Пустина
Пустина е секое место на Земјата каде условите за живот се многу оскудни или воопшто ги нема.
Пустините се копнени подрачја кои имаат помалку од 250мм врнежи годишно. Тоа се соголени предели со незабени висови, карпести кањони и рамнини покриени со чакал и дини. Пустина е подрачје кое поради минималната влага нема вегетација. Иако пустините се познати по теоријата дека има многу малку живот, сепак во пустините има развиен животински свет.
Ерозијата на пустините создава карактеристични облици, а ја предизвикуваат силни ветрови, големи разлики во температурата меѓу денот и ноќта и повремени води кои бликаат. Пустините покриваат околу 12% од копното, а уште третина се претвора во пустина (опустинување).
Видови пустини уреди
- Континентални пустини, најчесто се создаваат бидејќи се предалеку од морето, па ветровите не им носат дождови. Ветрот преминува илјадници километри пред да стигне до тие пустини, а за тоа време, додека да стигне до нив ја губи својата влага. Најпозната континентална пустина е и воедно најголемата на светот - Сахара.
- Пустини „позади планини“, се такви пустини кои најчесто се создаваат позади планинските венци. Додека ветрот преоѓа преку планините, влагата која ја носи паѓа како дожд, а од друга страна пак ветрот е сув. Најпозната пустина од овој тип е Атакама во Чиле.
- Ледени или поларни пустини
Поларните пустини се оние пустини на кои годишното количество на дожд изнесува околу 250 милиметри и оние кои средната температура во најтоплите денови изнесува 10° С. Најпозната пустина од овој тип е Суводолицата на Антарктикот.
Песочни дини уреди
Песочните дини се создаваат на зарамнети подрачја. Висината им варира од неколку метри до 200 м, а можат да бидат широки и до 900 м. Постојат неколку типа на песочни дини:
- Бархани, односно дини со кикиришка и два рога кои најмногу се високи до 30 м. Тие се секогаш во движење;
- Сеифи, односно долги песочни гребени на места сиромашни со песок, а со силни ветрови. Можат да бидат високи и до 215 м.
- Попречни дини, односно овие песочни гребени се раздвоени со длабоки ровови. Тие се создаваат под прав агол во однос на правецот на ветерот;
- Ѕвездести дини, односно се создаваат од повеќе дини кога се среќаваат неколку гребени, а ветрот дува од различни страни односно правци;
Најголеми пустини уреди
| Пустина | Плоштина (км2) |
|---|---|
| 1 Сахара (Африка) | 9 000 000 |
| 2° Арабиска Пустина (Азија) | 2 300 000 |
| 3° Гоби (Азија) | 1 200 000 |
| 4° Калахари (Африка) | 580 000 |
| 5° Голема Песочна Пустина (Австралија) | 414 000 |
| 6° Каракум (Азија) | 350 000 |
| 7° Такла Макан (Азија) | 344 000 |
| 8° Сонора (Северна Америка) | 312 000 |
| 9° Намибиска Пустина (Африка) | 310 000 |
| 10° Тар (Азија) | 260 000 |
| „Пустина“ на Ризницата ? |
Пустината како тема во уметноста и во популарната култура уреди
- „Татарска пустина“ - роман на италијанскиот писател Дино Буцати.[1]
- „Утро во пустината Гоби“ — песна на монголскиот поет Сормуниршин Дашдоров.[2]
- „Пустина“ - песна на југословенскиот поет Мак Диздар.[3]
- „Метла или цветот на пустината“ (италијански: La ginestra o il flore del deserto) - песна на италијанскиот поет Џакомо Леопарди од 1836 година.[4]
- „Пустина“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески.[5]
- „Пустински цвет“ - збирка поезија на македонскиот поет Сашо Огненовски од 2015 година.[6]
- „Споменот на пустината“ - песна на македонскиот поет Анте Поповски.[7]
- „Пустините на љубовта“ - песна на францускиот поет Артур Рембо.[8]
- „Писмото на пустината“ - краток расказ на македонскиот писател Влада Урошевиќ.[9]
- „Горд во пустината“ - песна на арапскиот поет Шанфара.[10]
- „Пустина“ (шпански: Desierto) – мексиканско-француски филм на режисерот Хонас Куарон од 2015 година.[11]
- „За пустината“ (српски: O pustinji) – песна на српската група Darkwood Dub од 1998 година.[12]
- „Пустинска бура“ (англиски: Desert Storm) — песна на британската техно-група Orbital од 1991 година.[13]
- „Шарена пустина“ (англиски: Painted desert) - песна на американската поп-рок група 10 000 Maniacs од 1987 година.[14]
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ Дино Буцати, Татарска пустина. Скопје: Ѓурѓа, 2007.
- ↑ Поетска читанка: Избор од македонската и светската поезија за деца, Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2005, стр. 63-64.
- ↑ Мак Диздар, Горчин. Скопје, Македонска книга, стр. 29-30.
- ↑ Đ. Leopardi, Pesme i proza. Beograd: Rad, 1964, стр. 48-56.
- ↑ Блаже Конески, Поезија. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2011, стр. 81.
- ↑ „Објавена книга со драми на Сашо Огненовски“, Дневник, година XXI, број 6289, вторник, 14 февруари 2017, стр. 17.
- ↑ Анте Поповски, Дрво што крвави. Скопје: Детска радост, Наша книга, Македонска книга, Култура, Мисла, 1991, стр. 46-47.
- ↑ Артур Рембо, Боравак у паклу. Београд: Култура, 1968.
- ↑ Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ. Скопје: Темплум, 2022, стр. 57.
- ↑ Arapska poezija. Beograd: Rad, 1977, стр. 10-11.
- ↑ Кинотека на Македонија, Програма - февруари 2017
- ↑ Darkwood Dub, Elektro pionir. Free B92, CD001, 1998.
- ↑ Orbital – Orbital (пристапено на 3.6.2023)
- ↑ YouTube, 10,000 MANIACS - The Painted Desert (пристапено на 22.9.2017)