Судан
Судан е држава сместена во Североисточна Африка. Главен град е Картум. Се граничи со Египет на север, со Еритреја и Етиопија на исток, со Јужен Судан на југ, со Кенија и Уганда на југоисток, со ДР Конго и Централноафриканската Република на југозапад, со Чад на запад и со Либија на северозапад. На североисток Судан излегува на Црвеното Море.
| Република Судан |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Гесло: النصر لنا (арапски) "Победата е наша" |
||||||
| Химна: نحن جند لله جند الوطن (арапски) "Ние сме војската на Господ и нашата земја" |
||||||
.svg) Местоположба на Судан (темнозелена)
|
||||||
| Главен град (и најголем) | Картум 15°38′N 32°32′E / 15.633° СГШ; 32.533° ИГД | |||||
| Службен јазик | ||||||
| Демоним | суданец | |||||
| Уредување | федерална република | |||||
| • | Претседател | Абдел Фатах ал-Бурхан | ||||
| • | Заменик-претседател | Мохамед Хамдан Дагало | ||||
| Законодавство | Преоден законодавен совет | |||||
| Основање | ||||||
| • | Кралство Нубија | 2000 п.н.е. | ||||
| • | Сенарски Султанат | 1504[1] | ||||
| • | Обединување со Египет | 1821 | ||||
| • | Независност од Египет и Велика Британија | 1 јануари 1956 | ||||
| • | Устав | 9 јануари 2005 | ||||
| Површина | ||||||
| • | Вкупна | 1.886.068 км2 (15.) | ||||
| Население | ||||||
| • | проценка за 2022 г. | 45,709,353 (33.) | ||||
| • | Попис 2008 | 30,894,000 (оспорено)[2] | ||||
| • | Густина | 21.3 жит/км2 (202.) | ||||
| БДП (ПКМ) | проценка за 2018 г. | |||||
| • | Вкупен | $177,678 млд. | ||||
| • | По жител | $4,232 | ||||
| БДП (номинален) | проценка за 2018 г. | |||||
| • | Вкупно | $33,903 млд. | ||||
| • | По жител | $808 | ||||
| Џиниев коеф. (2014) | 34.2 среден |
|||||
| ИЧР (2019) | ▲ 0.510 низок · 170. |
|||||
| Валута | Суданска фунта (SDG) |
|||||
| Часовен појас | CAT (UTC+2) | |||||
| Датумски формат | дд/мм/гггг | |||||
| Се вози на | десно | |||||
| НДД | .sd | |||||
| Повик. бр. | +249 | |||||
Историја уреди
Според археолошките ископувања и истражувања, територијата на денешен Судан била населана уште од најрани времиња, пред околу 60.000 години. Културата на тамошните жители својот расцут го достигнала кон 8000 п.н.е. Старите древни жители на Судан живееле во колиби главно создадени од тула или кал. Главно, населението се занимавало со лов и риболов, како и земјоделство и сточарство.[3]. Овие територии биле познати за Стар Египет и честопати тие територијата на Судан ја нарекувале Куш. Во текот на 8 век п.н.е. на чело на Куш застанал монарх којшто го проширил своето влијание кон Египет. Во околу 750 п.н.е. кралот на Куш успеал да ги зазеде териториите на Горен Египет, и со нив владееле околу десетина години.
Во текот на 4 век и 5 век, Судан бил заземен од Римското Царство, но во 6 век на овие простори се создале три царства: Нобатија, Алодија и Макурија. Кон 540 година во Нобатија пристигнале мисионери испратени од Византија за да го проповедат и шират христијанството. По ова земјата го прифатила христијанството. Кон 7 век во Африка преку Арапите дошол исламот, кој бил прифатен од голем дел од населението. Кон 16 век скоро целата територија на Судан паднала под контрола на владетелите на Египет, кои биле вазали на Османлиското Царство.
Во 19 век се формирала полунезависна држава која за кратко време успеала да стане и целосно независна. Во 1899 година Велика Британија ги победила војските на Судан, создавајќи го Англо-египетскиот Судан. Тој постоел до 1956 година кога била издвојувана независност.
Со независност се стекнува на 1 јануари 1956 година. Претходната година избувнува граѓанска војна помеѓу муслиманскиот север и христијанско-анимистичкиот југ. Војната трае до 1972 година, по што следува примирје, кое повторно се претвора во граѓанска војна во 1983 година. Втората граѓанска војна трае до јануари 2005 година, кога двете страни потпишуваат мировен договор. Во февруари 2003 година избувна конфликт со западната покраина Дарфур. Во 2011 година на југот се формира независна држава, Јужен Судан.
