Осетски јазик
Осетскиот или „иронски“ (Ирон), е источноирански јазик кој се зборува во регионот Осетија во Кавказот. Јазикот се зборува во Русија и Грузија, а како официјален е во руската република Северна Осетија-Аланија и во грузиската република Јужна Осетија. Јазикот го зборуваат околу 525.000 Осети, од кои околу 60% живеат во Северна Осетија.
| Осетски јазик | ||
|---|---|---|
| Ирон | ||
| Застапен во | Русија (Северна Осетија - Аланија), Грузија (Јужна Осетија), Турција. | |
| Народ | Осети | |
| Говорници | околу 640.000 | |
| Јазично семејство | индоевропско
| |
| Дијалекти | ||
| Писмо | осетиска азбука грузиска азбука (1820–1954) латиница (1923–1937) | |
| Статус | ||
| Службен во | Јужна Осетија, Северна Осетија - Аланија | |
| Јазични кодови | ||
| ISO 639-1 | os | |
| ISO 639-2 | oss | |
| ISO 639-3 | oss | |
| Linguasphere | 58-ABB-a | |
 Осетски текст од 1935 година. | ||
|
| ||
Фонологија уреди
Во осетскиот има 7 самогласки:
| предни | централни | задни | |
|---|---|---|---|
| затворени | и /i/ | ы /ɨ/ | у /u/ |
| средни | е /e/ | æ /ə/ | о /o/ |
| отворени | а /a/ |
Според јазичарот Васил Абаев, во осетскиот има 26 согласки, од кои пет има лабијализирани согласки и две полусамогласки. Во јазикот има гласови кои не се типични за индоевропските јазици, и тоа можеби е како резултат на контактот со останатите кавкаски јазици.
| усни | забно-алвеоларни | посталвеоларни /непчени |
меконепчени | ресични | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| рамни | лабијализирани | рамни | лабијализирани | |||||
| експлозивни | звучни | б /b/ | д /d/ | г /ɡ/ | гу /ɡʷ/ | |||
| безвучни | п /p/ | т /t/ | к /k/ | ку /kʷ/ | хъ /q/ | хъу /qʷ/ | ||
| ејективни | пъ /pʼ/ | тъ /tʼ/ | къ /kʼ/ | къу /kʷʼ/ | ||||
| африкативни | звучни | дз /dz/ | дж /dʒ/ | |||||
| безвучни | ц /ts/ | ч /tʃ/ | ||||||
| ејективни | цъ /tsʼ/ | чъ /tʃʼ/ | ||||||
| фрикативни | звучни | в /v/ | з /z/ | гъ /ʁ/ | ||||
| безвучни | ф /f/ | с /s/ | х /χ/ | ху /χʷ/ | ||||
| носни | м /m/ | н /n/ | ||||||
| странични | л /l/ | |||||||
| вевни | р /r/ | |||||||
| апроксимантни | й /j/ | у /w/ | ||||||
Писмо уреди
Јазикот се пишува или пишувал на три писма: кирилица, латиница и грузиска азбука. Денес јазикот се пишува на кирилица.ж
| букви | А | Ӕ | Б | В | Г | (Гу) | Гъ | (Гъу) | Д | Дж | Дз | Е | З | И | Й | К | (Ку) | Къ | (Къу) | Л |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | ӕ | б | в | г | (гу) | гъ | (гъу) | д | дж | дз | е | з | и | й | к | (ку) | къ | (къу) | л | |
| МФА | /a/ | /ə/ | /b/ | /v/ | /ɡ/ | /ɡʷ/ | /ʁ/ | /ʁʷ/ | /d/ | /d͡ʒ/ | /d͡z/ | /e/ | /z~ʒ/ | /i/ | /j/ | /k/ | /kʷ/ | /kʼ/ | /kʷʼ/ | /l/ |
| букви | М | Н | О | П | Пъ | Р | С | Т | Тъ | У | Ф | Х | (Ху) | Хъ | (Хъу) | Ц | Цъ | Ч | Чъ | Ы |
| м | н | о | п | пъ | р | с | т | тъ | у | ф | х | (ху) | хъ | (хъу) | ц | цъ | ч | чъ | ы | |
| МФА | /m/ | /n/ | /o/ | /p/ | /pʼ/ | /r/ | /s~ʃ/ | /t/ | /tʼ/ | /u, w/ | /f/ | /χ/ | /χʷ/ | /q/ | /qʷ/ | /t͡s/ | /t͡sʼ/ | /t͡ʃ/ | /t͡ʃʼ/ | /ɨ/ |
I
| букви | A | Æ | B | C | Ch | Č | Čh | D | Dz | Dž | E | F | G | Gu | H | Hu | I | J | K | Ku |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | æ | b | c | ch | č | čh | d | dz | dž | e | f | g | gu | h | hu | i | j | k | ku | |
