белград и Загреб. Групата ја сочинувале: Даница Антиќ, Боривој Грујиќ, Никола Граовац, Душан Влајиќ, Миливој Николајевиќ, Јурица Рибар, Љубица Сокиќ, Стојан Трумиќ, Алекса Челебоновиќ и Богдан Шупут.[3] Иако по хетероген состав, групата се состоела од 2 жени и 8 мажи. Заедничко за оваа група било тоа што сите билесликари и ученици на Јован Бијелиќ. Некои од овие уметници загинале во Втората светска војна, а оние што преживеале биле значајни уметници во повоениот период.
Група „Форма“ уреди
Заедно со колегите Петро Палавичини и Бранко Поповиќ, Јован Бијелиќ во 1926 година ја формирале групата „Форма“, на која и се придружиле: Петар Добровиќ, Живорад Настасијевиќ, Тома Росандиќ, Вељко Станојевиќ, Сретен Стојановиќ, Сава Шумановиќ и Марино Тарталја како основачки членови, а подоцна на оваа група и се придружиле: Игњат, Петровиќ, Иван Радовиќ, Мате Размиловиќ, Ристо Стијовиќ, архитект Драгиша Брашован. Оваа група ја сочинувале веќе познати уметници. Правилата на групата биле усвоени на седницата на 8 ноември 1930година а МВР ги потврдило на 20 јули 1932 година.[4]
Формирањето на групата „Облик“ имало пресудно влијание врз афирмацијата и поширокото проникнување на современите уметнички концепти и текови во белградскиот уметнички центар. Најзначајниот придонес за тоа секако дал Јован Бијелиќ, кој не само што бил основач, туку и главен столб на оваа групација. Овде значајна улога одиграло и неговото чувство за педагошка работа. Успехот на оваа група било и успех на самиот Јован Бјелиќ.
Уметнички опус уреди
Јован Бијелиќ бил многу плоден творец, тој се рефлектирал во различни уметнички дисциплини и техники[4] зад уметникот се и други дела:
- 981 слики во масло,
- 103 акварели,
- 52 пастели,
- 676 цртежи,
- 19 илустрации на книги,
- 94 сценографии,
- 8 објавени раскази и еден во ракопис и
- 1 превод
Самостојни изложби уреди
Во текот на животот, Јован Бијелиќ изложувал на близу 200 групни изложби во земјата и странство, а негови самостојни изложби биле:
- 1919 година Загреб, Салон Улрих,
- 1929 година Белград, Павилјон за уметност,
- 1932 година Белград, Павилјон за уметност,
- 1957 година Белград, Павилјон за уметност,
- 1957 година Сараево, Павилјон за уметност,
- 1958 година Љубљана, Павилјон Јакопич,
- 1960 година Бихаќка, Музеј на АВНОЈ и Поуње,
- 1961 година Зрењанин, фоајето на Народниот театар,
- 1964 година Панчево, Младинско ателје,
- 1968 година Белград, Музеј на современа уметност,
- 1968 година Сараево, Уметничка галерија.
Признанија уреди
- Октомвриска награда;
- Награда 7 јули
- Орден за труд од прв ред
Наводи уреди
- ↑ „Јован Бијелић“ (ср). Спомен збирка Павла Бељанског. 2009. Архивирано од изворникот на 11. 11. 2013. Посетено на 8. 2. 2012. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=, |archive-date=(help)CS1-одржување: непрепознаен јазик (link) - ↑ „Српски биографски речник, I том, А ‐ Б (2004)“ (PDF) (ср). Матица српска. 2004. Архивирано од изворникот (PDF) на 16. 9. 2011. Посетено на 11. 11. 2013. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=, |archive-date=(help)CS1-одржување: непрепознаен јазик (link) - ↑ Grupa "Desetorica"
- ↑ 4,0 4,1 Тихић, Смаил (1972). Јован Бијелић-Живот и дело (на ((sr))). YU-Сарајево: „Веселин Маслеша“,
Надворешни врски уреди
- Биографија на веб-страницата на САНУ
- Хусеин Тахмишчиќ: „Останува само мојата Босна“ (текст за Јован Бијелиќ)
- Воислав Вујаниќ: „Повикување на Босна“ (текст за Јован Бијелиќ)
- „Боем и сликар“, текст во Глас јавности
- Сликата „Девојка во инвалидска количка“ од 1933 година.
- Сликата „Воденица“ 77,5 x 69,7 од 1958-1960 г.
- Јован Бијелиќ - од ризницата на Народниот музеј во Белград
- Белградска реалност на Јован Бијелиќ („Политика“, 16 декември 2014 година)