Ханс Кристијан Ерстед
Ханс Кристијан Ерстед (дански: Hans Christian Ørsted); 14 август 1777 – 9 март 1851) – дански физичар, хемичар, и следбеник на Имануел Кант кој го открил магнетниот ефект на електричната струја. Денес најмногу е познат по Ерстедовиот закон.[2] Во 1824 година, Ерстед го основал здружението на природните науки во Данска. Исто така, основач е на данскиот метереолошки институт и данскиот државен завод за заштита на индустриска сопственост. Ерстед е првиот кој експлицитно го опишал мисловниот експеримент. Водач на таканаречениот Дански Златен век, Ерстед бил близок другар на Ханс Кристијан Андерсен и братот на Андерс Ерстед, кој подоцна ќе стане премиер на Данска (1853-54). Во чест на Ерстед, мерната единица за магнетна сила е наречена ерстед.
| Ханс Кристијан Ерстед Hans Christian Ørsted | |
|---|---|
 | |
| Роден(а) | 14 август 1777 Рудкебинг, Данска |
| Починал(а) | 9 март 1851 (возр. 73) Копенхаген, Данска |
| Националност | Данска |
| Полиња | физика, хемија |
| Установи | Копенхашки универзитет |
| Образование | Копенхашки универзитет (докторат) (1799)[1] |
| Познат по | пронаоѓање на електромагнеризмот[1] |
| Влијание од | Имануел Кант |
| Поважни награди | Коплиев медал (1820) |
Потпис | |
Животопис уреди
Ханс Кристијан Ерстед е роден во Родкобинг. Уште како млад го развил неговиот интерес за науката додека работел со татко му, кој бил сопственик на аптека.[3] Тој и неговиот брат Андерс поголемиот дел од нивното знаење го стекнале дома, за да во 1793 година се запишат на Копенхашкиот универзитет. Во 1796 година Ерстед бил награден за неговите трудови од областа на физиката и акустиката. Докторирал во 1799 година со дисертација заснована на дело на Кант насловено Архитектурата на природната метафизика.
Во 1801 година Ерстед добил патувачка стипендија која му овозможи три години да патува низ Европа запознавајќи се со познати физичари како Вилхелм Јохан Ритер, физичар кој верувал дека има врска меѓу електрицитетот и магнетизмот. Ова му звучело логично на Ерстед и се сетил на мислата на Кант според која сите природни појави се меѓусебно поврзани.[3]
Нивните разговори го привлекле интересот на Ерстед за физиката. Во 1806 година бил вработен како професор на Копенхашкиот универзитет каде што продолжил со неговите експерименти за струјни кола и акутистика. Под негово раководство универзитетот развил сеопфатна програма за физика и хемија и биле формирани нови лаборатории.
Во 1800, Алесандро Волта открил галвански елемент инспирајќи го Ерстед да размисли за природата на електрицитетот и да ги започне неговите први експерименти околу електрицитетот. Меѓу 1800 и 1803 ја посетил Германија, Франција во 1812 откако објавил прирачник насловен Интродукција кон природните науки (дански: Videnskaben om Naturens Almindelige Loveand Første Indledning til den Almindelige Naturlære).
Во Берлин го напишал неговиот познат есеј за идендитетот на хемиските и електричните сили во кој за првпат ја наведува врската меѓу магнетизмот и електрицитетот. Потоа, во Париз го превел неговиот текст на латински заедно со Марсел де Серес. Кралското друштво во Лондон му го дал Коплиевиот медал, а Француската академија му додели 3000 франкови. Ерстед имал само 43 години кога дошол до ова големо откритие.
Во 1822 година, Ерстед бил избран за член на Кралската академија на науките во Шведска.
Во 1825 година, Ерстел дал значителен придонес кон хемијата наоѓајќи начин за продуцирање на алуминиум, изолирајќи го елементот преку редукција на алиминум хлорид.
Во 1829 година, Ерстед го основал Колеџот за напредна технологија, којшто подоцна бил преименуван во Технички универзитет на Данска.[4] Истата година го основал Кралскиот политехнички институт и бил директор на истиот.
Ерстед починал на 9 март 1851 година во Копенхаген.
Електромагнетизам уреди
На 21 април 1820 година, за време на едно предање, Ерстед приметил дека иглата на компасот се отклонила од север кога низ електричното коло протекла струја, потврдувајќи ја директната врска меѓу електрицитетот и магнетизмот.[5] Неговата првична интерпетација била дека магнетните сили зрачат од сите страни на жицата кога низ неа протекла струја. Три месеци подоцна почнал поинтензивни истражувања и истите ги објавил, покажувајќи дека електричните кола создава циркулаторно електрично поле. Ова откритие не било случајност, бидејќи Ерстед претходно ја истражувал врската меѓу електрицитетот и магнетизмот со години.[6] Според некои, италијанскиот научник Џан Доменико Ромагноси е првиот кој ја пронашол врската меѓу електрицитетот и магнетизмот, околку две децении пред Ерстед. Експериментите на Ромагноси покажале дека електрично коло можело да ја отклони иглата на компас.[7] Неговите истражувања биле објавени, но биле игнорирани од научната заедница.[8]
Откритијата на Ерстед предизвикале многу истражувања во електродинамиката, инспирајќи го францускиот физичар Андре Мари Ампер математички да го претстави откритието на Ерстед.
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 http://www.rare-earth-magnets.com/t-hans-christian-oersted.aspx
- ↑ Brian, R.M. & Cohen, R.S. (2007). Hans Christian Ørsted and the Romantic Legacy in Science, Boston Studies in the Philosophy of Science, Vol. 241.
- ↑ 3,0 3,1 „Hans Christian Ørsted“. Hebrew University of Jerusalem. Архивирано од изворникот на 2009-02-27. Посетено на 2009-08-14.
- ↑ „History of DTU“. Technical University of Denmark. Посетено на 2009-08-14.
- ↑ Hans Christian Ørsted (1997). Karen Jelved, Andrew D. Jackson, and Ole Knudsen, translators from Danish to English. Selected Scientific Works of Hans Christian Ørsted, ISBN 0-691-04334-5, pp.421-445
- ↑ Martins, Roberto de Andrade, "Resistance to the discovery of electromagnetism: Ørsted and the symmetry of the magnetic field", in: Fabio Bevilacqua & Enrico Giannetto (eds.), Volta and the History of Electricity, Pavia / Milano, Università degli Studi di Pavia / Editore Ulrico Hoepli, 2003, pp. 245-265. (Collana di Storia della Scienza) ISBN 88-203-3284-1
- ↑ Martins, Roberto de Andrade, "Romagnosi and Volta’s pile: early difficulties in the interpretation of Voltaic electricity Архивирано на 30 мај 2013 г.", in Fabio Bevilacqua & Lucio Fregonese (eds.), Nuova Voltiana: Studies on Volta and his Times, Pavia / Milano, Università degli Studi di Pavia / Ulrico Hoepli, 2001, vol. 3, pp. 81-102.
- ↑ Stringari, Sandro; Robert R. Wilson. Romagnosi and the discovery of electromagnetism. Accademia dei Lincei. Архивирано од изворникот на 2011-05-27. Посетено на 2015-03-29.
Надворешни врски уреди
Ханс Кристијан Ерстед на Ризницата ?- Hans Christian Ørsted Details
- Interactive Java Tutorial on Oersted's Compass Experiment Архивирано на 6 јануари 2008 г.
- The soul in nature : with supplementary contributions
- Ханс Кристијан Ерстед на Find a Grave (англиски)
„Ерстед, Ханс Кристијан (англиски)“. Encyclopedia Americana. 1920.
