Тонга

Кралство Тонга
Кралство Тонга; Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga (тонгански)
Знаме	Печат
	Гесло: "Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa"; „Бог и Тонга се моето наследство“
	Химна: Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga; Песната на кралот на Тонганските Острови; ;
	Местоположба на Тонга
	Местоположбата на Тонга
Главен град	Нукуалофа
Најголем град	гл. град
Службен јазик	англиски; тонгански;
Народности (2018)	97% Тонганци; 0.7% Европејци; 2.2% други;
Демоним	Тонганец
Уредување	Унитарна парламентарна ; уставна монархија
Законодавство	Собрание
Независност
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2019 г.
БДП (номинален)	проценка за 2019 г.
ИЧР (2018)	▼ 0.717; висок · 105-та
Валута	Панга (TOP)
Часовен појас	(UTC+13)
Се вози на	left
НДД	.to
Повик. бр.	+676
а.	Според податоците од 2005.

Тонга (тонгански и англиски: Tonga), официјално Кралство Тонга (Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga, Kingdom of Tonga), — независна островска држава во Океанија составена од 176 острови кои се распространети на океанска површина од 700.000 км². Тонга има вкупна површина од 748 км² и од вкупно 176 острови, 52 се населени.^[5] Кралството има вкупно население од 104.000 жители и главен град на државата е Нукуалофа.

Тонганските Острови се познати и како Пријателски Острови, име кое го добиле по посетата на Џејмс Кук во 1773 како резултат на пријателскиот дочек на месното население. Џејмс Кук пристигнал на островите за време на фестивалот Инаси. Тонга е единствената нација во регионот која официјално не била под колонизација.^[6] Иако Тонга е кралство подолг период, во 2010 година државата презела големи чекори кон целосно воведување на стабилна уставна монархија со воведување на реформи. Наскоро, се одржале првите парламентарни избори во државата и тоа резултирало со избор на Сиале Атаонго Туивакано како прв премиер на Тонга.

Потекло на поимот уреди

Во повеќето полинезиски јазици името „Тонга“ значи југ. Името Тонга доаѓа од зборот „Тонгахахаке“ што значи југоисток, и според традицијата се предавало како „ветерот што дува од југоисток“

Историја уреди

Тауфахау.

Тонга ја населил праполинезискиот народ. Во 12 век Тонганците и нивниот водач, Туи Тонга, имале силна почит и влијание во целиот регион во Тихиот Океан што многу историчари ја нарекуваат тогашната државна структура Тонганска Империја. Во 15 век, и повторно во 17 век, избиле граѓански војни. За време на граѓанската војна во 17 век пристигнале холандските истражувачи предводени од Вилем Шоутен и Јакоб ле Мер во 1616. Подоцна, европски морепловци започнале да доаѓаат на островите како на пример капетан Кук во 1773, 1774, 1777, Алесандро Маласпина во 1793 и Валтер Лори Булер во 1822.

Во 1845 младите тонгански војници, ораторот Тауфахау и стратегисти ја обединиле Тонга во кралство. Тој бил именуван со титулата Туи Канокуполу, но бил покрстен со името „Крал Џорџ’. Во 1875 година со помош од мисионерката Ширли Бејкер, тој ја прогласил Тонга за уставна монархија.

Тонга станала заштитена држава со договорот за пријателство потпишан на 18 мај 1900 помеѓу кралот и европските доселеници. За време на Британската Империја, Тонга била дел од Британската Западнопацифичка територија од 1901 па до 1952. Иако Тонга била под заштита на Британија, таа е единствената држава во Тихиот Океан која никогаш не била под комплетно управување од колонизатор и особено не била под влијание на кралицата од Британија.

Договорот помеѓу Тонга и Британија завршил во 1970 година. Во 1970 се приклучила во Комонвелтот и е единствена држава со свој крал, неприфаќајќи ја кралицата од Британија. Во ООН се приклучила во 1999.

Географија и клима уреди

Карта на Тонга.

Тонга е архипелаг, се наоѓа во Тихиот Океан, јужно од Западна Самоа. Архипелагот е составен од 176 острови од кои 36 се населени. Островите се поделени во три групи: Вавау, Хапаи и Тонгатапу. Најголемиот остров, Тонгатапу, на кој се наоѓа главниот град Нукуалофа, има површина од 257 км². Геолошки гледано, Тонгоанските острови се од два вида: повеќето имаат варовничка основа од коралските формации, а додека другите се со вулканска основа^[7] .

Климата на Тонга е воглавно суптропска со топли периоди од декември до април и во овој период температурата достигнува до 32 °C. Ладниот период е од мај до ноември и температурите сè до 27 °C. Просечните годишни врнежи во Тонга се ос 1.700 до 2.970 милиметри^[7] .

