Правоаголен триаголник

Правоаголен триаголник
Правоаголен триаголник има прав агол
Рабови и темиња3
Плоштина½·a·b
Обемa+b+c
Својстваправ агол
испакнат

Во геометријата, правоаголен триаголник е триаголник со внатрешен прав агол, т.е. агол од 90°.[1][2] Страната спроти правиот агол се нарекува хипотенуза; тоа е најдолгата страна во правоаголниот триаголник и се означува со c. Другите две страни се викаат катети и се означуваат со a и b. Спротивно на страната a е темето А и аголот α, a спротивно на страната b е темето В и аголот β.

Основни поставки:

Формули и особини уреди

Во долунаведените формули точката означува множење, т.е. ½ · b · h = ½ × b × h

 
Сите агли на правоаголен триаголник

Периметарот е збир на должините на трите страни

 

Плоштина е:

  • Плоштина на триаголник е една половина од основата помножена со висината, а бидејќи страната а е висината на основата b кај правоаголен триаголник имаме:
 .

Пример: Нека е даден правоаголен триаголник со катета a=5 cm и хипотенуза c=13 cm. Според Питагоровата теорема

 
 
Периметарот e: L=a+b+c=5 cm+12 cm+13 cm=30 cm. Плоштината е: ½·a·b=½·5cm·12cm=30 cm²
Забелешка: Комбинацијата (5,12,13) е т.н. Питагорова тројка, т.е. е комбинација на три цели броеви кои формираат правоаголен триаголник. Друга позната тројка е: (3,4,5).

Пример: Нека е даден триаголник со катети а = b = 10mm. Според Питагоровата теорема

 
 
Периметарот e: L=a+b+c=10mm+10mm+14,14mm=34,14mm. Плоштината е: ½·a·b=½·10mm·10mm=100mm²
Забелешка: Во вториот пример, двете катети имаат иста должина. Значи, покрај тоа што триаголникот е правоаголен, тој е и рамнокрак триаголник и аглите α и β се еднакви, α = β =45°. Нема рамностран триаголник кој е и правоаголен.

Тригонометрија уреди

Тригонометријата е гранка на математиката во која се разгледуваат своjствата на слични правоаголни триаголници. Два триаголници се слични ако имаат два пара на еднакви внатрешни агли. Во тој случај, автоматски и третиот пар агли се еднакви бидејќи збирот на аглите во триаголник е 180°. Значи, два правоаголни триаголници се слични ако еден пар од останатите два (остри) агли се еднакви. Ако два триаголници се слични, тогаш односот на кој било пар на страни е ист - тоа е дефиницијата за сличност. Затоа тригонометриските функции кои ги опишуваат односите на различните комбинации на страните на триаголникот зависат само од еден агол.

Впишана кружница уреди

Поставка: Центарот на впишаната кружница е пресекот на симетралите на внатрешни агли, а полупречникот r на впишаната кружница на правоаголен триаголник е:

 
     
Впишана кружница на правоаголен триаголник; центарот е во пресекот на аголните симетрали. Опишана кружница како последица од Талесовата теорема. Опишана кружница на правоаголен триаголник; центарот е во средината Mc на хипотенузата c.

Талесова теорема уреди

Талесова теорема гласи: Секој периферен агол над пречникот на кружница е прав агол.

Опишана кружница уреди

Поставка: (Последица од Талесова теорема) Средината, т.е. средната точка на хипотенузата c на правоаголен триаголник е центарот на својата опишана кружница, а полупречникот на кружницата е половината од хипотенузата c:

 

Забелешка: Опишана кружница зависи само од хипотенузата, т.е. секој правоаголен триаголник со истата хипотенуза ја има истата опишана кружница.

   
Тежиштето e заеднички пресек на тежишните линии. Инверзната Талесова теорема: Ако должината на тежишната линија CMc e c/2 тогаш ΔABC e правоаголен триаголник.

Тежишна линија на хипотенуза уреди

Во геометријата, тежишна линија на триаголник е отсечка која поврзува теме со средната точка на спротивната страна. Друг термин за тежишна линија е медијана.

  • Теорема: Нека CMc е тежнишната линија до најдолгата страна c=AB на триаголникот ΔABC. Должината на CMc е еднаква на c/2 ако и само ако ΔABC е правоаголен триаголник.[4] (Доколку триаголник нема најдолга страна, тој не е правоаголен.)
Доказ: Талесовата теорема („ако“) и инверзната Талесова теорема („само ако“).[5]

Наводи уреди

  1. Clapham, C.; Nicholson, J. (2009). „Oxford Concise Dictionary of Mathematics, Right-angled Triangle“ (PDF) (англиски). Addison-Wesley. стр. 682. Посетено на 1 септември 2013.
  2. „Правоаголен триаголник“ (англиски). Math Open Reference. 2009. Посетено на 1 септември 2013. интерактивен
  3. Кој било доказ на косинусовата теорема
  4. „Триаголници: Медијани и правоаголни триаголници“. 2010. Архивирано од изворникот на 2012-03-14. Посетено на 1 декември 2013. интерактивен
  5. „Thales' theorem (converse)“ (англиски). Wikipedia. Посетено на 1 декември 2013.

Поврзани теми уреди

Надворешни врски уреди