Потекло на поимот уреди
Географија и клима уреди
Политички систем уреди
Административна поделба уреди
Стопанство уреди
Демографија уреди
Население уреди
Според податоци од 2008 година, населението на Судан изнесува 30.894.000 луѓе. Во земјата живеат 597 различни етнички племиња, кои зборуваат на околу 400 различни јазици и дијалекти.[4] Тие се поделени во две поголеми етнички групи: Арапи, главно со муслиманска вера, кои живеат главно на северниот дел од земјата, како и христијани и друѓи, кои пак се населени и главно живеат во јужниот дел на земјата.[5][6] .
Како и кај останатите неарапски популации, така и овдем овие арапи потекнуваат од античките Нубијци, кои се тесно поврзани пак со Стар Египет. Со започнувањето на арапската инвазија на овие простори, започнал процесот на арабизација на месните жители. Ова довело до доминација на арапскиот јазик и култура на овие простори, како и до промена на суданскиот идентитет во земјата, особено во северниот дел на земјата.[7] Овој процес дополнително се развил по ширењето на исламот и емиграцијата на арапите од Арапскиот полуостров кон Северна Африка.
Јазик уреди
Вкупниот број на јазици кои се користат или се зборуваат во Судан е 142.[8] Од нив, 134 во моментов се зборуваат а 8 јазици се изумрени.
Суданскиот арапски е најзборуван јазик во земјата и е доминантен во поголемиот дел од северот. Други јазици се нубијански јазици и Бежа.
Службени јазици во земјата се арапскиот и англискиот.
Религија уреди
Религијата има голема улога во културниот живот на населението на Судан. Најголема верска заедница во земјата е исламот, а освен исламот има верници и од анимистичката и христијанската религија. Околу 70% од населението на земјата се муслимани[9][10]. Од нив, околу 90%, живеат во северниот дел на земјата, сочинувајќи околу 85% од населението. Податоците и процентите за бројот или процентот на христијаните и анимистите се несигурни. Според Дејвид Берет, нивниот број се движи од 5% до 15%[9][11]. Најголемиот дел од нив, како и од верниците на локалните религии, живеат во јужниот дел на земјата.
Христијаните во Судан припаѓаат на различни цркви вклучувајќи ја ѝ Римокатоличката, Англиканската, Протестантската. Постојат исто така и заедници на Етиопската православна црква и Еритрејската православна црква, Јеховини сведови итн.
Култура уреди
Музика уреди
Спорт уреди
Судан како тема во уметноста и во популарната култура уреди
Судан се јавува како тема во делата од областа на уметноста и популарната култура, како:
- „Суданска балада“ - песна на македонскиот писател Славко Јаневски.[12]
Поврзано уреди
Надворешни врски уреди
Наводи уреди
- ↑ Rayah, Mubarak B. (1978). Sudan civilization. Democratic Republic of the Sudan, Ministry of Culture and Information. стр. 64.
- ↑ „Discontent over Sudan census“. News24. 21 May 2009. Посетено на 8 јули 2011.
- ↑ „"Prehistory of the Sudan". AncientSudan.org“. Архивирано од изворникот на 2010-04-30. Посетено на 2010-03-18.
- ↑ Peter K. Bechtold, `More Turbulence in Sudan` in Sudan: State and Society in Crisis, ed. John Voll (Boulder, Westview, 1991) p.1
- ↑ 5,0 5,1 Seteney Shami, Linda Herrera, Between field and text, "Ethical Dilemmas of Research Among Sudanese in Egypt: Producing Knowledge about the Public and the Private" by Anita Hausermann Fabos, (American Univ in Cairo Press: 1999), p.100
- ↑ 6,0 6,1 United Nations Environment Programme, Sudan, (UNEP/Earthprint: 2007), p.35
- ↑ Elisabeth Hurtel. „''Photos of Suakin, on the Red Sea, photolibrary South-Images''“. South-images.com. Посетено на 2010-06-26.
- ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, 15th ed. Dallas: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/ ("Languages of Sudan")
- ↑ 9,0 9,1 Identity Politics: Filling the Gap Between Federalism and Independence, By Martin J. Dent, pg. 154
- ↑ „CIA - The World Factbook -- Sudan“. Архивирано од изворникот на 2019-02-05. Посетено на 2010-10-02.
- ↑ „Religion in Sudan according to the CIA World Factbook“. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2010-10-02.
- ↑ Славко Јаневски, Коренот на стеблото ја надминува мерата на нивните разуми. Скопје: Темплум, 2014, стр. 30-31.