Географски кординати: 20°S 175°W / 20° ЈГШ; 175° ЗГД / -20; -175

Местоположба на мапа: Океанија

Површина:
Вкупно: 748 км²
Земја: 718 км²
Вода: 30 км²

Споредба на територија: двојно помалку од територијата на Град Скопје

Граници: 0 км

Брег: 419 км

Политички систем уреди

Кралската резиденција.

Тонга оперира како уставна монархија. Критиките кон монархот на Тонга се воглавно дека е против традицијата и културата на Тонга. Кралското семејство и блиските соработници живеат во богати средини, додека останатото население на Тонга живее во посиромашни средини што го создава незадоволството на народот.

Тонга овозможува бесплатно и задолжително основно образование за деца до 14 години, со мала цена за средно образование. Исто така се овозможуваат стипендии за студирање во странство. Тонга има висок степен на образование, со околу 98% писменост на населението.

Земјата на Тонга е заштитена и не може да се продаде на странци. На најголемиот остров повеќето од територијата е урбанизирана, додека земјиштето на останатите острови е обработлива и погодна за земјоделство. Мажите и жените имаат еднаков пристап кон образованието и здравството во Тонга, но жените не се толку вклучени во поседувањето на земјата, изборните процеси и министерските места. Традиционално, жените имаат поголем социјален статус одошто мажите.

Продемократското движење во Тонга промовира реформи, како што се подобро претставување на парламентот и подобро раководење со државата. Отфрлањето на монархијата не е дел од реформите и монархот е широко прифатен меѓу народот.

Административна поделба уреди

Тонга е поделена на пет административни единици: Хапаи, Тонгатапу, Еуа, Ниуа и Ваву. Секоја единица има свој главен град, додека главниот град на државата е воедно и главен град на административната единица Тонгатапу.

Стопанство уреди

Тонганска панга.

Тонганската економија е окарактеризирана со големиот немонетарен сектор и зависи од инвестициите на тонганската дијаспора, воглавно во Австралија, Нов Зеланд и САД. Монетарниот сектор е воглавно во рацете на кралското семејство, особено во телекомуникацискиот и сателитскиот сектор. Поголемот дел од малите бизниси се во рацете на кинеското население.

Индустриското прозиводство на Танга е само 3% од БНП на државата. Во септември 1974 година се отворила првата банка на Тонга.

Демографија уреди

Околу 70% од вкупното население на Тонга живее на островот Тонгатапу. Иако, воглавно населението тежнее да се преселува во големите ураби центри како што е Нукуалофа, сепак руралниот живот и понатака опстојува во Тонга. Секојдневниот живот е исполнет со полинезиска традиција, но и со христијански елементи. Поголемот дел од Тонганците методисти, со мала група на католици.

Тонганците се полинезиски народ и претставуваат околу 98% од вкупното население. Остатокот од населението се Европејци, воглавно Британци, мешани Европејци и останати полинезиски народи. Има и мала група на кинези.

Тонганскиот јазик е службен јазик во кралството, заедно со англискиот.

Култура уреди

Танцот ула.

Тонга била население уште пред 3.000 години. Старат култура за време на доселувањето од тој период претрпела многу промени. Пред доаѓањето на европските истражувачи во 1600-тите и раните 1700-тите години, Тонганците биле во близок контакт со околните островски нации, особено со Фиџи и Самоа. Во 1800-тите со доаѓањето на странците и мисонерите, старата тонгоанска култура се променила драстично. Некои од верувањата и обичаите биле отфрлени, а прифатени нови. Со тоа културата на Тонга била помешана како со локално стари елементи така и со нови западноевропски елементи.

Главен и препознатлив елемент од тонгоанската култура е танцот ула.

Тонгоанското население кога зборува за културата тамошна, често користи два термина: „anga fakatonga“ или традиоционален тонгански начин на живот и „anga fakapãlangi“ западниот начин на живот.

Медиуми уреди

Карта на Тонга.

Светски медиуми

Тонган Дејли (The Tongan Daily)

Регионални

Таими о Тонга (Taimi o Tonga) - Тонга, Нов Зеланд, Австралија и САД

Домашни

Келеа (Kele'a) - весник
Талаики (Talaki) - весник
Калоникали (Kalonikali) - весник
Тауатаина (Tau'ataina) - весник

Наводи уреди

↑ „The World Factbook: Tonga: Geography“. Архивирано од изворникот на 2018-12-31. Посетено на 16 November 2018.
↑ [1]. Tonga 2016 Census Results (11 November 2016).
↑ ^3,0 ^3,1 https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=88&pr.y=5&sy=2017&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=866&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=
↑ „Human Development Report 2019“ (англиски). United Nations Development Programme. 10 December 2019. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-04-30. Посетено на 10 December 2019.
↑ „Official Tongan Government Tourism Website“. Архивирано од изворникот на 2011-10-07. Посетено на 2021-08-16.
↑ Country Profile: Tonga. BBC News.
↑ ^7,0 ^7,1 „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2009-05-13. Посетено на 2009-06-04.

Надворешни врски уреди

Повеќе за Тонга на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?