| МФА | /a/ | /ə/ | /b/ | /ts/ | /tsʼ/ | /t͡ʃ/ | /t͡ʃʼ/ | /d/ | /d͡z/ | /d͡ʒ/ | /e/ | /f/ | /ɡ/ | /ɡʷ/ | /ʁ/ | /ʁʷ/ | /i/ | /j/ | /k/ | /kʷ/ |
| букви | Kh | Khu | L | M | N | O | P | Ph | Q | Qu | R | S | T | Th | U | V | X | Xu | Y | Z |
| kh | khu | l | m | n | o | p | ph | q | qu | r | s | t | th | u | v | x | xu | y | z | |
| МФА | /kʼ/ | /kʷʼ/ | /l/ | /m/ | /n/ | /o/ | /p/ | /pʼ/ | /q/ | /qʷ/ | /r/ | /s~ʃ/ | /t/ | /tʼ/ | /u, w/ | /v/ | /χ/ | /χʷ/ | /ɨ/ | /z~ʒ/ |
Споредба уреди
| значење | оган | месец | нов | мајка | сестра | ноќ | нос | три | црвено | жолто | зелено | волк |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Translations into different languages | ||||||||||||
| осетски | арт art |
мæй mæj |
нæуæг næwæg |
мад mad |
хо xo |
æхсæв æxsæv |
фындз fyndz |
æртæ ærtæ |
сырх syrx |
бур bur |
цъæх ts'æx |
бирæгъ biræh |
| паштунски | اور ōr |
مياشت myāšt |
نوی nəway |
مور mōr |
خور xōr |
شپه špa |
پوزه pōza |
درې drē |
سور sur |
زيړ zyaṛ |
شين šin |
لېوه lēwə |
| курдски | agir / ar | me(h) | nêw | mak/daik | xoşk | şev | difn/lut | sê | sor | zerd/bor | kesk/şîn | gur / wir |
| персиски | آتش ātaš |
ماه māh |
نو now |
مادر mādar |
خواهر xāhar |
شب šab |
بینی / پوزه poze / bini |
سه se |
سرخ sorx |
بور/ زرد zard / bur |
سبز sabz |
گرگ gorg |
| санскритски | agni/atar | māsa | nava | matar | svasā | rātri | nāsa | traya | rudhira | peeta | harita | vrkis |
| хинди-урду | āg | mahīna | nayā | mā | behn | rāt | nāk | tīn | lāl | pīlā | harā | bheyrryā |
| германски | Feuer | Monat | neu | Mutter | Schwester | Nacht | Nase | drei | rot | gelb | grün | Wolf |
| латински | ignis | mēnsis | novus | māter | soror | nox | nasus | trēs | ruber | flāvus, gilvus | viridis | lupus |
| грчки | φωτιά fotiá |
μήνας minas |
νέος neos |
μητέρα mitera |
αδελφή adhelfi |
νύχτα nihta |
μύτη miti |
τρία tria |
ερυθρός erithros |
κίτρινος kitrinos |
πράσσινος prassinos |
λύκος likos |
| литвански | ugnis | mėnuo | naujas | motina | sesuo | naktis | nosis | trys | raudona | geltona | žalias | vilkas |
| руски | огонь ogón’ |
месяц miesyats |
новый novyi |
мать mat' |
сестра siestra |
ночь noch' |
нос nos |
три tri |
красный, рыжий krasnyi, ryzhyi |
жёлтый zholtyi |
зелёный zielionyi |
волк volk |
| ирски | tine | mí | nua | máthair | deirfiúr | oíche | srón | trí | dearg/rua | buí | glas | faolchú |
Поврзано уреди
Користена литература уреди
- Abaev, V.I. A grammatical sketch of Ossetic (Russian version)
- Abaev, V.I. Ossetian Language and Folklore, USSR Academy of Sciences, Moscow-Leningrad, 1949
- Arys-Djanaieva, Lora. Parlons Ossète. Paris: L'Harmattan, 2004, ISBN 2-7475-6235-2.
- Nasidze et al., Genetic Evidence Concerning the Origins of South and North Ossetians. Annals of Human Genetics 68 (6), 588-599(2004)
Надворешни врски уреди
| Издание на Википедија — слободната енциклопедија на [[:{{{код}}}:| осетски јазик]] |
- Генетски докази во врска со потеклото на Осетите Архивирано на 12 јануари 2012 г.
- Страница за осетскиот јазик
- Историја на осетските писма
- Осетски материјали
- Осетска граматика, текстови, пример Архивирано на 16 јули 2011 г.
- Осетски јазик на Rosetta Project Архивирано на 11 април 2008 г.
- Осетско писмо - Omniglot
- Руско-осетски речник